Słowa kluczowe
legally-determined communicative community
lexical-axiological analysis
Zwierciadło Saskie
Saxon Mirror
Paweł Szczerbic
16th century
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 61
Liczba pobrań: 27
Abstrakt
The purpose of the article was to conduct a semantic and functional analysis of the lexeme infamous based on the material from Zwierciadło saskie (Saxon mirror) by Paweł Szczerbic. Infamous is a hyperonym for names defining an entity which does not respect the values that are the foundation of law, and which violates ethical and moral principles. This is a concept defined in the relic. The lexeme appears in a nominal function, in the specialized meaning of ‘condemned by law to loss of honour’. In certain contexts, its meaning becomes more specific. The sender’s desire for terminological precision is manifested both at the level of the text’s structure style (avoiding synonyms, derivative words). Calling someone infamous in the formula of presenting an accusation was a performative act of slander and accusation which caused specific legal consequences.
Bibliografia
Szczerbic Paweł (1581), Speculum Saxonum Albo Prawo Saskie y Maydeburskie porządkiem obiecadła z Lacińskich y Niemieckich exemplarzow zebrane (…), sygnatura oryginału: XVI.F.4334, Lwów, https://tiny.pl/rm-905yx [dostęp: 11 marca 2024].
L – Linde Samuel Bogumił (1994), Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2, Warszawa.
SEJP – Boryś Wiesław (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SPXVI – Maria Renata Mayenowa i in., red. (1966–), Słownik polszczyzny XVI wieku, Warszawa, https://spxvi.edu.pl/indeks/ [dostęp: 11 marca 2024].
SPJS – IJP PAN, Słownik pojęciowy języka staropolskiego, Kraków, https://spjs.ijp.pan.pl/spjs/strona/kartaTytulowa [dostęp: 11 marca 2024].
WSEH – Długosz-Kurczabowa Krystyna (2008), Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa.
Bardach Juliusz, Leśnodorski Bogusław, Pietrzak Michał (2002), Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa.
Bartmiński Jerzy (2003), Miejsce wartości w językowym obrazie świata, w: Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. tenże, Lublin, s. 59–86.
Benenowska Iwona (2015), Wartościowanie w listach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Bydgoszcz.
Borawski Stanisław (2005), Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: Rozprawy o historii języka polskiego, red. tenże, Zielona Góra, s. 13–61.
Geremek Bronisław (1970), O grupach marginalnych w mieście średniowiecznym, „Kwartalnik Historyczny”, nr 3, s. 539–554.
Geremek Bronisław (1989), Człowiek marginesu w średniowieczu, „Przegląd Historyczny”, t. 80, z. 4, s. 705–727.
Grzegorczykowa Renata (2001), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Jurewicz-Nowak Magdalena (2013), O znaczeniach terminów: „obyczaj”, „zwyczaj”, „prawo” w „Zwierciadle saskim” Pawła Szczerbica (XVI w.), w: Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze: Komunikacyjne aspekty badania języka, red. Magdalena Hawrysz, Marzanna Uździcka, Zielona Góra, s. 7–18.
Jurewicz-Nowak Magdalena (2020), Językowy wyraz świadomości aksjologicznej wspólnoty komunikatywnej warunkowanej prawnie (na podstawie materiałów wstępnych do zbiorów prawa z XVI w.), w: Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze: Dyskursy o przeszłości. Dyskursy w przeszłości, red. Irmina Kotlarska, Magdalena Jurewicz-Nowak, Magdalena Hawrysz, Zielona Góra, s. 123–142.
Karpiński Andrzej (1987), Historycy wobec marginesu społecznego w Polsce XVI–XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, nr 2, s. 177–188.
Kowalski Grzegorz M. (2016), Speculum Saxonum w przekładzie Pawła Szczerbica (Lwów 1581) – pomnik prawa miejskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Speculum Saxonum albo prawo saskie y Maydeburskie (…), wyd. Grzegorz M. Kowalski, t. 1, Kraków, s. IX–XIV.
Laskowska Elżbieta (1992), Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz.
Milewski Stanisław (1971), Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, „Poradnik Językowy”, nr 2, s. 92–101.
Pacuła Jarosław (2023), Ogólne nazwy złodzieja w dawnym żargonie przestępczym, „Język. Religia. Tożsamość”, t. 1, nr 27, s. 149–167. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.7717
Pajdzińska Anna (1991), Wartościowanie we frazeologii, w: Język a kultura, t. 3: Wartości w języku i tekście, red. Jadwiga Puzynina, Janusz Anusiewicz, Wrocław, s. 15–28.
Puzynina Jadwiga (1982), O pojęciu słownictwa etycznego, „Prace Filologiczne”, t. 31, s. 119–126.
Puzynina Jadwiga (1983), O elementach ocen w strukturze znaczeniowej wyrazów, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 40, s. 121–128.
Puzynina Jadwiga (1991), Jak pracować nad językiem wartości?, w: Język a kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. Jadwiga Puzynina, Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 129–137.
Puzynina Jadwiga (1992), Język wartości, Warszawa.
Puzynina Jadwiga (2011), O wartościach trwałych i istotnych, „Etnolingwistyka”, t. 23, s. 25–29.
Rak Maciej (2016), Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa, „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 133–145. DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.11
Suchenek Renata (2019), Językowe określenia ludzi marginesu społecznego w perspektywie społeczno-kulturowej, „Język – Szkoła – Religia”, t. 14, nr 3, s. 9–21, https://tiny.pl/nzvq8rxj [dostęp: 11 marca 2024]
Tokarski Ryszard (1991), Wartościowanie człowieka w metaforach językowych, „Pamiętnik Literacki”, nr 82, z. 1, s. 144–157.
Urbańczyk Stanisław (1946), Historia przyimków bez i przez, „Język Polski”, z. 5, s. 134–139: https://tiny.pl/4pg95wbc [dostęp: 11 marca 2024]
Wierzbicka Anna (2011), Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej, cz. 1, „Etnolingwistyka”, nr 23, s. 45–66.
Wojtyka Magdalena (2016), Z historii wybranych hiponimów leksemu „złodziej”, w: Słowo – wartość – jakość w języku i tekście, red. Barbara Mitrenga, Katowice, s. 17–34.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Magdalena Jurewicz-Nowak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).