Abstrakt
The aim of the article is to present and analyze the selected phraseologisms with a somatic component naming feelings which were noted down from the novel of Władysław Stanisław Reymont entitled Chłopi (“The Peasants”). The analysis comprised 175 examples excerpted from the text, constituting just a part of collected research material. Compilation and organization of the exemplary material made it possible to assert that in the studied text the largest group constitute somatic phraseologisms being the designations of negative feelings and possessing in their lexical composition the noun serce (heart). Much less often there appear phraseologisms with other names of body parts, such as skóra (skin), gardziel (throat), głowa (head) or włosy (hair). In most cases the studied somatic phraseologisms occur in the canonical form, sometimes are creatively transformed by the author. In the studied material, the somatic phraseologisms designating positive feelings constitute a less numerous group. Also in this group, there dominate the compounds with a component serce (heart), while with other somatic components are less numerous. Also in this group, the idiomatic phrases occur in canonical forms or are creatively transformed by the author. Research conducted in the group of somatic phraseologisms designating emotional states enabled scholars to state that the novel of Reymont provides rich phraseological material in the form of canonical compounds, functionally justified innovation and metaphorical expressions, which, with respect to their structure and function, resemble phraseologisms. Among the phraseologisms where the writer’s intervention is noticeable, the author—at the level of language—refers to the world of values and cultural behaviours of peasant community of the village of Lipce. What is more, referring in the description of feelings to somatic phraseology, Reymont also emphasises a vital relationship between subjectively experienced feelings and an accompanying physiological reaction by an organism.Bibliografia
Reymont Władysław Stanisław, Chłopi, t. 1-2, oprac. F. Ziejka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1991.
Bąba Stanisław, Innowacje frazeologiczne we współczesnej polszczyźnie, Poznań 1989.
Bąba Stanisław, Uwagi o poprawności związków frazeologicznych w języku prasy (na materiale „Expressu Poznańskiego”, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1978, s. 9-16.
Bieńkowska Danuta, Archaizacja w pierwszym rozdziale Nil desperandum W. Reymonta, [w:] „Rozprawy Komisji Językowej” Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. XXX, 1984, s. 5-15.
Bieńkowska Danuta, Nazwy osobowe w utworach Władysława Reymonta, [w:] „Onomastica”, t. XXVIII, 1983, s. 249-261.
Bieńkowska Danuta, Reymontowska sztuka słowa, [w:] „Poradnik Językowy”, nr 4, 2008, s. 51-67.
Bieńkowska Danuta, Stylizacja językowa w twórczości Władysława Reymonta – analiza i wnioski, [w:] „Prace Naukowe WSP w Częstochowie”, seria: Filologia Polska – Językoznawstwo, 1988, z. I, s. 93-102.
Bieńkowska Danuta, Z problemów stylizacji gwarowej w utworach Władysława Reymonta, [w:] „Polonica”, t. VIII, 1982, s. 221-235.
Bieńkowska Danuta, Z problemów stylizacji językowej w twórczości Władysława Reymonta, Częstochowa 1985.
Bujak-Lechowicz Jolanta, Portret językowy szczęścia w wypowiedziach młodzieży i osób po 60. roku życia, [w:] Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, red. A. Oskiera, Łódź 2007, s. 195-208.
Buttler Danuta, Kategorie semantyczne leksyki potocznej, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Wrocław 1978, s. 37-45.
Głowiński Michał, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Wrocław 1969.
Grabias Stanisław, O ekspresywności języka, Lublin 1981.
Jakubczak Anna, Żargon teatralny w Komediantce Władysława St. Reymonta, [w:] „Prace Naukowe WSP w Częstochowie”, seria: Filologia Polska – Językoznawstwo, z. III, 1996, s. 23-35.
Język a kultura, t. 14, Uczucia w języku i tekście, red. I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Warszawa 2000.
Kaptur Ewa, Nazwy uczuć w wybranych utworach Joanny Chmielewskiej. Emocje negatywne, [w:] Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Profesorowi Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin, red. J. Liberek, Poznań 2004, s. 147-157.
Kaptur Ewa, Nazwy uczuć w wybranych utworach Joanny Chmielewskiej. Emocje pozytywne, [w:] „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, nr 11, 2004, s. 97-109.
Karłowicz Jan, Słownik gwar polskich, t. 1-6, Kraków 1900-1911.
Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, Słownik języka polskiego, t. 1-8, Warszawa 1900-1927.
Klich Edward, Reymontowe „bych zadzwonili, pociągnęli” etc, [w:] „Język Polski”, r. VII, 1922, s. 83-86.
Krasnowolski Antoni, Słownik frazeologiczny. Poradnik dla piszących, wyd. 3 popraw. i uzup., Warszawa 1928.
Lewicki Andrzej Maria, Pajdzińska Anna, Frazeologia [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Lublin 2001, s. 315-333.
Mikołajczuk Agnieszka, Gniew we współczesnym języku polskim. Analiza semantyczna, Warszawa 1999.
Mikołajczuk Agnieszka, Obraz radości we współczesnej polszczyźnie, Warszawa 2009.
Nitsch Kazimierz, Mowa ludu polskiego, Kraków 1911.
Nowakowska-Kempna Iwona, Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena, Warszawa 1995.
Od miłości do nienawiści. Językowe mechanizmy kreowania emocji, red. W. Kochmańska, B. Taras, Rzeszów 2010.
Pajdzińska Anna, Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin 1999, s. 87-107.
Pajdzińska Anna, Obraz tęsknoty w polszczyźnie, [w:] „Językoznawstwo. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi”, z. 3 (41), 2003, s. 7-17.
Puzynina Jadwiga, Uczucia a postawy we współczesnym języku polskim, [w:] Język a kultura, t. 14, Uczucia w języku i tekście, red. I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Warszawa 2000, s. 9-24.
Rzeuska Maria, Chłopi Reymonta, Warszawa 1950, s. 137-164.
Skorupka Stanisław, Z zagadnień frazeologii, [w:] „Poradnik Językowy”, z. 8, 1953, s. 3-10.
Słownik frazeologiczny języka polskiego, red. S. Skorupka, Warszawa 1987.
Słownik języka polskiego, t. 1-11, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.
Słownik języka polskiego, t. 1-3, red. M. Szymczak, Warszawa 1978-1981.
Szostak Katarzyna, Nazwy uczuć w Nawracaniu Judasza Stefana Żeromskiego, [w:] „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 3, 2003, s. 227-252.
Tyrpa Anna, Frazeologia somatyczna: związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała w gwarach polskich, wyd. 2, Łask 2005.
Wierzbicka Anna, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa 1971.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).