Słowa kluczowe
toponyms
lexical homonyms
sequative names
dialectal lexis
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 219
Liczba pobrań: 171
Abstrakt
The aim of the article is to perform a semantic and lexical analysis of the noun kacerz / kacerek appearing in the toponym Księży Kacerek. This is what the inhabitants of Wągrowiec, Greater Poland, call the green recreation area located in the centre of their city on the Wełna River. The name has approximately a hundred-year-old tradition. Dictionary data shows that in the 16th century, we are dealing with two separate referents and two separate lexemes of German origin: the noun kacerz referred to a person, while the noun kaszer ∥ kaserz referred to a tool. The analysis showed that in the standard language, starting from the Middle Polish period, the form kacerz / kacerek could refer both to a person (‘heretic’; a sequative name) and a fishing tool, which can be considered a manifestation of lexical homonymy conditioned by phonetic processes. In the dialects, in addition to the primary meaning associated with the aforementioned tool, a secondary meaning has developed that refers to a small swampy body of water.
Bibliografia
AJKLW – Burszta Józef, Sobierajski Zenon, red. (1996), Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. 9, Rybołówstwo, cz. 1: Mapy 702–763, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 702–763, Poznań.
Basaj Mieczysław, Siatkowski Janusz (2006), Bohemizmy w języku polskim. Słownik, Warszawa.
Boryś Wiesław, Popowska-Taborska Hanna (1999), Słownik etymologiczny Kaszubszczyzny, t. 3, Warszawa.
Brzeziński Władysław (1987), Słownictwo krajniackie. Słownik gwar wsi Podróżna w Złotowskiem, t. 2, Wrocław.
Chlebowski Bronisław, red. (1892), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 13, Warszawa.
Golec Józef (1994), Cieszyński słownik gwarowy, Cieszyn.
Górnowicz Hubert (1974), Dialekt malborski, t. 2, z. 1, Gdańsk.
Greń Zbigniew, Krasowska Hanna (2008), Słownik górali polskich na Bukowinie, Warszawa.
Kąś Józef (2017), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 4, Bukowina Tatrzańska.
Knapiusz Grzegorz (1643), Thesavrvs Polonolatinograecvs…, t. 1, Kraków, https://tiny.pl/p_j8zmkv [dostęp: 10 października 2023].
Kucała Marian (1957), Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich, Wrocław.
L – Linde Samuel Bogumił (1855), Słownik języka polskiego, t. 2, wyd. 2, Lwów.
SEBrü – Brückner Aleksander (1927/1957), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SGPKarł – Karłowicz Jan (1901), Słownik gwar polskich, t. 2, Kraków.
SJPDor – Doroszewski Witold, red. (1961), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa.
SPXVI – Mayenowa Maria Renata i in., red. (1966–), Słownik polszczyzny XVI wieku, http://spxvi.edu.pl/ [dostęp: 18 października 2023].
SStp – Urbańczyk Stanisław, red. (1960–1962), Słownik staropolski, t. 3, Kraków.
Stamirowska Zofia i in., red. (1993), Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. 3, Wrocław.
Steffen Wiktor (1984), Słownik warmiński, Wrocław.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam A., Niedźwiedzki Władysław, red. (1902), Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa.
SWil – Zdanowicz Aleksander i in. (1861), Słownik języka polskiego, Wilno, edycja elektroniczna, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 18 października 2023].
Sychta Bernard (1968), Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 2, Wrocław.
Sychta Bernard (1980), Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. 2, Wrocław.
Szymczak Mieczysław (1964), Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 3: K–Ł, Wrocław.
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr, red. (2007–), Wielki słownik języka polskiego PAN, Kraków, http://www.wsjp.pl [dostęp: 20 października 2023].
Wyderka Bogusław i in., red. (2015), Słownik gwar śląskich, t. 14, Opole.
Zborowski Juliusz (2009), Słownik gwary Zakopanego i okolic, oprac. i uzup. z materiałów autora przez Zespół IJP PAN pod kier. J. Okoniowej, Zakopane.
Kozierowski Stanisław (1916), Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej, t. 1, Poznań, https://tiny.pl/xbh7wg69 [dostęp: 31 października 2023].
Kozierowski Stanisław (1921), Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. 1, Poznań, https://tiny.pl/50mfddw9 [dostęp: 31 października 2023].
Krajewska Maria (1986), Wyrazy złożone z drugim członem -mistrz w tekstach XVI wieku, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 253–262.
Makowski Edmund, red. (1994), Dzieje Wągrowca, Poznań.
Michalska-Górecka Paulina (2021), Muncerianie, rakowianie, tropiści. Nazwy sekwatywne w polszczyźnie XVI wieku, Poznań.
Moeglich Marcin (2015), Księży Kacerek – zielona enklawa w centrum miasta, https://tiny.pl/j0rmw3hx [dostęp: 31 października 2023].
Paluch Jerzy (2013), Dziewiętnastowieczna regulacja rzeki Wełny, „Wangrovieciana. Studia Et Fontes”, t. 1, s. 50–61.
Walczak Bogdan (1996), Mały słownik etymologiczno-historyczny kacerstwa polskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, t. 3 (23), s. 11–29.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Paulina Michalska-Górecka, Aneta Müller, Błażej Osowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).