Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w Księgach o gospodarstwie Piotra Krescentyna (Kraków 1549, Helena Unglerowa)
PDF

Słowa kluczowe

Polish language of the 16th century
16th-century prints
linguistic variance
linguistic norms
historical inflexion

Jak cytować

Osiewicz, M. . (2019). Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w Księgach o gospodarstwie Piotra Krescentyna (Kraków 1549, Helena Unglerowa). Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 26(2), 175–194. https://doi.org/10.14746/pspsj.2019.26.2.13

Abstrakt

The article is a continuation of the research on linguistic variance in the first Polish edition of Księgi o gospodarstwie by Piotr Krescentyn (Krakow 1549, Helena Unglerowa). The inflectional forms were analyzed: the dative, instrumental and locative of plural nouns. The investigated issues included: textual differentiation, scope and degree of normalization of the particular alterations. The results of the analysis were compared with the results of research on other texts from the first half of the 16th century. The conclusions are: a) the books certify the initial but advanced stage of the demorphologization process of gender in plural nouns; b) the text distribution of most variants is even, the discontinuous textual distribution is characterized by only three inflectional forms: koniem and ludziom in the dative case, -och in the instrumental of the plural form of masculines; c) the state certified in the books is in most categories convergent with the state certified in other texts, the exception is the form of the instrumental and locus of masculine and neuter nouns; d) in the analyzed area, Księgi show little convergence with the language of Glaber’s texts (preferring the forms: ludziem in the dative case, -ami in the instrumental case, occasional end-case -och in the locative of masculines).

https://doi.org/10.14746/pspsj.2019.26.2.13
PDF

Bibliografia

Źródła

Piotra Creſcentyna Kxięgi o goſpodarſtwie, y o opatrzeniu rozmnożenia rozlicżnych pożytkow, każdemu ſtanowi potrzebne (1549), Helena Unglerowa, Kraków, Biblioteka Kórnicka, sygn. oryginału: Cim.F.4078; sygn. mikrofilmu: Mf 4935. Udostępnienie: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, oai:www.wbc.poznan.pl:45451 [dostęp: 27 maja 2019].

Literatura

Bajerowa Irena (1980), Zmiany fleksji zaimków w XIX-wiecznej polszczyźnie ogólnej (normalizacja i przekształcenia normy), „Język Polski”, s. 105–114.

Chromiński Kazimierz (1806), O literaturze polskiey mianowicie czasów Zygmuntowskich, to jest złotego wieku pisarzy, „Dziennik Wileński” t. 3–4; odbitka: tegoż, Rozprawa o literaturze polskiej, Wilno 1806.

Karplukówna Maria (1971), Regionalizmy w języku Andrzeja Cervusa z Tucholi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Kawecka-Gryczowa Alodia (1983), Drukarze dawnej Polski. Od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Klemensiewicz Zenon, Lehr-Spławiński Tadeusz, Urbańczyk Stanisław (1981), Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa.

Lisowski Tomasz (1999), Polszczyzna początku XVI wieku. Problemy wariantywności i normalizacji fonetyki i fleksji, Wydawnictwo WiS, Poznań.

Maciejowski Wacław A. (1851), Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do r. 1830, t. 2, Księgarnia Samuela Orgelbranda, Warszawa.

Migdał Jolanta (1999), O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej, Wydawnictwo WiS, Poznań.

Osiewicz Marek (2007), Wariantywność leksemów w zakresie nieseryjnych zmian fonetycznych w listach polskich z pierwszej połowy XVI wieku, Wydawnictwo PTPN, Poznań.

Osiewicz Marek (2012), Wpływ zecera na ukształtowanie graficzno-językowe tekstu drukowanego. Uwagi wstępne do analizy „Ksiąg o gospodarstwie” z 1549 roku, „LingVaria” 7, nr 2 (14), s. 65–76.

Osiewicz Marek (2013a), Oboczność mię cię się // mie cie sie w „Księgach o gospodarstwie” Piotra Krescentyna z 1549 roku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 20 (40), nr 1, s. 127–148.

Osiewicz Marek (2013b), Wariantywność graficzna „Ksiąg o gospodarstwie” Piotra Krescentyna z 1549 roku. Studium przypadku, Wydawnictwo Rys, Poznań.

Osiewicz Marek (2014a), Wtórna nosowość antycypacyjna w „Księgach o gospodarstwie” Piotra Krescentyna z 1549 roku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21 (41), nr 2, s. 71–92.

Osiewicz Marek (2014b), Zróżnicowanie ekstensji tekstowej fonetycznych form obocznych w „Księgach o gospodarstwie” Piotra Krescentyna z 1549 roku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 22 (42), nr 1, s. 75–94.

Osiewicz Marek (2014c), Zróżnicowanie ekstensji tekstowej fonetycznych form obocznych w „Księgach o gospodarstwie” z 1549 roku (oboczność biał- // białł- oraz wariantywność w zakresie kontynuantów grup *sŕ, *zŕ, *žŕ, *(s)tьc i *(z)dьc), „Slavia Occidentalis”, nr 71/1, s. 55–77.

Osiewicz Marek (2015a), Oboczność ir (≤ *ir, yr) w „Księgach o gospodarstwie” (Kraków 1549, Helena Unglerowa), „Slavia Occidentalis”, nr 72/1, s. 159–176.

Osiewicz Marek (2015b), Oboczność ir // er (≤ *ŕ̥) w „Księgach o gospodarstwie” (Kraków 1549, Helena Unglerowa), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 23 (43), nr 2, s. 103–128.

Osiewicz Marek (2016), Zróżnicowanie tekstowe, zakres i stopień normalizacji wariantywności fonetycznej w „Księgach o gospodarstwie” (Kraków 1549, Helena Unglerowa), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 24 (44), nr 2, s. 135–158.

Pankowicz Anna (1979), Najstarszy polski druk z zakresu gospodarstwa wiejskiego (Piotr Krescentyn, „Księgi o gospodarstwie”… Kraków 1549 r.), „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie. Historia Rolnictwa”, t. 150, z. 4, s. 47–63.

Piekarski Kazimierz (1930), Miscellanea bibliograficzne, „Przegląd Biblioteczny”, t. 4, z. 4, s. 423–424.

Rzepka Wojciech R. (1985), Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI–XVII wieku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

Rzepka Wojciech R., Wydra Wiesław (1984), Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Sławski Franciszek (1972), Z lat czterdziestych XVI wieku, „Język Polski”, s. 241–252.

Świerzowski Kasper (1981), Żywot i sprawy Andrzeja Glabera z Kobylina. (Nowe źródła i materiały), w: Silva rerum, red. Tadeusz Ulewicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 40–56.