Słowa kluczowe
Silesian dialect
language standardisation
language norm
Jak cytować
Abstrakt
At the beginning of the 20th century, a discussion on the status of the Silesian ethnolect emerged in Poland. Several years ago, the creative and language activist circles advocating for the linguistic autonomy of Silesian initiated actions aimed at the description and codification of the Silesian language. Among the many published works, only the few-page Wstępne zasady pisowni śląskiej (Preliminary Rules of Silesian Orthography) from 2009 and Gōrnoślōnski ślabikŏrz from 2010 can be considered valuable studies that had a real impact on the development of Silesian literature in the second decade of the 20th century. The relatively general normative decisions presented in these works are revised and extensively expanded in Zasady pisowni języka śląskiego (Rules of Silesian Language Orthography) from 2022. This monograph, which codifies not only Silesian orthography but also elements of grammar and vocabulary, can serve as a foundation for further activities towards the complete standardisation of the Silesian language.
Bibliografia
Adamus Rafał et al. (2010), Gōrnoślōnski ślabikorz, Chorzów.
Ajschylos (2013), Promytojs przibity, trans. Zbigniew Kadłubek, Kotórz Mały.
Bartylla-Blanke Alfred (2000), Ród. Przyczynek w sprawie śląskiej, Krapkowice.
Czajkowski Andrzej, ed. (2006), Wielki słownik śląsko-niemiecko-polski, Katowice.
Cząstka-Szymon Bożena, Ludwig Jerzy, Synowiec Helena (2000), Mały słownik gwary Górnego Śląska, Katowice.
Czesak Artur (2015), Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny, Kraków.
Dyrda Dariusz (2013), Rýchtig gryfno godka (porĕncznik ślůnskiej godki), Lędziny.
Furgalińska Joanna (2010), Ślónsko godka. Ilustrowany słownik dla Hanysów i Goroli, Warszawa.
Grynicz Barbara, Roczniok Andrzej (2011), Ślabikorz ABC, Zabrze.
Hadasz Adrian (2017), Reklamy po śląsku: światowe koncerny, ale i szkoły i uczelnie zabiegają o Ślązaków, https://tinyurl.com/4s3fmx7v [access: 1 November 2021].
Jachymski Marek (2011), Słownik śląsko-chiński, Tarnowskie Góry.
Jansson Tove (2020), We Muminkowyj Dolinie, trans. Marcin Melon, Katowice.
Jaroszewicz Henryk (2019a), Rozwój języka Górnoślązaków w XXI wieku. Wybrane zagadnienia, “Zeszyty Łużyckie”, no. 53, pp. 25–42.
Jaroszewicz Henryk (2019b), Krytyka prób emancypacji śląszczyzny. Płaszczyzna naukowa (lingwistyczna), “Slavia Occidentalis”, no. 1, pp. 21–48. DOI: https://doi.org/10.14746/so.2019.76.2
Jaroszewicz Henryk (2022a), Zasady pisowni języka śląskiego. Studium normatywne, Siedlce.
Jaroszewicz Henryk (2022b), Śląska ortografia ślabikŏrzowa – status, forma, funkcjonowanie, “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, no. 2. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2022.29.2.7
Kadłubek Zbigniew (2008), Listy z Rzymu, Katowice. Kallus Bogdan (2007), Słownik gôrnoślônskij godki, Chorzów.
Kallus Bogdan (2008), Propozycja normatywizacji pisowni regionalnego języka śląskiego, in: Śląsko godka. Materiały z konferencji “Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język” z 30 czerwca 2008 roku, ed. Jolanta Tambor, Katowice, pp. 57–64.
Lysko Alojzy (2008), Ślązacy potrzebują własnego języka, aby lepiej wyrażać siebie, in: Śląsko godka. Materiały z konferencji “Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język” z 30 czerwca 2008 roku, ed. Jolanta Tabor, Katowice, pp. 94–95.
Łodziński Sławomir (2012), Opinia na temat projektu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, Archiwum Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, https://tinyurl.com/43fk665z [access: 1 November 2022].
Melon Marcin (2014), Kōmisorz Hanusik, Kotōrz Mały.
Nowy Testamynt po ślonsku (2017), trans. Gabriel Tobor, Radzionków.
Roczniok Andrzej (2008), Zbornik polsko-ślůnski I A-K podug normy ISO 639-3 szl / Słownik polsko-śląski I A-K według normy ISO 639-3 szl, Zabrze.
Roczniok A. (2010), Zbornik polsko-ślůnski II L-P podug normy ISO 639-3 szl / Słownik polsko-śląski II L-P według normy ISO 639-3 szl, Zabrze.
Roczniok A. (2015), Zbornik polsko-ślōnski III R-Z podug normy ISO 639-3 szl / Słownik polsko-śląski III R-Z według normy ISO 639-3 szl, Zabrze.
Saint-Exupéry Antoine de (2018), Mały Princ, trans. Grzegorz Kulik, Poznań.
Sekuła Elżbieta Anna (2008), Opinia naukowa w sprawie nadania przez państwo polskie statusu języka regionalnego śląskiej mowie, https://tinyurl.com/mr6n72av [access: 1 February 2018].
Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski – NSP 2011 (2015), Główny Urząd Statystyczny, https://tinyurl.com/yz9ve4w7 [access: 1 November 2022].
Syniawa Mirosław (2018), Cebulowŏ ksiynga umartych, Kotōrz Mały.
Szkaradnik Katarzyna (2008), Milka z Trześni, Ustroń.
Szmeja Maria (2012), Opinia o zmianie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, Archiwum Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, https://tinyurl.com/mp8rm4yt [access: 1 November 2022].
Szołtysek Marek (2008), Rozmówki śląskie, Rybnik.
Szołtysek Marek (2011), Ilustrowany słownik gwary śląskiej, Rybnik.
Śliz Anna (2014), Opinia o projekcie ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, Archiwum Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, https://tinyurl.com/5f6h4f3h [access: 1 November 2022].
Tambor Jolanta (2008a), Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice.
Tambor Jolanta (2008b), Etnolekt śląski jako język regionalny. Uzasadnienie stanowiska, https://tinyurl.com/3jrm6bxk [access: 1 February 2018].
Tambor Jolanta, ed. (2008), Śląsko godka. Materiały z konferencji “Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język” z 30 czerwca 2008 roku, Katowice. Tambor Jolanta (2009), Propozycje kodyfikacji ortograficznej śląszczyzny, “Socjolingwistyka”, vol. 22, pp. 83–92.
Tambor Jolanta (2011), Opinia merytoryczna na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych ustaw, Archiwum Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, https://tinyurl.com/yfvu5c9j [access: 1 November 2022].
Twardoch Szczepōn (2018), Drach. Edycyjŏ ślōnskŏ, trans. Grzegorz Kulik, Kraków.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (2005), https://tinyurl.com/3kf4xaht [access: 1.11.2022].
W Chorzowie uczą się gwary ze ślabikorza (2017), https://tinyurl.com/4wuea348 [access: 1 November 2022].
Wicherkiewicz Tomasz (2008), Opinia w kwestii poselskiej inicjatywy ustawodawczej o nadanie śląskiemu statusu języka regionalnego, https://tinyurl.com/4t3rz8ww [access: 1 February 2018].
Wieczorek Grzegorz (2008), Pomiędzy konwencją a dowolnością, czyli jak świadomie przeciwdziałać rozpływaniu się śląszczyzny w języku ogólnopolskim?, in: Śląsko godka. Materiały z konferencji “Śląsko godka – jeszcze gwara czy jednak już język” z 30 czerwca 2008 roku, ed. Jolanta Tabor, Katowice, pp. 39–43.
Wstępne zasady pisowni śląskiej (2009), ed. Jolanta Tambor, Cieszyn, https://tinyurl.com/2bznr43w [access: 1 November 2022].
Wyderka Bogusław (2011), Opinia o poselskim projekcie Ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, https://tinyurl.com/22pjxatt [access: 1 November 2022].
Wyderka Bogusław (2014), O rozwoju polskich dialektów, “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, no. 2, pp. 103–113. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2014.21.2.7
Wyderka Bogusław, red. (2000–2020), Słownik gwar śląskich, vol. 1–20, Opole.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).