Abstrakt
The article deals with a phenomenon of the evolution of dialects. With respect to traditional dialects, the new post-dialectal formations are characterized not so much by the systemic changes but rather by the functional and pragmatic ones; thus, in their defining, those phenomena should be considered. The first change that had occurred in the original phase of the creation of the Polish ethnical language, under the influence of the dominating variation (i.e., culturally supreme), was the change of the hierarchies of inflexion in the diasystem of the national language, from a horizontal organization (equivalent dialects) into hierarchical one (dominating literary language and functionally limited, socially influenced folk dialects). The fundamental alterations occurred as late as the second half of the 20th century. The first communication breakthrough took place after World War II as a result of migrations of people and civilizational transformations. This brought about changes that were called linguistic integration. There formed interdialects – nowadays, the forms dominating in Polish rural areas. The second communication breakthrough began in 1990s and was a result of changes of the systems of government, globalization and rapid civilizational advances. At that time, there occurred the development of dialects which went beyond their defined framework. In Polish linguistic area there form post-dialectal formations of regiolects of Kurpie, Podhale and Silesia, which systemically stem from dialects. Such phenomena can be termed as the emancipation of dialects. They are the expression of a modern regional identity being under construction.Bibliografia
Ahearn L.M., Antropologia lingwistyczne. Wprowadzenie, Kraków 2013.
Czesak A., Jak powstaje język śląski, „Fabryka Silesia” nr 2(4), s. 32-36.
Basara A., Nazwy nowe w mieszanym środowisku gwarowym, „Prace Filologiczne: 20, 1970, s. 289- 295.
Basara A., Zduńska H., Z zagadnień integracji językowej na Ziemiach Zachodnich, „Prace Filologiczne“ 19, 1960, s. 245-262.
Dejna K., Dialekty polskie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.
Dejna K., Ile mamy języków polskich?, „Język Polski” 1980, s. 30-43.
Дуличенко А. Д. , Длавянские еитературные микроязыки (Вопросы формирования и яазвития), Таллин 1981.
Encyklopedia wiedzy o języku polskim, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
Furdal A., Językoznawstwo otwarte, Opole 1977.
Gajda S., Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa-Wrocław 1982.
Gajda S., System odmian i jego dynamika rozwojowa, (w:) Najnowsze dzieje języków słowiańskich, Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001, s. 207-219.
Kadłubek Z., Listy z Rzymu, Katowice 2008.
Klemensiewicz Z., O różnych odmian współczesnej polszczyzny, (w:) Z prac przygotowawczych Sesji Odrodzenia PAN, Warszawa 1953; przedruk (w:) Z. Klemensiewicz, Składnia, stylistyka, pedagogika językowa, wybór prac pod red. A. Kałkowskiej, Warszawa 1982, s. 353-354.
Kucała M., O słownictwie ludzi wyzbywających się gwary, “Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 19, 1960, s. 141-154.
Kucharzyk R., System fonetyczny i leksykalny wsi Rzepiennik Strzyżewski w ujęciu socjolingwistycznym, Kraków 2003.
Kurek H., Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Kraków 1995.
Lubaś W., Dialektologia miejska. Przedmiot. Zakres. Metoda, „Język Polski” 1983, s. 268-284.
Lubaś W., Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole 2003.
Nowy Testament w przekładzie Marii Matejowej Torbiarz na gwarę górali skalnopodhalańskich z Zakopanego, Poznań-Zakopane 2005.
Reichan J. , Gwary polskie w końcu XX w., (w:) Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.
Rospond S., O integracji w ogóle, a na Śląsku w szczególności, „Studia Śląskie” 18, 1970, s. 63-91.
Rubach J., Zasady pisowni kurpiowskiego dialektu literackiego, Ostrołęka 2009.
Topolińska Z., Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Pol¬sce, „Socjolingwistyka” 9, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1990, s. 29-35.
Wicherkiewicz T., Regionalne języki kolateralne Europy – porównawcze studia przypadku z polityki językowej, Poznań 2014.
Wilkoń A., Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987 (wyd. 2., Katowice 2000).
Wróbel H., Uwagi teoretyczno-metodologiczne o badaniu odmian współczesnej polszczyzny, (w:) Współczesna polszczyzna i jej odmiany, red. H. Wróbel, Katowice 1980, s. 9-16.
Wyderka, Emancypacja dialektów, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 12 Językoznawstwo, Warszawa 2012, s. 203-209.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).