Słowa kluczowe
discourse transformations
discourse linguistics
history of the Polish language
humanities
Jak cytować
Abstrakt
This article addresses the latest stage of transformations in Polish scientific discourse, the origins of which are commonly traced back to the 16th century in relation to Polish culture. The paper provides a synthetic and report-like overview, offering several key insights regarding the examined area of communication: 1. Changes in the discourse in contemporary humanities, influenced by the intellectual aura of postmodernism, pertain to certain areas of scientific reflection. 2. Science reflects the transformations in cultural and social nature, thus scientific discourse absorbs the characteristics of the world it describes. 3. Revaluations within scientific discourse serve as a certain signal of its denormalisation, although this process does not encompass the entirety of scientific communication but rather signifies cracks and shifts that emerge in the proposed and normative understanding of discourse. 4. Transformations within scientific discourse should not be regarded as a crisis, but rather as manifestations of certain qualities and general tendencies in culture that may bring new and surprising effects in the future. 5. The transformations of scientific discourse are also influenced by the field in which it operates. The specific nature of humanities sciences, situated in a particular way in relation to other branches of knowledge, should be taken into account. 6. Despite changes in the scope of scientific discourse, many of its characteristics remain relevant. 7. Scientific discourse should not be regarded as monolithic; on the contrary, it is a complex, multidimensional quality dependent on various aspects. 8. The specificity of scientific discourse as one of the areas of communication becomes more graspable when examined from a certain distance. Therefore, a historical perspective on the issue proves fortunate for the proposed conclusions.
Bibliografia
Bajerowa Irena (1964), Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław.
Bajerowa Irena (1986), Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, vol. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, Katowice.
Bajerowa Irena (1992), Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, vol. 2: Fleksja, Katowice.
Bajerowa Irena (2000), Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, vol. 3: Składnia, synteza, Katowice.
Bajerowa Irena (2003), Zarys historii języka polskiego 1945–2000, Warszawa.
Biniewicz Jerzy (1996), Początki polskiego języka nauk ścisłych (XVI–XVIII wiek), „Prace Językoznawcze”, vol. 24: Studia historycznojęzykowe, s. 62–70.
Biniewicz Jerzy (2002), Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole.
Ostaszewska Danuta, red. (2002), Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia. Praca zbiorowa, Katowice.
Bytniewski Paweł (2013), Dyskursy wiedzy. Michela Foucaulta archeologie nauk humanistycznych, Lublin.
Chojecki Andrzej (1997), Mowa mowy. O języku współczesnej humanistyki, Gdańsk.
Czachur Waldemar (2020), Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Wrocław.
Dunin-Dudkowska Anna, Małyska Agata, ed. (2013), 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska – procesy – tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, Lublin.
Gajda Stanisław (1982), Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa– Wrocław.
Gajda Stanisław (1996), Kultura języka naukowego, in: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Forum Kultury Słowa, Wrocław 1995, ed. Jan Miodek, Wrocław, pp. 231–228.
Gajda Stanisław (1999), Współczesny polski dyskurs naukowy, in: Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana, ed. idem, Opole, pp. 9–17.
Gajda Stanisław (2001), Styl naukowy, in: Współczesny język polski, ed. Jerzy Bartmiński, Lublin, pp.183–199.
Gajda Stanisław (2013), Styl naukowy, in: Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, ed. Ewa Malinowska, Jolanta Nocoń, Urszula Żydek-Bednarczuk, Kraków, pp. 61–70.
Gielarowski Andrzej (2016), Kryzys kultury – kryzys człowieka. Fenomenologiczna krytyka kultury. Husserl, Lévinas, Henry, Kraków.
Jadacka Hanna (2001), System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000), Warszawa.
Lechte John (1999), Panorama współczesnej myśli humanistycznej. Od strukturalizmu do postmodernizmu, trans. Tadeusz Baszniak, Warszawa.
Lyotard Jean-François (1998), Postmodernizm dla dzieci. Korespondencja 1982–1985, trans. Jacek Migasiński, Warszawa.
Ostaszewska Danuta (1994), Z zagadnień ewolucji stylu naukowego. XVI-wieczne początki kształtowania się wyznaczników przebiegu procesu myślowego, „Prace Językoznawcze”, vol. 22: Studia historycznojęzykowe, s. 85–94.
Piętkowa Romualda (2001), Paratekst w tekstach naukowych – informacja i/lub reklama, in: Stylistyka a pragmatyka, ed. Bożena Witosz, Katowice, pp. 201–211.
Piętkowa Romualda (2004), Paratekstualność w dyskursie naukowym, in: Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, ed. Marek Ruszkowski, Kielce, pp. 119–134.
Piętkowa Romualda (2005), Dyskurs naukowy a retoryka, in: Współczesne analizy dyskursu. Kognitywna analiza dyskursu a inne metody badawcze, ed. Maria Krauz, Stanisław Gajda, Rzeszów, pp. 327–337.
Piętkowa Romualda (2007), Gatunki paratekstualne wobec prototypu stylu naukowego, in: Gatunki mowy i ich ewolucja, vol. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne, ed. Danuta Ostaszewska, Katowice, pp. 143–150.
Rejter Artur (2018a), Funkcje środków wartościujących w polskim dyskursie naukowym XVI wieku, “Stylistyka”, no. 27: Styl i aksjologia, pp. 33–46. DOI: https://doi. org/10.25167/Stylistyka27.2018.3. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka27.2018.3
Rejter Artur (2018b), Między podmiotowością tekstu a ewolucją dyskursu naukowego, in: W kręgu dawnej polszczyzny, vol. 5, ed. Maciej Mączyński, Ewa Horyń, Ewa Zmuda, Kraków, pp. 11–23.
Rejter Artur (2018c), Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna, “Forum Lingwistyczne”, no. 5, pp. 17–25.
Wikipedia: Denormalizacja bazy danych (access 2023), https://pl.wikipedia.org/wiki/Denormalizacja_bazy_danych [access: 4 July 2023].
Witosz Bożena (2009), Dyskurs i stylistyka, Katowice.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).