Abstrakt
The paper examines the Poznań historical anthroponymy preserved in tax registers from the 17th and 18th century, collected in the Documents of the City of Poznań in the State Archives. The starting point in the description of the surnames is their interpretation based on cultural onomastics according to which the linguistic interpretation of surname forms is accompanied by the social and cultural context. The theses of the paper are based on the linguistic analysis of the onomastic material that has been used in the research process and which rendered it possible to distinguish three main motivational types of Poznań anthroponyms from the 17th and 18th century: surnames formed from appellatives (from old characterizing nicknames, from names of professions, posts and social functions) and surnames derived from proper names (from first names, local names, from ethnonyms). The model that appeared most frequently is an appellative-based surname formed from old nicknames. The second position in the Poznań anthroponymic system is occupied by a surname derived from the names of places. Also surnames formed from first names and appellatives followed this structural pattern due to the conviction of the social superiority of the adjectival model ending in -ski. The third group consists of surnames derived from first names whereas the anthroponyms formed from the ethnonyms and the heraldic names appear rather rarely. Despite the fact that the German language had a significant impact on the surnames of Poznań burghers, these surnames – as the examined anthroponymy shows – preserve, in the majority of cases, the Polish character. As a result of an accurate observation of the anthroponyms occurring in the period of over a hundred and fifty years it was possible to show how the selected motivational types functioned and changed in the examined municipal documents and what degree of stabilization they presented. The process of the formation of the anthroponymy of Poznań burghers shows, on the one hand, specific regional features, on the other hand however – especially with reference to originally Polish surnames – confirms the general regularities connected with the development of the Polish anthroponymy in the Middle Polish period.Bibliografia
Bobowska-Kowalska, M. (1995). Nazwy heraldyczne. Kraków.
Borek, H., Szumska, U. (1976). Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe. Warszawa – Wrocław.
Cieślikowa, A. (red) (2007-2011). Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. Wybór artykułów hasłowych oraz wykazy nazwisk wraz z chronologią i geografią, t. 1-3. Kraków.
Cieślikowa, A. (2002). Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. Kraków.
Cieślikowa, A. (red) (2000). Odapelatywne nazwy osobowe, Kraków.
Jaracz, M. (2001). Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVII do XVIII wieku. Bydgoszcz.
Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej. Warszawa.
Kaleta, Z. (1997). Odmiejscowe nazwy osobowe. Kraków.
Klimek, Z. (1997). Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. Kraków.
Malec, M. (1995). Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego. Kraków.
Rymut, K. (1999-2001). Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 1-2. Kraków.
Rymut, K. (1992-1994). Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. 1-10. Kraków.
Rzetelska-Feleszko, E. (2006). Ród czy majątek, czyli o nazwiskach. W: E. Rzetelska-Feleszko, W świecie nazw własnych, Warszawa-Kraków.
Sarnowska-Giefing, I. (2007). Problematyka dialektologiczna w badaniach historycznej antroponimii Poznania. W: J. Sierociuk (red.) Gwary dziś. 4. Konteksty dialektologii. Poznań.
Sarnowska-Giefing, I. (2011). Słownik nazwisk mieszkańców Poznania XVI – XVIII wieku, t. 1. Poznań.
Skowronek, K. (2000). Tajemniczy Lewandowski. O etymologiach onomastycznych. „Onomastica” XLV, s. 27-41.
Supranowicz, E. (1997). Nazwy osobowe pochodzące od etników. Kraków.
Taszycki, W. (1965-1983). Słownik staropolskich nazw osobowych, t. 1-7. Wrocław.
Walczak, B. (1988). Z dziejów pewnego stereotypu nazewniczego. „Szlacheckie” nazwiska na -ski, -cki. W: E. Homa (red.), Onomastyka w dydaktyce szkolnej i społecznej (275-281). Szczecin.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).