Słowa kluczowe
family correspondence
chronological qualifier
dated lexis
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 40
Liczba pobrań: 16
Abstrakt
This article aims to answer the research question about the place of dated lexis in Zofia Kossak’s private idiolect as evidenced in her family correspondence. The research corpus collected for the analysis consisted of 607 letters, written between 1946 and 1968, and addressed to her daughter Anna and son Witold as well as her children’s spouses and their children. The lexical units classified as obsolete were marked through contrastive analysis and verified against the Dictionary of Polish Language edited by Witold Doroszewski (SJPDor). The study allows for drawing the conclusion that in the vivid natural language used by Kossak, dated lexical stock occupied anything but a marginal position (a total of 69 words were extracted from the research material qualified in SJPDor as obsolete or dated, e.g.: afekt [affect, emotion, love], dezolacja [desolation], felicytacja [congratulations, wishing well], hołdownik [derog. worshipper], rankor [anger, indignance or grief], oprymować [oppress], rewokować [revoke], maluczko [close shave] and 13 other dated morphological structures of the type tysiącolecie (reg. pl. tysiąclecie [millennium]), dokumenta (reg. pl. dokumenty [documents]). The presented list of lexemes is only an approximation. The main limitation of the reported research, related to the methodological assumptions it rests on, is that the vocabulary acquired the status “dated” in the mid- 20th century, but it was not marked with a chronological qualifier in SJPDor.
Bibliografia
SJPDor – Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–11, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/sjp [dostęp: 8 lutego 2024].
SJPSzym – Szymczak Mieczysław, red. (1995), Słownik języka polskiego, t. 1–3, Warszawa.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, red. (1900–1927), Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr, red. (2007–), Wielki słownik języka polskiego, Kraków, https://wsjp.pl/ [dostęp: 8 lutego 2024].
Grybosiowa Antonina (1991), Inteligencki język familijny jako odzwierciedlenie sytuacji zewnątrzjęzykowej, w: Regionalizmy w języku familijnym. (Zbiór studiów), red. Kwiryna Handke, Wrocław, s. 51–60.
Heska-Kwaśniewicz Krystyna, Mokranowska Zdzisława (2024), Ja i moje książki – to jedno. Rozważania o pisarstwie Zofii Kossak, Warszawa.
Hurnik Elżbieta, Wypych-Gawrońska Anna, Dziewońska-Chudy Ewelina, Warzocha Artur, red. (2020), Zofia Kossak. Bezcenne dziedzictwo, Częstochowa.
Kamińska Maria (1959), Archaizacja językowa w „Krzyżowcach” Z. Kossak-Szczuckiej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 6, s. 129–144.
Klemensiewicz Zenon (1961), Jak charakteryzować język osobniczy?, w: tenże, W kręgu języka literackiego i artystycznego, Warszawa, s. 204–214.
Kossak Zofia (2007), Wspomnienia z Kornwalii. 1947–1957, Kraków.
Kossak Zofia (2017), Listy. Wybór i oprac. Anna Zalewska, Lublin.
Kossak-Szczucka Zofia (1935), Mowa nasza jest największem naszem bogactwem. Na tę mowę gotuje się zamach, aby matołom ułatwić życie, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 66, s. 3–4.
Kozłowska Anna (2013), Od psalmów słowiańskich do rzymskich medytacji. O stylu artystycznym Karola Wojtyły, Warszawa.
Kulesza Dariusz (2021), Zofia Kossak-Szczucka. Służba, Łódź.
Kurkiewicz Juliusz (2007), Kwalifikatory w „Wielkim słowniku języka polskiego”, w: Nowe studia leksykograficzne, red. Piotr Żmigrodzki, Renata Przybylska, Kraków, s. 29–45.
Mazanowa Danuta (1989), Wybrane zagadnienia warsztatu pisarskiego Zofii Kossak-Szczuckiej. „Prace Polonistyczne” 45, s. 139–162.
Mokranowska Zdzisława (2013), Fakty, historie, metafory. O twórczości Zofii Kossak i Henryka Sienkiewicza. Piotrków Trybunalski.
Nowak Maciej (2009), Koncepcja dziejów w powieściach historycznych: Teodor Jeske-Choiński, Zofia Kossak, Hanna Malewska, Lublin.
Nowak Małgorzata (2024), Między lubką najukochańszą a starym małpiszonem – zwroty adresatywne w korespondencji Zofii Kossak z córką, w: W kręgu dawnej polszczyzny, t. VIII, red. Ewa Horyń, Marceli Olma, Ewa Zmuda, Kraków, s. 223–234.
Nowak Małgorzata, Truszkowski Artur (2024a), „(…) człowiek bez wiadomości gorzej niż bez chleba” – epistolarna rozmowa Zofii Kossak z mężem (1939–1940), „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie” 1, s. 121–145. DOI: https://doi.org/10.12775/SE.2024.0008
Nowak Małgorzata, Truszkowski Artur (2024b), Listowy dwugłos Zofia Kossak – Jan Dobraczyński. Zwroty do adresata i podpisy, „Respectus Filologicus” 45 (50), s. 97–109. DOI: https://doi.org/10.15388/RESPECTUS.2024.45(50).8
Olma Marceli (2011), Listy małżeńskie z XIX wieku źródłem badań nad etykietą językową w ówczesnej polszczyźnie familijnej, w: Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, red. Bogusław Dunaj, Maciej Rak, Kraków, s.113–122.
Piela Agnieszka (2020), Kłopotliwe kwalifikatory chronologiczne w słownikach języka polskiego, „Język Polski”, z. 3, s. 58–72. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.100.3.5
Smółkowa Teresa (1975), Wyrazy wychodzące z użycia w okresie ostatnich osiemdziesięciu lat (na przykładzie Lalki B. Prusa), „Polonica”, t. 1, s. 245–258.
Walczak Bogdan (1988), Kwalifikatory w słownikach języka polskiego, w: Wokół języka.
Rozprawy i studia poświęcone pamięci Profesora Mieczysława Szymczaka, red. Mieczysław Basaj, Wrocław, s. 413–422.
Walczak Bogdan (1998), Słowa, które wracają, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 3, Poznań, s. 107–116.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Małgorzata Nowak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).