Keywords
18th century
Danet-Kola Dictionary
Dymitr Franciszek Kola
Pierre Danet
sorcery
divination
How to Cite
Number of views: 266
Number of downloads: 453
Abstract
The paper aims to investigate Polish lexis belonging to the semantic fields of DIVINATION and WITCHCRAFT. The material was excerpted from the 18th-century trilingual Nowy wielki dykcjonarz (New grand dictionary). The semantic fields under analysis were divided into subfields. In the case of DIVINATION, the subfields of DIVINATION PRACTISES and PEOPLE FORETELLING THE FUTURE were identified. In turn, WITCHCRAFT was subdivided into MAGICAL PRACTICES, PEOPLE PRACTISING MAGIC and EFFECTS OF MAGIC. The analysis of the retrieved material suggests that the number of individual lexemes is relatively small and usually polysemic, which appears to contradict the popularity and prevalence of divination and witchcraft in the 18th-century Polish-Lithuanian Commonwealth as established by cultural historians. The supposed misrepresentation of the semantic fields under scrutiny may reflect the didactic nature of the Polish part of the dictionary.
References
Słowniki (wraz ze stosowanymi skrótami)
Danet Pierre, Nouveau grand dictionnaire… (1743–1745), przeł. Franciszek Kola, t. 1–2, Warszawa.
DHLF – Rey Alain, red. (2010), Dictionnaire historique de la langue française, Paris.
MT – Troc Michał Abraham (1764), Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko- francuski, Lipsk.
SJPDor – Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa.
SL – Linde Samuel Bogumił (1807–1814), Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
SStp – Urbańczyk Stanisław, red. (1953–2002), Słownik staropolski, t. 1–11, Wrocław.
SWil –Zdanowicz Aleksander i in., red. (1861), Słownik języka polskiego, Wilno.
TK – Knapski Grzegorz (1621), Thesaurus polono-latino-graecus seu promptuarium lingua Latinae et Graece […], Kraków.
WSJP – Żmigrodzki Piotr, red., Wielki słownik języka polskiego PAN, wsjp.pl [dostęp: 19 czerwca 2021].
Literatura
Bochnakowa Anna (1991), Le Nouveau grand dictionnaire françois, latin et polonois et sa place dans la lexicographie polonaise, Kraków.
Bochnakowa Anna (2014), Kilka uwag po lekturze artykułu Ryszarda Mączyńskiego „Jak pijarzy dykcjonarz Daneta wydawali (czyli o pożytku sięgania do źródeł)”, „Hereditas Monasteriorum”, t. 4, s. 401–405.
Buttler Danuta (1967), Koncepcja pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny”, t. 2, s. 41–59.
Flaga Jerzy (1981), Jezuickie misje ludowe w latach 1754–1770 w świetle liczb, „Roczniki Humanistyczne”, t. 29, s. 173–198.
Fluda-Krokos Agnieszka (2011), Nowy wielki dykcjonarz J. Mći X. Daneta opata francusko-łacińsko-polski… (1743–1745) – niezbędne źródło do historii języka polskiego, w: Badania historycznojęzykowe Stan, metodologia, perspektywy, red. Bogusław Dunaj, Maciej Rak, Kraków, s. 83–90.
Grzegorczykowa Renata (2001), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Handke Kwiryna (2010), Pole semantyczne barw fioletu w twórczości Stefana Żeromskiego, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 45, s. 49–64.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2005), Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, Warszawa.
Kracik Jan (2012), Chrześcijaństwo kontra magia. Historyczne perypetie, Kraków.
Krótki Zuzanna (2015), Przepowiednia w historii języka polskiego, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”, t. 27, s. 167.
Kuchowicz Zbigniew (1975), Obyczaje staropolskie, Łódź.
Kuryłowicz Beata (2018), Słownik historyczny jako źródło do rekonstrukcji dawnych sposobów myślenia o świecie, w: Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. Magdalena Pastuch, Mirosława Siuciak, Katowice, s. 277–286.
Kuryłowicz Beata (2020), Struktura znaczeniowa słownictwa anatomicznego w „Nowym Dykcjonarzu” M. A. Troca, „Białostockie Archiwum Językowe”, t. 20, s. 119–133.
Leszczyński Zenon (1978), W sprawie datowania pożyczek leksykalnych, w: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 5. Prace na VIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Zagrzebiu 1978, Warszawa, s. 263–269.
Leszczyński Zenon (1987), O słownictwie polskiej wersji Daneta, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 32, s. 155–161.
Lisowski Tomasz (2018), Hiponimizacja polskich ekwiwalentów greckich leksemów z pola semantycznego DZIECKO w Nowym Testamencie Biblii Jakuba Wujka (1599), w: Filologia jako porządkowanie chaosu. Studia nad językiem i tekstem. Ad honorem Professoris Marci Cybulski, red. Ewa Woźniak, Anna Lenartowicz-Zagrodna, Łódź, s. 183–200.
Mączyński Maciej (2005), Językowy obraz XVII-wiecznego klasztoru sióstr norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu, Kraków.
Mączyński Ryszard (2013), Jak pijarzy dykcjonarz Daneta wydawali (czyli o pożytku sięgania do źródeł ), „Hereditas Monasteriorum”, t. 2, s. 219–251.
Mączyński Ryszard (2014), W odpowiedzi Pani Profesor Annie Bochnakowej, „Hereditas Monasteriorum”, t. 4, s. 405–408.
Marczak Marek (2020), Polskie adaptacje łacińskich i francuskich nazw miejscowych w „Nowym wielkim dykcjonarzu” Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli, „Linguodidactica”, t. 24, s. 159–171.
Michalczuk Agnieszka (2016), Religia i religijność Polaków w obserwacjach francuskich podróżników w Rzeczypospolitej XVII wieku, „Poznańskie Studia Slawistyczne”, s. 313.
Miodunka Władysław (1980), Teoria pól językowych: społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Warszawa – Kraków.
Pilaszek Małgorzata (2008), Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVIII, Kraków.
Pisarek Walery (1967), Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki”, t. 58/2, s. 483–516.
Siekierska Krystyna (1992), Rzeczywistość w słownikach Knapiusza i Troca, „Prace Filologiczne”, t. 37, s. 259–268.
Szamryk Konrad Kazimierz (2016), Język rękopiśmiennych kazań Krzysztofa Kluka, Białystok.
Szczepankowska Irena (2019), Zalety modelu objaśniania znaczeń w osiemnastowiecznym dykcjonarzu Piotra Daneta i Franciszka Koli z perspektywy współczesnej semantyki i leksykografii, „Język Polski”, s. 72–83.
Taraszkiewicz Jacek (2015), Pierwsze stulecie Zakonu Pijarów na ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1642–1740), Gdańsk.
Tokarski Ryszard (1984), Struktura pola znaczeniowego (studium językoznawcze), Warszawa.
Tokarski Ryszard (2013), Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.
Urbańczyk Stanisław (1979), Polskie słowniki oświeceniowe, w: tenże, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław.
Walczak Bogdan (1994), Nowe prace o polskich słownikach osiemnastowiecznych, w: Studia romanica in honorem Stanislai Gniadek. Referaty z sesji naukowej zorganizowanej w dniu 16 października 1992 r. dla uczczenia pamięci Profesora Gniadka, red. Henryk Misterski, Józef Sypnick, Poznań, s. 45–57.
Waniakowa Jadwiga (2003), Polska naukowa terminologia astronomiczna, Kraków.
Wiśniewska Halina (2010), Leksykalne pole semantyczne metodą opisu XVII-wiecznej rzeczywistości, „Językoznawstwo: współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze”, t. 4, s. 37–49.
Zajda Aleksander (2010), Historia języka polskiego dzisiaj. Możliwości, zadania i postulaty w zakresie badań nad historią słownictwa polskiego, „LingVaria”, t. 10, s. 75–101.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).