Słowa kluczowe
16th-century vocabulary
the Reformation
Linde’s dictionary
Jak cytować
Abstrakt
The article aims to discuss the names of Reformation-related religious dissenters included in Samuel Bogumił Linde’s Słownik języka polskiego (Polish language dictionary) which are not listed in Słownik polszczyzny XVI wieku (16th-century Polish language dictionary). The analysis of the material shows that Linde’s dictionary is a valuable, multi-layer complement to the sixteenth-century vocabulary listed in
Słownik polszczyzny XVI wieku in the area of names of Reformation-related religious dissenters. First, Linde records sixteenth-century vocabulary related to the religious fractions of the time that is missing from Słownik polszczyzny XVI wieku even though it was in use at the time. Importantly, whenever he provides the source of a given lexeme, it is rarely from the sixteenth century. The lexicon also includes feminine forms of believers missing from Słownik polszczyzny XVI wieku that originated from the masculine forms listed in both dictionaries. Finally, Linde’s work presents the evolution of each religion and the emergence of new fractions, especially in the Orthodox Church
and post-Reformation churches, hence it includes the names of believers of religions that emerged after the sixteenth century.
Bibliografia
Słowniki (wraz ze stosowanymi skrótami)
L – Linde Samuel Bogumił (1854–1860), Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów.
EK – Gryglewicz Feliks i in., red. (1976), Encyklopedia katolicka, t. 2, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
SłXVI – Mayenowa Maria Renata i in., red. (1966–2016), Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–37, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław; t. 38, https://tinyurl.com/y4lgecv6 [dostęp: 10 czerwca 2020]; kartoteka słownika.
SłDor – Doroszewski Witold, red. (1958–1962; 1963–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–4, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa; t. 5–11, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, https://tinyurl.com/y4odrd4f [dostęp: 15 czerwca 2020].
SłŁac-Pol – Korpanty Józef, red. (2001), Mały słownik łacińsko-polski, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.
SłStp – Urbańczyk Stanisław (1953–2002), Słownik staropolski, t. 1–11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
SłWil – Zdanowicz Aleksander i in. (1861), Słownik języka polskiego, Wilno; edycja elektroniczna Słownika wileńskiego, eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 9 lipca 2020].
Literatura
Grzegorz Paweł z Brzezin (1959), O wyznaniu wiary księdza Sarnickiego, w: Literatura ariańska w Polsce XVI wieku. Antologia, oprac., wstęp i przypisy Lech Szczucki, Janusz Tazbir, Książka i Wiedza, Warszawa.
Karpluk Maria (1996), Z polsko-ruskich związków językowych. Słownictwo cerkiewne w polszczyźnie XVI wieku, Wydawnictwo Energeia, Warszawa.
Krążyńska Zdzisława, Rzepka Wojciech Ryszard (1980), Linde w świetle „Słownika polszczyzny XVI wieku”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 19, s. 21–31.
Kreja Bogusław (1999), Formacje na -anin i -an w języku polskim i w innych językach słowiańskich, w: tenże, Słowotwórstwo polskie na tle słowiańskim. Studia, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 46–64.
Kuraszkiewicz Władysław, Łukaszewicz Józef (1951), Ilość różnych wyrazów w zależności od długości tekstu, „Pamiętnik Literacki”, t. 41, nr 1, s. 168–182.
Lisowski Tomasz (1993), Cerkiew i kościół jako ‘ecclesia’ i ‘templum Christianorum’ w polszczyźnie szesnastowiecznej, w: Język a chrześcijaństwo, red. Irena Bajerowa, Maria Karpluk, Zenon Leszczyński, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 131–144.
Masson Hervé (1993), Słownik herezji w Kościele katolickim, Wydawnictwo „Książnica”, Kraków.
Matuszczyk Bożena (2006), Słownik języka polskiego S. B. Lindego. Warsztat leksykografa, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Michalska-Górecka Paulina (2020), Nazwy sekwatywne związane z reformacją w słowniku S. B. Lindego, „Język Polski”, z. 4, s. 21–31.
Misiurek Jerzy ks. (1984), Spory chrystologiczne w Polsce w drugiej połowie XVI wieku, Redakcja Wydawnictwa KUL, Lublin.
Pepłowski Franciszek (1961), O cytatach w „Słowniku” Lindego, „Pamiętnik Literacki”, t. 52, nr 4, s. 477–517.
Piotrowski Tadeusz (2012), Słowniki języka polskiego, w: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, wyd. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 601–618.
Rzepka Wojciech Ryszard (1983; wyd. 1984), Linde wobec Reja i Kochanowskiego, „Slavia Occidentalis”, t. 40, s. 75–87.
Rzepka Wojciech Ryszard, Walczak Bogdan (1981), Nazwy własne w „Słowniku języka polskiego” Samuela Bogumiła Lindego, „Prace Filologiczne”, t. 30, s. 113–124.
Walczak Bogdan (1998), Językowe konsekwencje unii brzeskiej. Postulaty badawcze, w: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego, red. Zenon Leszczyński, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 7–20.
Walczak Bogdan (2001), Uwagi o słownikach historycznych języka polskiego, w: W kręgu języka polskiego. Śląsko-poznańskie kolokwia lingwistyczne, red. Ewa Jędrzejko, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 48–55.
Wójcik Zbigniew (2012), Historia powszechna XVI–XVII wieku, wyd. 12 uzup., PWN, Warszawa.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).