Keywords
semantics
diachrony
intensifiers
How to Cite
Number of views: 87
Number of downloads: 80
Abstract
The article presents the word family of the verb grzmieć (to thunder) from the beginning of the Polish language to the 20th century. The research material includes 90 derivatives that have been characterized in terms of word formation and meaning within three values: SOUND, FORCE, and INTENSITY. The synchronic linguistics method of word-formation adapted to historical material allowed for including in the analysis words such as pogrom, zgromić, gromot which lost their formal and semantic connection with the Proto-Slavic root they were based on. The analysis proved that the semantic value of the base and its morphological features influence the development of subsequent meanings of words belonging to the word family. The meaning of intensity especially seen in words such as ogromny, ogromnie, ogromniasty is a kind of exponent of the value inherent in their root and is present in many other words derived from the same Proto-Slavic root.
References
ESJP – Bańkowski Andrzej (2000), Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2. Warszawa.
ESXVII – Gruszczyński Włodzimierz, red., Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, https://sxvii.pl/ [dostęp: 25 maja 2022].
L – Linde Samuel Bogumił (1854–1860), Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2, Lwów, edycja internetowa, https://tinyurl.com/yckwjvjw [dostęp: 17 maja 2023].
MSSJP – Skarżyński Mirosław (1989), Mały słownik słowotwórczy języka polskiego dla cudzoziemców, Kraków.
NSEJP – Długosz-Kurczabowa Krystyna (2003), Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
PSE – Mańczak Witold (2017), Polski słownik etymologiczny, Kraków.
SEBrü – Brückner Aleksander (1985), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SEJP – Boryś Wiesław (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SGS – Jadacka Hanna, Skarżyński Mirosław red. (2001–2004), Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego, t. 1–4, Kraków.
SJPDor – Witold Doroszewski, red., Słownik języka polskiego, t. 1–11, edycja internetowa, https://doroszewski.pwn.pl [dostęp: 14 października 2022].
SP – Sławski Franciszek, red. (1974–2001), Słownik prasłowiański, t. 1–8, Wrocław.
SPXVI – Mayenowa Maria Renata i in, red. (1966–), Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–37, Wrocław–Warszawa, edycja internetowa, https://spxvi.edu.pl/ [dostęp: 17 maja 2023].
SStp – Stanisław Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. 1–11, Wrocław.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam A., Niedźwiedzki Władysław, red. (1900–1927), Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa, edycja internetowa, https://tinyurl.com/am899ncr [dostęp: 17 maja 2023].
SWil – Zdanowicz Aleksander i in., (1861), Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno, edycja internetowa, www.eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 8 sierpnia 2022].
USJP – Dubisz Stanisław, red. (2003), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Warszawa.
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr, red., Wielki słownik języka polskiego PAN, Kraków, http://www.wsjp.pl [dostęp: 17 maja 2023].
Brzozowska Małgorzata (2009), Etymologia a konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin.
Burkacka Iwona (2003), Aspekt stylistyczny opisu gniazdowego, w: Słowotwórstwo gniazdowe. Historia, metoda, zastosowania, red. Mirosław Skarżyński, Kraków, s. 114–136.
Fras Janina (1985), Gniazdo słowotwórcze ziemi w języku polskim, serbsko-chorwackim i rosyjskim, „Rocznik Slawistyczny”, t. 45, cz. 1, s. 31–43.
Jadacka Hanna (1995), Rzeczownik polski jako baza derywacyjna, Warszawa.
Jadacka Hanna (1998), Opis gniazdowy jako podstawa badania łączliwości formantów, „Prace Filologiczne”, t. 43, s. 205–211.
Karpiłowska Eugenia (2007), Gniazda słów jako językowy obraz świata. Perspektywa badań porównawczych, „LingVaria”, nr 2, s. 27–41.
Kleszczowa Krystyna (1998), Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Katowice.
Kleszczowa Krystyna (2007a), podobne, a jednak inne. Z historii polskich wykładników intensywności cechy, „Prace Filologiczne”, t. 53, s. 315–321.
Kleszczowa Krystyna (2007b), Słowotwórstwo gniazdowe na usługach lingwistyki diachronicznej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 52, s. 59–72.
Kochman Stanisław (1975), Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII w. Słownictwo, Opole – Wrocław.
Łachnik Jarosław (2011), Możliwość wykorzystania metodologii gniazdowej do opisu aktywności słowotwórczej rzeczownika włoskiego – na przykładzie gniazd trzech włoskich leksemów rzeczownikowych związanych z pojęciem czasu: ANNO [rok], MESE [miesiąc] i GIORNO [dzień], w: Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (system – teksty – norma – kodyfikacja), red. Barbara Pędzich, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Warszawa, s. 129–144.
Krótki Zuzanna (2014), Polskie leksemy o rdzeniu -próżn-, „Linguarum Silva”, nr 3, s. 55–76.
Krótki Zuzanna (2016), Polskie leksemy o rdzeniu piecz-/piek- pochodne od piec się, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, nr 2, s. 69–88. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.2.4
Krupianka Aleksandra (1969), Formacje czasownikowe z przedrostkiem o-(ob-) w języku polskim, Toruń.
Mitrenga Barbara (2010), Gniazdo słowotwórcze czasownika gorzki w historii języka polskiego, w: Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii, t. 3, red. Artur Rejter, Katowice, s. 13–24.
Mitrenga Barbara, Pastuch Magdalena (2021), Kształtowanie się parametrycznego znaczenia przymiotnika ogromny – ogląd diachroniczny, „Język Polski”, t. 4, s. 32–44.
Siatkowski Janusz (1965), Bohemizmy fonetyczne w języku polskim, cz. 1: Grupy trat, tlat; h zamiast g; spółgłoski twarde przed i, e, Wrocław.
Stawnicka Janina (1991), Gniazda słowotwórcze czasowników oznaczających położenie w przestrzeni w języku rosyjskim i polskim, Katowice.
Waśkowski Krzysztof (2015), Gniazda słowotwórcze w badaniach historycznojęzykowych (na materiale polskiej leksyki animalistycznej), Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia. Supplementary Series”, s. 101–117. DOI: https://doi.org/10.18778/1506-7254.04.07
Witczak Krzysztof (2020), Rozważania nad etymologią gromu, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 9–19. DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.10.1
Wojtyła-Świeżowska Maria (1998), Kognitywizm w etymologii, „Rocznik Slawistyczny”, t. 51, s. 17–30.
Wolińska Olga (1994), Możliwości zastosowania opisu gniazdowego w diachronii, „Poradnik Językowy” z. 5–6, s. 63–69.
Zych Anna (1999), Struktura i semantyka polskich i rosyjskich gniazd słowotwórczych z przymiotnikami wyjściowymi nazywającymi barwę, Katowice.
Пятаева Наталия Вячеславовна (2021), Этимологическое гнездо *ber- в праславянском языке. Реконструкция, словообразование, семантика, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, т. 56.
[Pâtaeva Nataliâ Vâčeslavovna (2021), Ètimologičeskoe gnezdo *ber- v praslavânskom âzyke. Rekonstrukciâ, slovoobrazovanie, semantika, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 56. DOI: https://doi.org/10.11649/sfps.2424
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).