Keywords
Polish language in 19th century
19th-century lexicography
Livonia
names of diseases
Polish medical terminology
How to Cite
Number of views: 314
Number of downloads: 394
Abstract
This article presents an analysis of the names of diseases and their symptoms in Słownik polsko-łacińsko-łotewski (The Polish-Latin-Latvian dictionary) by Jan Kurmin (ed. Vilnius, 1858). The number of excerpted lexical items (377) is presented in 11 semantic fields (from the most expanded to the smallest one): diseases of the motor system, skin diseases, respiratory system diseases, symptoms of multiple diseases, internal diseases, infectious diseases, diseases of the sensory organs, wounds and cuts, digestive system diseases, mental diseases, cardiovascular diseases. The analysis shows that despite the high ability to observe symptoms, the knowledge of treatments remained limited, which is why the dictionary presents mostly diseases that can be easily observed with the unaided eye. The non-professional character of the dictionary is also evidenced by the use of synonymous sequences, vocabulary with indistinct meaning, and descriptive names of diseases.
References
Słowniki (wraz ze stosowanymi skrótami)
SFB – Lexicon latino-polonicum: Słownik lacińsko-polski, na wzór najcelniejszych europejskich słowników przez Floriana Bobrowskiego ułożony: Z dodaniem wyrazów, w naukach medycznych używanych, przez Felixa Rymkiewicza (1822), t. 1–2, Wilno.
SKurm – Kurmin Jan (1858), Słownik polsko łacińsko łotewski ułożony i napisany przez xiędza Jana Kurmina, Wilno.
SL – Linde Samuel Bogumił (1807–1814), Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
ST – Trotz Michał Abraham (1764), Nowy dykcjonarz to iest mownik polsko-niemiecko-francuski…, Lipsk.
SWil – Zdanowicz Aleksander i in. (1861), Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno.
Literatura
Batko-Tokarz Barbara (2019), Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia, Kraków.
Friedelówna Teresa (1991), „Ochrapienie, niechęć jadła i trzęsienia serca”, czyli na co chorowali torunianie w XVII wieku, „Rocznik Toruński”, t. 20, s. 281–293.
Friedelówna Teresa (1992), Polskie terminy farmaceutyczne w podręczniku „Onomasticum trilingue latino-germanico-polonicum”, w: Odmiany polszczyzny XVII wieku, red. Halina Wiśniewska, Czesław Kosyl, Lublin, s. 115–122.
Friedelówna Teresa (1994), Terminologia medyczna w toruńskim farmaceutycznym „Onomasticum” P. Guldeniusza i w „Przymiocie” W. Oczki, „Polszczyzna Regionalna Pomorza”, t. 6, s. 29–35.
Gruszczyński Włodzimierz (2000), Wokabularze ryskie na tle XVI- i XVII-wiecznej leksykografii polskiej, Warszawa.
Grzegorczyk Piotr (1967), Index lexicorum Poloniae. Bibliografia słowników polskich, Warszawa.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2001), Nazwy chorób w polszczyźnie XVI wieku (próba ogólnej charakterystyki), „Slavia Occidentalis”, t. 58, s. 9–18.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2011a), Polskie słownictwo medyczne w drugiej połowie XIX wieku oraz na przełomie XIX i XX wieku, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 10, s. 97–109.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2011b), Synonimia w polskiej terminologii medycznej przełomu XIX i XX wieku. Rekonesans, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 46, s. 233–262.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2014), Udział medycznych terminów zapożyczonych w XIX-wiecznych synonimach głównych (na materiale chorób ze „Słownika terminologii lekarskiej”), „Linguistica Copernicana”, nr 11, s. 159–167.
Jankowiak Lucyna Agnieszka (2015), Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie „Słownika terminologii lekarskiej polskiej” z 1881 roku), Warszawa.
Jankowiak Mirosław (2016), Funkcjonowanie języka łatgalskiego w sytuacji wielokulturowości i wielojęzyczności, „Zeszyty Łużyckie”, nr 5, s. 273–296.
Kędelska Elżbieta (1978), Polska terminologia medyczna w słownikach Bartłomieja z Bydgoszczy, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 17, s. 95–104.
Kolbuszewski Stanisław (1963), Polonica łotewskie, „Język Polski”, z. 3, s. 165–171.
Kolbuszewski F. Stanisław (1977), Jana Karigera słownik polsko-łotewski na tle leksykografii b. Inflant Polskich. Studium z historii języka łotewskiego i dziejów kultury b. Inflant Polskich, Poznań.
Kuchowicz Zbigniew (1975), Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, Łódź.
Leikuma Lidia (2009), Vēlreiz par Jāņa Kurmina vārdnīcu, w: Nuo Konstantino Sirvydo iki didžiojo žodyno, Lietuvių Kabalos Instytutas, Wilno, s. 25–27.
Migdał Jolanta (2001), O nazywaniu człowieczych chorób – uwagi o słownictwie Glaberowych „Gadek”, w: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8: Materiały X Kolokwium Językoznawczego, red. Mirosława Białoskórska, Leonarda Mariak, Szczecin, s. 147–157.
Miseviča-Trilliča Renate (2016), Poļu-latviešu un latviešu-poļu vārdnīcu valodas pasaulaina (17.–20.gs. 1. puse), Ryga (komputeropis rozprawy doktorskiej).
Pałaša Ieva (2014), Leksykografia polsko-łotewska, łotewsko-polska 1683–1939 – wybrane zagadnienia, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego (komputeropis pracy magisterskiej).
Szamryk Konrad (2016), Regionalizmy fonetyczne w „Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim” Jana Kurmina. Wokalizm, „Prace Filologiczne”, t. 68, s. 375–386.
Szamryk Konrad (2020a), Leksyka religijna w „Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim” Jana Kurmina, „Prace Językoznawcze”, nr 22/1, s. 255–270.
Szamryk Konrad (2020b), Regionalizmy fonetyczne w „Słowniku polsko-łacińsko-łotewskim” Jana Kurmina. Konsonantyzm, w: Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej, red. Tomasz Lisowski i in., t. 2, Poznań, s. 223–237.
Umińska-Tytoń Elżbieta (1989), Potoczne nazwy chorób i dolegliwości w księgach parafialnych Mileszek z XVIII w., cz. 1, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 35, s. 205–218.
Umińska-Tytoń Elżbieta (1990), Potoczne określenia chorób i dolegliwości w księgach parafialnych Mileszek z XVIII wieku, cz. 2, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 36, s. 199–205.
Urbańczyk Stanisław (1964), Słowniki, ich rodzaje i użyteczność, Wrocław.
Wiśniewska Halina (1991), Terminologia medyczna w rozprawie „De ossibus humanis tractatus tres” Jana Ursinusa, „Prace Filologiczne”, t. 36, s. 369–378.
Wysocka Felicja (1966), O zróżnicowaniu leksykalnym w nazwach pewnych chorób, „Język Polski”, z. 1, s. 33–45.
Zawilska Katarzyna (2008), O boleniu żołądka, kwartanie i innych srogich chorobach w listach Jadwigi Rafałowiczówny do Elżbiety Sieniawskiej, „Prace Językoznawcze”, t. 10, s. 233–240.
Zgłobicka Renata (2007a), Nazwy chorób i ich objawów w Zielniku Syreniusza, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 14, s. 219–232.
Zgłobicka Renata (2007b), Słownictwo medyczne pierwszej połowy XIX wieku na podstawie Zielnika Józefa Geralda Wyżyckiego, w: Wobec romantyzmu…, red. Joanna Klausa-Wartacz i in., Poznań, s. 149–160.
Ziaja Krystian (2016), Zdrowie i jego brak w świetle Biblii, „Scripta Sacra”, nr 20, s. 163–181.
Żmigrodzki Piotr (2005), Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).