Abstrakt
This analysis focuses on three of Rej’s earliest metrical translations of the psalms, composed before 1543: Psalm 85, Psalm 113 and Psalm 116, which were originally published as loose prints. The study aims to identify the characteristic features of Rej’s translation approach, with particular attention to those passages in the metrical psalms where the translator introduces semantic changes compared to the original text of the Vulgate. The article highlights the primary directions of these modifications, especially in relation to Rej’s subsequent work on the prose paraphrase of Psałterz (the Psalter). Comparative lexical analysis reveals that Rej frequently makes semantic alterations to update the content of the psalms. He also introduces amplifications to render the texts more concrete and to evoke a stronger emotional response from the readers. These techniques are similarly evident in his later prose paraphrase, Psałterz Dawidowy (the Psalter of David) (1543). The analysis thus illustrates the development and evolution of Rej’s editorial techniques as a translator.
Bibliografia
V—Weber Robert, ed. (1975), Biblia Sacra iuxta Vulgatam versionem Stuttgart, https://tinyurl.com/t4atp4pm [accessed: 15 July 2023].
C—Campensis Ioannes (1532), Psalmorum omnium iuxta Hebraicam veritatem paraphrastica interpretatio, Kraków, https://tinyurl.com/t6mf2657 [accessed: 10 July 2023].
RPs85—Rej Mikołaj (1550), Psalm Dawidow LXXXV: Inclina Domino aurem tuam, Kraków, https://tinyurl.com/4nazc2r8 [accessed: 15 June 2023].
RPs113—Rej Mikołaj (1558a), Psalm Dawidow CXIII In exitu Israel de Egipto, https://tinyurl.com/559pmmr8 [accessed: 15 June 2023].
RPs116—Rej Mikołaj (1558b), Psalm Dawidow CXVI Laudate Dominum omnes gentes, Kraków—Kancjonał Zamoyskich, Biblioteka Narodowa, XVI.O.274, https://tinyurl.com/2tyffz6j [accessed: 15 June 2023].
RPD—Rej Mikołaj (1543), Psałterz Dawidów, który jest prawy fundament wszytkiego pisma krześcijańskiego, teraz nowo prawie na polski język przełożon, acz nie jednakością słow, co być nie może, ale iż wżdy położenie rzeczy w każdem wierszu według łacińskiego języka sie zamyka, Kraków, https://tinyurl.com/36jyha8s [accessed: 10 September 2023].
Brückner Aleksander (1902), Psałterze polskie do połowy XVI wieku, Kraków.
Chlebowski Bronisław (1906), Najdawniejsze kancjonały protestanckie z połowy XVI w. Przyczynek do dziejów polskiej liryki religijnej, w: Pamięci Mikołaja Reja z Nagłowic 1505–1569, Lwów, p. 22–34.
Cybulski Marek (2003), Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź.
Janik Michał (1923), Mikołaja Reja żywot i pisma, Kraków.
Jezierski Franciszek (1878), Psalmy i ważniejsze ich przekłady polskie, “Biblioteka Warszawska”, vol. 3, p. 173–215.
Kawecka Alodia (1926), Kancjonały protestanckie na Litwie w wieku XVI, “Reformacja w Polsce”, vol. 4, p. 128–143.
Kossowska Maria, (1968), Biblia w języku polskim, vol. 1, Poznań.
Kowalska Danuta (2013), Sztuka słowa Mikołaja Reja. Studium stylistycznojęzykowe “Psałterza Dawidowego”, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-818-9
Łach Stanisław (1990), Księga Psalmów, Poznań.
Maciuszko Janusz (2002), Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa.
Nowak Zbigniew (1970), Mikołaja Reja literacka służba reformacji, “Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, vol. 15, p. 23–55.
Rostowska Irena (1970), Bibliografia dzieł Mikołaja Reja. Okres staropolski, Wrocław.
Wiszniewski Michał (1844), Historia literatury polskiej, vol. 6, Kraków.
Wojtak Maria (1999), Modlitwa ustalona—podstawowe wyznaczniki gatunku, in: W zwierciadle języka i kultury, ed. Jan Antoni Adamowski, Stanisława Niebrzegowska, Lublin, p. 129–138.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Danuta Kowalska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
