Abstrakt
The object of research for the author of the article has been the ancient realities recorded in the texts of carols from the 17th and 18th centuries. The material originates from an extensive manuscript collection of Christmas carols and songs, comprising 357 texts, owned by the cloister of Carmelite nuns in Cracow. This invaluable written monument of religious lyric poetry was published in print by Barbara Krzyżaniak in 1980. The image of the world presented in the Old-Polish carols reflects – in a careful and detailed manner – the realities of the Baroque and the Enlightenment periods, especially the realities of poor Polish rural areas, which the authors of Christmas carols must have known firsthand. Specific saturation of Christmas songs with lay motifs can be observed in the central and closing part of the studied collection.
In the lexicon found in Kantyczki karmelitańskie, which describes Old-Polish realities, two basic categories can be distinguished: one of them is composed of proper names (mainly the names and nicknames of shepherds and the names of nuns), the second – much more extensive and internally diversified – comprises the names of all kinds of objects that appear in the descriptions of shepherds’ preparations prior to their journey or merry-making at Christ’s crib. They are, for example, the information about the clothes worn by shepherds, farming implements and household objects, the means of transportation, foodstuffs, dishes, the animals reared or living free, the plants cultivated by people or growing naturally, musical instruments etc.
Bibliografia
Apokryfy Nowego Testamentu, wybrali i opracowali H. Daniel-Rops i F. Amiot, z przekładu francuskiego przetłumaczyła Z. Romanowiczowa, wstęp do polskiego wydania napisał K. Borowicz, Londyn 1955.
Apokryfy Nowego Testamentu, cz. 1-2, pod red. M. Starowieyskiego, Kraków 2007.
M. Bobowski, Polskie pieśni katolickie: od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku, Kraków 1893.
M. Borejszo, Antroponimy w kolędach polskich XVII i XVIII wieku, „Poradnik Językowy” 2008, z. 10, s. 85-97.
M. Borejszo, Geneza i dzieje polskich kolęd, [w:] Boże Narodzenie w polskiej kulturze, Poznań 1996, s. 53-84.
M. Borejszo, Obraz pasterzy w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale tzw. „Kantyczek karmelitańskich” z XVII i XVIII wieku, cz. I, „Slavia Occidentalis”, t. 69, 2012, s. 23-44; cz. II, „Slavia Occidentalis”, t. 70/71, 2013, s. 21-34.
M. Borejszo, Świat muzyki w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale tzw. „Kantyczek karmelitańskich” z XVII i XVIII wieku), „Poradnik Językowy” 2013, z. 10, s. 22-38.
M. Borejszo, Świat ptaków w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale „Kantyczek karmelitańskich” z XVII i XVIII wieku), „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria Językoznawcza, t. 18 (38), z. 1, 2011, s. 89-106.
Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wydali W.R. Rzepka i W. Wydra, wstęp napisała M. Adamczyk, Warszawa-Poznań 1996.
J. Godyń, Folklor i gwara w pastorałkach karmelitańskich z XVIII w., [w:] Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, pod red. T. Budrewicza, S. Koziary, J. Okonia, Tarnów 1996, s. 263-271.
Kantyczki karmelitańskie. Rękopis z XVIII wieku, przygotowała do wydania B. Krzyżaniak, Kraków 1980.
Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, pod red. J. Nowaka-Dłużewskiego, t. I-II, Warszawa 1966.
S. Koziara, Świat zwierzęcy w kolędach, [w:] Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, pod red. T. Budrewicza, S. Koziary, J. Okonia, Tarnów 1996, s. 233-245.
B. Krzyżaniak, Kantyczki z rękopisów karmelitańskich (XVII/XVIII w.), Kraków 1977, s. 28-40.
J. Krzyżanowski, U kolebki pastorałek, [w:] Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977, s. 320-327.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (w przekładzie z języków oryginalnych), opracował zespół biblistów z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 3 poprawione, Poznań-Warszawa 1980.
J. Prosnak, O melodiach kolęd polskich, [w:] Kolędy i pastorałki, pod red. M. Masłowskiej, [Warszawa] 1956, s. 35-61.
J. Widajewicz, Dawna wieś polska w relacji kolęd i pastorałek, „Nauka i Sztuka”, t. 2, nr 1, 1946, s. 66-83.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).