Abstrakt
The article discusses the image of birds as documented in Kantyczki karmelitańskie [Carmelite canticles] from the 17th and the 18th centuries published by Barbara Krzyżaniak in 1980. Birds are to be found in more than 30 lyrics of Christmas carols (for the total number of 357 contained in the set under scrutiny). These include mainly domestic birds, very well-known both to the authors of the canticles and to the recipients and users of Polish Christmas carols and Christmas festivity songs. In total, about 60 species of birds are specified, including two exotic birds (the canary and the parrot).The bird’s realm was used in Christmas carols for different purposes, e.g. in the descriptions of the Bethlehem shed that is inhabited by petty birds, mentioned on account of the enumeration of gifts given to Jesus by shepherds, in accounts of the Flight to Egypt by the Holy Family, and in descriptions of the joy of the whole of the world of nature at the birth of the Saviour.
It is worth noting that creators of Christmas carols did not limit themselves to just mentioning names of particular species of birds, but also provide a description of characteristics, sometimes a detailed one, such as the appearance and behaviour of its particular representatives. The carols include, for example, information on the habitat of birds, type and colouring of the plumage, common sounds made by various birds, staple food of birds, the shape of the beak and the size of the gullet.
The birds pictured in the Christmas carols were either members of a village band up in the air (some sort of flying band), joyfully proclaiming Good News to the world (a motif often made used of in old-Polish Christmas carols and festive songs), or gathered at the manger to perform menial services and functions in real word reserved only for humans. Birds take on typically human behaviour, show human dispositions and fancies, customs and habits (e.g. wine or beer drinking in the nuptials).
Bibliografia
M. Bokszczanin, Kantyczka Chybińskiego. Z tradycji biblijnych i literackich kolędy barokowej, w: Literatura. Komparatystyka. Folklor. Księga poświęcona Julianowi Krzyżanowskiemu, red. M. Bokszczanin, S. Frybes, E. Jankowski, Warszawa 1968.
M. Borejszo, Antroponimy w kolędach polskich XVII i XVIII wieku, „Poradnik Językowy” 2008, z. 10.
M. Borejszo, Geneza i dzieje polskich kolęd, w: Boże Narodzenie w polskiej kulturze, Poznań 1996.
M. Borejszo, Obraz Maryi w kolędach polskich XVII i XVIII wieku (na materiale tzw. „Kantyczek karmelitańskich”), „Slavia Occidentalis” 67, 2010.
M. Borejszo, Obraz świętego Józefa w kolędach polskich XVII i XVIII wieku (na materiale tzw. „Kantyczek karmelitańskich”), „Poradnik Językowy” 2010, z. 2.
A. Chybiński, Zbiór kolęd polskich z roku 1721, „Słowo Polskie” 1922, nr 300.
J. Godyń, Folklor i gwara w pastorałkach karmelitańskich z XVIII wieku, w: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
J. Godyń, Język intymny w kolędach polskich z XVIII wieku, „Język Polski” 1994, z. 1.
Historia sztuki polskiej, t. 1, Sztuka średniowieczna, red. T. Dobrowolski, W. Tatarkiewicz, wyd. 2 przejrz. i uzup., Kraków 1965.
Kantyczki karmelitańskie. Rękopis z XVIII wieku, przygotowała do wydania B. Krzyżaniak, Kraków 1980.
Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. 1–2, Warszawa 1966.
S. Koziara, Świat zwierzęcy w kolędach, w: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
B. Krzyżaniak, Kantyczki z rękopisów karmelitańskich (XVII/XVIII w.), Kraków 1977.
J. Krzyżanowski, U kolebki pastorałek, w: Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977.
Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. 2, Warszawa 1970.
T. Seweryn, Tradycje i zwyczaje krakowskie, Kraków 1961.
Słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 2, Warszawa 2003.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1, Warszawa 1958.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1, Warszawa 2003.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).