Słowa kluczowe
etymology
history of words
sociolect
Jak cytować
Abstrakt
The author presents several nouns functioning as synonyms for jailer (warder) and policeman. The author pays attention to these names because descriptions of contemporary language of deviant circles are frequent, but the vocabulary of criminals still doesn’t have diachronic characteristics. The described names are, among others: klawisz / klawisznik [jailer, screw], ment [louse], chmura [cloud], jancio [Johnny]. The author describes name changes in Polish prison slang from the late nineteenth and early twentieth century. He indicates the sources of individual names and describes the semantic changes that took place under the influence of foreign languages as well.
Bibliografia
Appel Karol (1908), Język i społeczeństwo. Lingwistyka i socjologia, Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Warszawa.
Brückner Aleksander (1926), Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Warszawa.
Budziszewska Wanda (1957), Żargon ochweśnicki, Zakład im. Ossolińskich, Łódź.
Cieślikowa Aleksandra (1993), Leksykografia nazw własnych i pospolitych, w: Wokół słownika współczesnego języka polskiego. III. Zakres selekcji informacji, red. Władysław Lubaś, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Cieślikowa Aleksandra (2006), Onimizacja, apelatywizacja a derywacja, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. Zofia Abramowicz, Elżbieta Bogdanowicz, Wydawnictwo UwB, Białystok.
Czuchnowski Marian (1976), Cynk. Pieniądz, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Dąbrowska Anna (1993), Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Wydawnictwo UWr, Wrocław.
Długosz-Kurczabowa Krystyna (1990), Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Wydawnictwo PAN, Wrocław.
Ermakova Olʹga, Zemskaâ Elena, Rozina Raisa, red. (1999), Slova, s kotorymi my vse vstrečalisʹ. Tolkovyj slovarʹ russkogo obŝego žargona, Azbukovnik, Moskva.
Estreicher Karol (1859a), Język złoczyńców, „Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej”, nr 12, s. 89–92.
Estreicher Karol (1859b), Język złoczyńców, „Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej”, nr 13, s. 97–100.
Estreicher Karol (1859c), Język złoczyńców, „Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej”, nr 14, s. 105–110.
Estreicher Karol (1897), Gwara złoczyńców, [b.w.], Warszawa.
Fros Henryk, Sowa Franciszek (1997), Księga imion i świętych, t. 2: D–G, WAM, Kraków.
Gogola Zdzisław (2013), Dzieje klasztoru Karmelitów bosych w Nowym Wiśniczu w latach 1630–2009, „Folia Historica Cracoviensia”, t. 19, s. 177–194.
Gorbač Oleksa (2006), Arǵo v Ukraïnì, Ìnstitut ukraïnoznavstva NAN, Lʹvìv.
Grabias Stanisław (1994), Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Grabias Stanisław (2010), Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, w: Współczesny język polski, red. J erzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 240–250.
Gračëv Mihail, Mokienko Valerij, red. (2008), Russkij žargon. Istoriko-ètimologičeskij slovarʹ, Folio-Press, Moskva.
Granat Wincenty, Gryglewicz Feliks, red. (1973), Encyklopedia katolicka, t. 1, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Grochowski Maciej (1993), Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Zakład Semiotyki Logicznej UW, Warszawa.
Habela Jerzy, Kurzowa Zofia (1989), Lwowskie piosenki uliczne, kabaretowe i okolicznościowe do 1939 roku, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków.
Hobzej Natalâ, Sìmovič Oksana, Âstremsʹka Tetâna, Didik-Meuš Ganna (2012), Leksikon lʹvìvsʹkij. Považno ì na žart, Ìnstitut ukraïnoznavstva NANU, Lʹvìv.
Jaracz Małgorzata (2003), Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich, „Studia Językoznawcze”, t. 2, s. 113–123.
Kania Stanisław (1972), Grypsera, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 597–602.
Królikowska Sławomira (1975), O współczesnym słownictwie przestępców, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1”, z. 110, s. 55–77.
Kumorek Zbigniew (1994), Abecadło, w: Oto są dni naszego życia… Antologia twórczości więziennej, wybór i oprac. Krzysztof Raczyński, Wydawnictwo Pedagogiczne „Interpretacje”, Opole, s. 29–32.
Kurzowa Zofia (1983), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Lakoff George, Johnson Mark (1988), Metafory w naszym życiu, przeł. Tomasz Krzeszowski, PIW, Warszawa.
Larin Boris (1931), Zapadnoevropejskie èlementy russkogo vorovskogo argo, „Âzyk i literatura”, nr 7, s. 123–128.
Mierzwa Janusz (2016), O umundurowaniu urzędników administracji ogólnej w Polsce międzywojennej, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, t. 9, nr 4, s. 525–546.
Milewski Stanisław (1971), Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 92–101.
Moldovan Aleksándr (2011), K ètimologiislova „ment”, „Russkij âzyk v naučnom osveŝenii”, nr 2 (22), s. 47–67.
Morawski Jerzy (1968), O potrzebie badania gwary przestępczej, „Przegląd Penitencjarny”, nr 1 (17), s. 72–80.
Pacuła Jarosław (2016), Szablony nazewnicze Żyda w polszczyźnie i innych językach słowiańskich, w: Badanie i projektowanie komunikacji, t. 5, red. Michał Grech, Anette Siemes, Mariusz Wszołek, Wydawnictwo „Libron”, Wrocław.
Przybyliński Sławomir (2005), Podkultura więzienna. Wielowymiarowość penitencjarna, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Rak Maciej (2016), Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa, „Socjolingwistyka”, nr 30, s. 133–145.
Reychman Jan (1965), Zapożyczenia tureckie w polskiej gwarze złodziejskiej, „Język Polski”, z. 3, s. 154–163.
Schabowska Maria (1960), Pochodne przymiotniki barwy, „Język Polski”, z. 4, s. 291–304.
Stępniak Klemens (1973), Nazwy gwary złodziejskiej, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 209–213.
Szaszkiewicz Maciej (1997), Tajemnice grypserki, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków.
Trajdos Tadeusz Mikołaj (1993), U zarania Karmelitów w Polsce, Instytut Historii PAN, Warszawa.
Ułaszyn Henryk (1951), Język złodziejski, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Warchala Jacek, Furgalska-Skudrzyk Aldona (2007), Potoczność – kategoria rozmyta?, w: Potoczność a zachowania językowe Polaków, red. Barbara Boniecka, Stanisław Grabias, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 21–32.
Zgółkowa Halina (1994), Grypsera w szkole. Przenikanie słownictwa środowisk przestępczych do żargonu uczniowskiego, w: Słowa służebne. Prace ofiarowane profesor Monice Gruchmanowej na 70-lecie Jej urodzin, red. Halina Zgółkowa, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 41–47.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).