Keywords
toponyms
lexical homonyms
sequative names
dialectal lexis
How to Cite
Number of views: 27
Number of downloads: 18
Abstract
The aim of the article is to perform a semantic and lexical analysis of the noun kacerz / kacerek appearing in the toponym Księży Kacerek. This is what the inhabitants of Wągrowiec, Greater Poland, call the green recreation area located in the centre of their city on the Wełna River. The name has approximately a hundred-year-old tradition. Dictionary data shows that in the 16th century, we are dealing with two separate referents and two separate lexemes of German origin: the noun kacerz referred to a person, while the noun kaszer ∥ kaserz referred to a tool. The analysis showed that in the standard language, starting from the Middle Polish period, the form kacerz / kacerek could refer both to a person (‘heretic’; a sequative name) and a fishing tool, which can be considered a manifestation of lexical homonymy conditioned by phonetic processes. In the dialects, in addition to the primary meaning associated with the aforementioned tool, a secondary meaning has developed that refers to a small swampy body of water.
References
AJKLW – Burszta Józef, Sobierajski Zenon, red. (1996), Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. 9, Rybołówstwo, cz. 1: Mapy 702–763, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 702–763, Poznań.
Basaj Mieczysław, Siatkowski Janusz (2006), Bohemizmy w języku polskim. Słownik, Warszawa.
Boryś Wiesław, Popowska-Taborska Hanna (1999), Słownik etymologiczny Kaszubszczyzny, t. 3, Warszawa.
Brzeziński Władysław (1987), Słownictwo krajniackie. Słownik gwar wsi Podróżna w Złotowskiem, t. 2, Wrocław.
Chlebowski Bronisław, red. (1892), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 13, Warszawa.
Golec Józef (1994), Cieszyński słownik gwarowy, Cieszyn.
Górnowicz Hubert (1974), Dialekt malborski, t. 2, z. 1, Gdańsk.
Greń Zbigniew, Krasowska Hanna (2008), Słownik górali polskich na Bukowinie, Warszawa.
Kąś Józef (2017), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 4, Bukowina Tatrzańska.
Knapiusz Grzegorz (1643), Thesavrvs Polonolatinograecvs…, t. 1, Kraków, https://tiny.pl/p_j8zmkv [dostęp: 10 października 2023].
Kucała Marian (1957), Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich, Wrocław.
L – Linde Samuel Bogumił (1855), Słownik języka polskiego, t. 2, wyd. 2, Lwów.
SEBrü – Brückner Aleksander (1927/1957), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SGPKarł – Karłowicz Jan (1901), Słownik gwar polskich, t. 2, Kraków.
SJPDor – Doroszewski Witold, red. (1961), Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa.
SPXVI – Mayenowa Maria Renata i in., red. (1966–), Słownik polszczyzny XVI wieku, http://spxvi.edu.pl/ [dostęp: 18 października 2023].
SStp – Urbańczyk Stanisław, red. (1960–1962), Słownik staropolski, t. 3, Kraków.
Stamirowska Zofia i in., red. (1993), Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. 3, Wrocław.
Steffen Wiktor (1984), Słownik warmiński, Wrocław.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam A., Niedźwiedzki Władysław, red. (1902), Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa.
SWil – Zdanowicz Aleksander i in. (1861), Słownik języka polskiego, Wilno, edycja elektroniczna, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 18 października 2023].
Sychta Bernard (1968), Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. 2, Wrocław.
Sychta Bernard (1980), Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej, t. 2, Wrocław.
Szymczak Mieczysław (1964), Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 3: K–Ł, Wrocław.
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr, red. (2007–), Wielki słownik języka polskiego PAN, Kraków, http://www.wsjp.pl [dostęp: 20 października 2023].
Wyderka Bogusław i in., red. (2015), Słownik gwar śląskich, t. 14, Opole.
Zborowski Juliusz (2009), Słownik gwary Zakopanego i okolic, oprac. i uzup. z materiałów autora przez Zespół IJP PAN pod kier. J. Okoniowej, Zakopane.
Kozierowski Stanisław (1916), Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej, t. 1, Poznań, https://tiny.pl/xbh7wg69 [dostęp: 31 października 2023].
Kozierowski Stanisław (1921), Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. 1, Poznań, https://tiny.pl/50mfddw9 [dostęp: 31 października 2023].
Krajewska Maria (1986), Wyrazy złożone z drugim członem -mistrz w tekstach XVI wieku, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 253–262.
Makowski Edmund, red. (1994), Dzieje Wągrowca, Poznań.
Michalska-Górecka Paulina (2021), Muncerianie, rakowianie, tropiści. Nazwy sekwatywne w polszczyźnie XVI wieku, Poznań.
Moeglich Marcin (2015), Księży Kacerek – zielona enklawa w centrum miasta, https://tiny.pl/j0rmw3hx [dostęp: 31 października 2023].
Paluch Jerzy (2013), Dziewiętnastowieczna regulacja rzeki Wełny, „Wangrovieciana. Studia Et Fontes”, t. 1, s. 50–61.
Walczak Bogdan (1996), Mały słownik etymologiczno-historyczny kacerstwa polskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, t. 3 (23), s. 11–29.
License
Copyright (c) 2024 Paulina Michalska-Górecka, Aneta Müller, Błażej Osowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
The Author declares that they are entitled to personal and property (material) copyrights to their work published in “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, and that these rights are not limited by the terms of Author’s agreement. The Author warrants the originality, authorship, and sole ownership of all rights to the Work, and affirms that they have the right to grant all kinds of licenses hereinabove without infringing on the intellectual property rights of any third party, including personal rights.
The Author(s) retains copyright to their article and the right to freely dispose of the work, granting Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free licence under the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons licence to use the Work without territorial restrictions for an indefinite period in the fields of use designated in the Author’s agreement.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Other
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to the journal as a whole (including its layout, graphic design, title, cover design, logo and more).