Abstract
The outline addresses the set of songs included in one of the editions of the Toruń cantional by Petrus Artomius (1601). The small extract of the text provided the opportunity to grasp the range and nature of the changes taking places in the Old Polish language when the Polish culture was affected by the Reformation. For this reason, the author attempted to indicate the origin of the works and to trace the edition modifications introduced in the text with particular emphasis on linguistic alterations. In the cantional there appear texts rooted in the Polish Catholic tradition of religious songs (e.g. XVII, XX, XXI, XXVI, XXVII), translations of Protestant carols of Martin Luther known from earlier songbooks (e.g. XXX, XXXII, XXXVI); however, they are often new, modified versions of the songs. In comparison with the first edition of the cantional, the discussed edition was somewhat reorganized, which may be observed in the editor’s attempt to modernize the language of the songs. On the basis of the presented description of philological- stylistic nature one may conclude that the language of the old Protestant community of Toruń did not differ significantly from the Old Polish language of the time. On the one hand, the texts included in the cantional refer to medieval songs stylistically and linguistically. On the other hand, they illustrate the popularity and universality of Polish songs used in religious practices of Protestants, not only Lutherans.
References
Teksty źródłowe
Cantional to iest Pieśni Krześćiańskie…, Toruń 1601 (Książnica Kopernikańska w Toruniu Mf.854).
Cantional albo Piesni Duchowne, Thorn 1587, red. Günter Kratzel, Frankfurt n. Menem 1980.
Kancyonał to iest Pieśni Krześciańskie […], Toruń 1596 (BN Mf. 31817).
PSDP – Reczek Stefan, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968.
SPXVI – elektroniczny indeks Słownika polszczyzny XVI wieku: https://spxvi.edu.pl/indeks/ [dostęp: 3 listopada 2017].
STL – Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, Słownik terminów literackich, Wrocław 1998.
Literatura
Chlebowski Bronisław (1905), Najdawniejsze kancjonały protestanckie z poł. XVI wieku. Przyczynek do dziejów polskiej liryki religijnej, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 405–424.
Fijałkowski Paweł (2000), Kancjonał Piotra Artomiusza z 1620 roku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 44, s. 129–148.
Friedel Teresa (2013a), Poezja Jana Kochanowskiego w luterańskim kancjonale toruńskim, w: tejże, Teksty wybrane, oprac. Joanna Kamper-Warejko, Towarzystwo Naukowe, Toruń, s. 43–68.
Friedel Teresa (2013b), Z badań nad kancjonałem toruńskim, w: tejże, Teksty wybrane, oprac. Joanna Kamper-Warejko, Towarzystwo Naukowe, Toruń, s. 15–29.
Glemma Tadeusz (1934), Stosunki kościelne w Toruniu w stuleciu XVI i XVII na tle dziejów kościelnych Prus Królewskich, Towarzystwo Naukowe, Toruń.
Górski Konrad (1955), Zasady wydawania tekstów staropolskich: projekt, Zakład im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Jarzębowski Leonard (1969), Druki toruńskie XVI wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Kowalewicz Henryk (1966), Polskie tłumaczenia kolęd, w: Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, red. Juliusz Nowak-Dłużewski, t. 1, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa, s. XX–XXII.
Kamper-Warejko Joanna (2006), Pieśni pasyjne i wielkanocne w kancjonale Piotra Artomiusza (Toruń 1601), Towarzystwo Naukowe, Toruń.
Karplukówna Maria (1966), Opracowanie językowe. Odmiany tekstów polskich, w: Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, red. Juliusz Nowak-Dłużewski, t. 2, Towarzystwo Naukowe, Warszawa, s. 385–497.
Kawecka-Gryczowa Alodia (1954), Drukarstwo polskie w dobie Odrodzenia, Polska Akademia Nauk, Warszawa.
Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI. Suplement (1966), w: Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, t. 2, red. Juliusz Nowak-Dłużewski, Towarzystwo Naukowe, Warszawa, s. 500–520.
Korolko Mirosław (2005), Średniowieczna pieśń religijna polska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Luther Martin (1591), Katechismik albo nauka krześciańska…, Toruń, BN.XVI.O.6041, Mf. B996.
Naworski Zbigniew (1994), Rola Torunia w życiu parlamentarnym i publicznym Prus Królewskich oraz Rzeczypospolitej, w: Historia Torunia, t. 2, cz. 2, red. Marian Biskup, Wydawnictwo TNT, Toruń, s. 93–139.
Nowak-Dłużewski Juliusz, red. (1966), Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, t. 1, Towarzystwo Naukowe, Warszawa.
Rietz Henryk (1982), Henryk Stroband (1548–1609), w: Wybitni ludzie dawnego Torunia, red. Marian Biskup, PWN, Warszawa, s. 37–44.
Salmonowicz Stanisław (1994), Kultura umysłowa Torunia w dobie renesansu, reformacji i wczesnego baroku, w: Historia Torunia, t. 2, cz. 2, red. Marian Biskup, Wydawnictwo TNT, Toruń, s. 169–256.
Wilkowska-Chomińska Krystyna (1966), Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI. Opracowanie muzyczne, t. 2, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa, s. 9–383.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).