Keywords
lexicography of the 16th century
lexicography of Andrzej Calagius
How to Cite
Number of views: 199
Number of downloads: 147
Abstract
The aim of this article is to review the lexicography of Andrzej Calagius, to present a list of his dictionaries of synonyms and to correct the misinformation about his dictionaries. The article describes three German-Polish-Latin editions (1579, 1595, 1602), one German-Latin edition (1597), and two Latin editions (1592 and 1594). It also proves that these multilingual editions are not revised versions of the 1579 edition but independent dictionaries.
References
Źródła
Calagius Andrzej (1579), SYNONYMA LATINA VOCVM PHRASIVMQ. ORATIONIS TAM PROSAE QVAM LIGATAE, EX CLASSICIS SELECTA AVTOribus, inq. iuuentutis ſcholaſticae vſum publicata, studio atq; opera ANDREAE CALAGII Vratislauienſis. ACCESERVNT ET VOCES ATQ. Phraſes POLONICAE, Drukarnia Jana Szarfenberga, Wrocław.
Calagius Andrzej (1592), Phrases VOCESQVE, OPTIMAE, ET SELECTISSIMAE Poëtarum, Authenticorum, Latinorum: inprimis verò Principis horum VIRGILLI. Titulis Latinis, ac ſerie alphabetica, notatæ and t digeſtæ: ea, qua maior hactenus adhibita non eſt, induſtria, ANDREÆ CALAGII VRATISL. CVM CAESAREO PRIVILEGIO ſinaulari, Drukarnia Ambrosiusa Fritschego, Göritiz.
Calagius Andrzej (1595), SYNONYMA LATINA VOCVM PHRASIVMQ. ORATIONIS tám prosæ, quám ligatæ, ex Claſsicis ſelecta Autoribus, inq. iuuentutis ſcholaſticæ vſvm publicata, ſtudio atq; opera M. ANDREAE CALAGII Vratisl. Philoſophi and Poëta nobilis. Ab Autore denuò reuiſa and correcta. Quibus acceſſerunt and voces atq; Phraſes POLONICÆ, Drukarnia Jerzego Baumana, Wrocław.
Calagius Andrzej (1597), Latina, VOCVM PHRASIVMQVE OPTIMARVM SYNONYMA. Equatuor duntaxat autoribus, Plauto, Terentio, Cæsare, Cicerone, Sexcentorum inſtar habentibus, In Iuuentutis, eleganter loqui volentis, vſum ſelecta, and GERMANICIS, IVXTA SERIEM ALphabeticam, titulis digeſta: Opuſculum plane aureum nouumq, M. ANDREAE CALAGII VRATISL. induſtria Lectori. Hac pueris nunc parua damus, ſed idonea vita. At quondam meritis vberiora, viris. Cum Priuilego, Drukarnia Jerzego Baumana, Wrocław.
Calagius Andrzej (1602), SYNONYMA LATINA VOCVM PHRASIUMQ. ORATIONIS tam proſæ, quám ligatæ, ex Claſsicis ſelecta Autoribus, inq; juventutis ſcholaſticæ uſum publicata, ſtudio atq; opera ANDREAE CALAGII Vratisl. Philoſophi and Poëta nobilis. Ab Autore denuò reviſa and correcta. Quibus acceſſerunt and voces atq. Phraſes POLONICAE, Drukarnia Jerzego Baumana, Wrocław.
Literatura
Bańko Mirosław, Majdak Magdalena, Czeszewski Maciej, red., Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki.html [dostęp: 27 kwietnia 2021].
Barycz Henryk (1979), Śląsk w polskiej kulturze umysłowej, Katowice.
Birkenmajer Aleksander, Kocowski Bronisław, Trzynadlowski Jan, red. (1971), Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław.
Brückner Aleksander (1939), Słownik, w: tenże, Encyklopedia staropolska, t. 2, Warszawa, s. 506–510.
Burbianka Marta (1968), Produkcja typograficzna Scharffenbergów we Wrocławiu, Wrocław.
Burbianka Marta (1972), Scharffenberg (linia śląska), w: Słownik pracowników książki polskiej, red. Irena Treichel, Warszawa – Łódź, s. 792–793.
Burbianka Marta (1977), Z dziejów drukarstwa śląskiego w XVII wieku. Baumannowie i ich spadkobiercy, Wrocław.
Catalogus alphabeticus Bibliotecae Publicae Raczyńscianae… (1865), Poznań.
Doroszewski Witold (1954), Z zagadnień leksykografii polskiej, Warszawa.
Dubisz Stanisław (2012), Z dziejów leksykografii polskiej, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 84–85.
Elbanowski Adam (2013), Nowy Świat w polskich dykcjonarzach od XVI do początku XIX wieku, „Lingwistyka Stosowana”, t. 7, s. 7–32.
Estreicher Karol (1896), Bibliografia polska, t. 14: Stólecie XV–XVIII. W układzie abecadłowym, Kraków.
Gloger Zygmunt (1903), Słowniki polskie, w: tenże, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 4, Warszawa, s. 251–255.
Gruszczyński Włodzimierz (2011), Nie tylko łacina, czyli o językach zestawianych z polszczyzną w słownikach z XVI, XVII i XVIII wieku, w: Problemy leksykografii. Historia – metodologia – praktyka, red. Włodzimierz Gruszczyński, Laura Polkowska, Kraków, s. 53–72.
Grzegorczyk Piotr (1967), Index lexicorum poloniae. Bibliografia słowników polskich, Warszawa.
Jankowiak Lucyna Agnieszka, Kędelska Elżbieta (2012), Adama Stanisława Krasińskiego zapomniany „Słownik synonimów polskich” i jego poprzednicy, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 47, s. 39–67.
Jocher Adam (1840), Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce, od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie…, t. 1, Wilno.
Kania Stanisław (1984), Krótka historia leksykografii polskiej, w: Stanisław Kania, Jan Tokarski, Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa, s. 221–226.
Katalog der Druckschriften über die Stadt Breslau. Herausgegeben von der Verwaltung der Stadtbibliothek (1903), Breslau.
Katalog der Druckschriften über die Stadt Breslau. Herausgegeben von der Verwaltung der Stadtbibliothek (1915), Breslau.
Kawecka-Gryczowa Alodia, oprac. (1956), Katalog inkunabułów Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu, na podstawie materiałów Kazimierza Piekarskiego Wrocław.
Kędelska Elżbieta (1995), Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku, Warszawa.
Klemensiewicz Zenon (1985), Historia języka polskiego, Warszawa.
Kocowski Bronisław (1948), Zarys dziejów drukarstwa na Dolnym Śląsku, Wrocław.
Kocowski Bronisław (1959), Katalog inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, cz. 1: Alfabetyczny wykaz druków, Wrocław.
Kocowski Bronisław (1977), Katalog inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, cz. 3: Rewindykaty i nowe nabytki z lat 1962–1975, pozycje 3021–3270, Wrocław.
Koczy Leon (1930), Dzieje miasta Wieruszowa, Poznań.
Kuraszkiewicz Władysław (1980), Słowniki w Polsce XVI wieku, w: Fragen der polnischer Kultur i. 16. Jahrhundert I, Giessen, s. 83–110.
Lehr-Spławiński Tadeusz (1978), Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój, Warszawa.
Lenartowicz-Zagrodna Anna (2017), O układzie alfabetycznym w dawnych słownikach przekładowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 51/2, s. 83–98.
Łopaciński Hieronim (1895), Najdawniejsze słowniki polskie drukowane, „Prace Filologiczne”, t. 5, s. 393–454.
Łoś Jan (1915), Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543, Kraków.
Łoś Jan (1922), Początki piśmiennictwa polskiego (Przegląd zabytków językowych), wyd. 2 popr., Lwów – Kraków.
Mayenowa Maria Renata (1955), Walka o język w życiu i literaturze staropolskiej, Warszawa.
Mieczkowska Halina, red. (2006), Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 3, Warszawa.
Milewska-Kozłowska Joanna (2013–2014), Retrosepktywna bibliografia narodowa Niemiec online (VD 16, VD 17, VD 18). Prezentacja baz, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, t. 7–8, s. 253–272.
Minkowska Małgorzata (2020), Katalog druków śląskich XV–XVIII wieku ze zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław.
Modlińska-Piekarz Angelika (2013), Calagius Andreas w: Słownik pisarzy śląskich, t. 4, red. Jacek Lyszczyn, Dariusz Rott, Katowice, s. 17–21.
Muszyński Michał (1977), Proweniencje poloników XVI wieku w zbiorach Biblioteki Kórnickiej (Uzupełnienia do „Katalogu” K. Piekarskiego). Uwagi wstępne, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, z. 13, s. 145–270.
Ociepko Janina (1972), Bauman, w: Słownik pracowników książki polskiej, red. Irena Treichel, Warszawa – Łódź 1972, s. 44–45.
Ogrodziński Wincenty (1937), Calagius Andrzej (1549–1609), w: Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków, s. 189–190.
Ogrodziński Wincenty (1946), Dzieje piśmiennictwa śląskiego, t. 1, Katowice – Wrocław.
Orgelbrand Maurycy (1860), Encyklopedia powszechna, t. 4, Warszawa.
Otwinowska Barbara (1990), Słowniki, w: Słownik literatury staropolskiej, red. Teresa Michałowska, Wrocław – Kraków, s. 778–783.
Piotrowski Tadeusz (2001), Zrozumieć leksykografię, Warszawa.
Plezia Marian (2001), Dzieje leksykografii polsko-łacińskiej, w: tenże, Scripta minora. Łacina średniowieczna i Wincenty Kadłubek, Kraków, s. 71–111.
Przybylska Renata (2003), Wstęp do nauki o języku polskim. Podręcznik dla szkół wyższych, Kraków.
Rombowski Aleksander (1960), Nauka języka polskiego we Wrocławiu (koniec wieku XVI – połowa wieku XVIII), Wrocław.
Rospond Stanisław (1948), Zabytki języka polskiego na Śląsku, Wrocław – Katowice.
Sobolewski Ludwik (1819), Katalog dzieł do Historyi Literatury Polskiey należących (1) etc (Ciąg dalszy), „Dziennik Wileński”, nr 5, s. 600–608.
Szturc Jan (1998), Calagius Andrzej, w: tenże, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI–XX wieku, Bielsko-Biała, s. 47.
Trzynadlowski Jan (1965), Wrocławski ośrodek wydawniczy – początki i rozwój, „Sobótka”, R. 20, nr 1a, s. 177–189.
Tync Stanisław (1954), Z życia patrycjatu wrocławskiego w dobie renesansu, „Sobótka”, R. 8, s. 69–123.
Tync Stanisław (1960), Ślązak Ulryk Schober korektor i działacz kulturalny Torunia (1559–1598), Kraków – Warszawa.
Urbańczyk Stanisław (1991), Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków – Katowice.
Walczak Bogdan (1995), Zarys dziejów języka polskiego, Poznań.
Wiszniewski Michał (1844), Historya literatury polskiej, t. 6, Kraków 1844.
Wiśniewska Halina (2009), Polszczyzna przez wieki, Łódź.
Ziomek Jerzy (2002), Renesans, Warszawa.
Żmigrodzki Piotr (2009), Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).