Abstract
The article makes an attempt to verify the theses concerning the kind of dependence of the Old-Polish Psalms and Psalters from the Czech Psalters. By juxtaposing the Latin texts of Psalms and the Old-Polish and Czech translations (here mainly Psalm 50 from the so-called Page of Medyka and St. Florian’s Psalter), the authors demonstrate that – firstly – the voices from the Page of Medyka are not (as contended by Stanisław Rospond) an evidence of “fine tuning” of the text of Psalm 50 from Kmed to the translation of this Psalm from the remaining Old-Polish Psalters, and they may have been a result of contact of the glossator with the Czech text (in the written or verbalized form); secondly – that the similarities of the Polish and Czech Psalters are not necessarily the result of the difficulties connected with translation into Polish or lack of translator’s professional skills. The conducted analyses justify the thesis that the translator of, for example, St. Florian’s Psalter rather made use of individual words or constructions present in Czech Psalters as successive versions of expressing the same contents; what is more, in some cases the similarities prove to be only apparent.References
Źródła:
Gebauer Jan, vyd. (1880), Žaltář Wittenberský, Matice české, Praha.
Patera Adolf, vyd. (1890), Žaltář Klementinský, Matice české, Praha, s. 200.
Patera Adolf, vyd. (1899), Žaltář Poděbradský podle rukopisu draždanského, Česká Akademie Císaře Františka Josefa pro Vědy, Slovesnost a Umění, Praha.
Psalterium Romanum (1515), w: Quincuplum psalterium, Gallicum, Romanum, Hebraicum, Vetus, Conciliatum, Arte et i[n]dustria M. Petri Olivier impr., ere et expensis Michaelis Angier, Cadoni.
Psałterz floriański (2006), w: Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Psałterz floriański łacińsko-polsko-niemiecki (1939), [rękopis Biblioteki Narodowej w Warszawie], wyd. Ryszard Gaszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, staraniem i pod red. Ludwika Bernackiego, Ossolineum, Lwów [reprint: Archidiecezjalne Wydaw. Łódzkie, Łódź 2002].
Rippl Eugen, hrsg. (1928), Der alttschechische Kapitelpsalter, Taussig & Taussig, Praha.
Słoński Stanisław, wyd. (1916), Psałterz puławski, Gebethner i Wolf, Warszawa.
Vintr Josef (1986), Die älteste tschechische Psalterübersetzung, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
Vladimír Kyas a Věra Kyasóva, vyd. (1996) Staročeská Bible Drážďanská a Olomoucká. Kritické vydání nejstaršího českého překladu bible ze 14. století, edici dokončila Jaroslava Pečírková, t. IV (Tobiáš–Sirschovec), ACADEMIA, Praha.
Wydra Wiesław, Rzepka Wojciech Ryszard (2004), Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. 3, Ossolineum, Wrocław.
Literatura:
Belcarzowa Elżbieta (1981), Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, cz. 1, Ossolineum, Wrocław.
Borowiec Karolina (2015), Zagadka języka staropolskiej legendy o świętej Dorocie, „Linguarum Silva”, z. 4 [w druku].
Brückner Aleksander (1902), Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 1, Kazania i pieśni. Szkice literackie i obyczajowe, Gebethner i Wolf, Warszawa.
Brückner Aleksander (1916), Z dziejów języka polskiego, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, t. 54, s. 263.
Brückner Aleksander (1928), Ludwik Bernacki. Geneza i historja Psałterza Florjańskiego [rec.], „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 158–160.
Cybulski Marek, Kamińska Maria (1995), Indeks łacińsko-polski do Psałterza floriańskiego, Energeia, Warszawa.
Cybulski Marek (1996), Staropolskie przekłady psałterza, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Dąbrówka Andrzej, Stępień Paweł, red. (2014), Widzenie Polikarpa. Średniowieczne rozmowy człowieka ze śmiercią, IBL PAN, Kraków.
Janowska Aleksandra, Pastuchowa Magdalena (2007), Słowotwórstwo czasowników staropolskich. Stan i tendencje rozwojowe, Universitas, Kraków.
Klemensiewicz Zenon, Lehr-Spławiński Tadeusz, Urbańczyk Stanisław (1964), Gramatyka historyczna języka polskiego, PWN, Warszawa.
Kleszczowa Krystyna (1996), Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kleszczowa Krystyna (1998), Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja: rzeczowniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kowalewicz Henryk (1965), Średniowieczne zabytki języka polskiego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Polskie glosy i zapiski z rękopisów 1728, 1732, 1752, „Zeszyty Naukowe UAM. Biblioteka”, z. 5, s. 69–164.
Kuźmicki Marcin, Czynnik pamięciowy w powstawaniu tekstu średniowiecznego [złożone do druku].
Leńczuk Mariusz (2013), Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, IBL PAN, Kraków.
Łoś Jan (1915), Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543, Nakł. Akademii Umiejętności, Kraków, [dostęp: 4 maja 2014], Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=32327&from=publication.
Masłej Dorota (2015), Słownik a tekst. Problem znaczenia odpowiedników leksykalnych w staropolskich przekładach Psalmu 50, w: red. Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Stramczewska, Staropolskie Spotkania Językoznawcze, t. 1, Jak badać teksty staropolskie, Rys, Poznań, s. 103–117.
Michałowska Teresa (2006), Średniowiecze, t. 8, PWN, Warszawa.
Michałowska Teresa (2011), Literatura polskiego średniowiecza. Leksykon, PWN, Warszawa.
Orłoś Teresa Zofia (1980), Polsko-czeskie związki językowe, Ossolineum, Wrocław.
Orłoś Teresa Zofia (1993), Tysiąc lat czesko-polskich związków językowych (Tisíc let česko-polských jazykových vztahů), Universitas, Kraków.
Rospond Stanisław (1953), Psałterz floriański a tak zwana Karta medycka czyli Świdzińskiego, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław.
Siatkowski Janusz (1996), Czesko-polskie kontakty językowe, Energeia, Warszawa.
Słownik staropolski (1953–2002), t. 1–11, red. nacz. Stanisław Urbańczyk, Wacław Twardzik, Ossolineum, Polska Akademia Nauk, Wrocław.
Stieber Zdzisław (1974a), Wpływ czeszczyzny na kształtowanie się polskiego języka literackiego, w: tegoż, Świat językowy Słowian, PWN, Warszawa, s. 306–316.
Stieber Zdzisław (1974b), Wzajemne stosunki języków zachodniosłowiańskich, w: tegoż, Świat językowy Słowian, PWN, Warszawa, s. 143–161.
Stork Nancy Porter (1990), Through a Gloss Darkly: Aldhelm’s Riddles in British Library MS Royal 12.C. XXIII, „Studies and Texts”, nr 98, Pontifical Institute of Medieval Studies, Toronto.
Urbańczyk Stanisław (1946), Biblia królowej Zofii a staroczeskie przekłady Pisma Świętego, PAU, Kraków.
Urbańczyk Stanisław, Kyas Vladimir, wyd. (1965), Biblia królowej Zofii (szaroszpatacka): wraz ze staroczeskim przekładem Biblii, cz. 1, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Ossolineum, Wrocław.
Vintr Josef (1986), Die älteste tschechische Psalterübersetzung, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
Wanicowa Zofia (2009), Ignota, dubia, reperta: czytać i rozumieć staropolszczyznę, Lexis, Kraków.
Weyssenhoff-Brożkowa Krystyna (1998), Studia nad łaciną średniowieczną w Polsce, OBTA, Warszawa.
Wieland Gernot (1983), The Latin Glosses on Arator and Prudentis in Cambridge University Library MS Gg.5.35, „Studies and Texts”, nr 61, Pontifical Institute of Medieval Studies, Toronto.
Wielgus Stanisław (1993), Średniowieczna literatura biblijna w języku polskim, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Wierczyński Stefan (1962), Legenda poetycka o św. Dorocie z wieku XV. Wstęp historycznoliteracki, w: wyd. i oprac. Władysław Kuraszkiewicz, Stefan Wierczyński, współprac. Aniela Sławska, Polskie wierszowane legendy średniowieczne, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 155–176.
Woronczak Jerzy (1949), „Skarga umierającego”. Ze studiów nad rękopisem nr 2 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu, Ossolineum, Wrocław.
Woronczak Jerzy (1958), „Skarga umierającego”. Najstarsze przekazy i obce wzory, „Pamiętnik Literacki”, s. 151–170.
Wróbel Henryk (2004), Związki staroczesko-staropolskie w terminologii botanicznej, wstępem opatrzyła Teresa Zofia Orłoś, Scriptum, Kraków.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).