Abstrakt
The aim of this article is to examine the structure and the functions of neologisms included in the private letters of Henryk Sienkiewicz. The analysis of the lexis presented in this paper reveals that the writer tended to use the word-formative neologisms, semantical neologisms and functional neologisms most frequently. The expressive function of this neologisms is the prevailing one.Bibliografia
Źródła
Sienkiewicz Henryk (1996), Listy, t. 2, cz. 1–3: Jadwiga i Edward Janczewscy, oprac., wstępem i przypisami opatrzyła Maria Bokszczanin, PIW, Warszawa.
Sienkiewicz Henryk (2008), Listy, t. 4, cz. 1: Maria z Szetkiewiczów Sienkiewiczowa – Maria z Wołodkowiczów Sienkiewiczowa – Maria z Babskich Sienkiewiczowa (1888–1907), cz. 2: Maria z Babskich Sienkiewiczowa (1908–1913), cz. 3: Henryk Józef Sienkiewicz – Jadwiga Sienkiewiczówna – Helena Sienkiewiczówna – Lucjan Sieńkiewicz, oprac. i przypisami opatrzyła Maria Bokszczanin, PIW, Warszawa.
Literatura
Bachórz Józef, Kowalczykowa Alina, red. (1991), Słownik literatury polskiej XIX wieku, Ossolineum, Wrocław.
Bańko Mirosław, red. (2005), Wielki słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa.
Bujnicki Tadeusz, Stępnik Krzysztof, red. (2007), Henryk Sienkiewicz w kulturze polskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Bursztyńska Halina, red. (1982), Henryk Sienkiewicz. Tradycja – Kreacja – Styl, UŚ, Katowice.
Buttler Danuta (1968), Polski dowcip językowy, PWN, Warszawa.
Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1‒11, Wiedza Powszechna, PWN, Warszawa. (Skrót: SJPD)
Grabias Stanisław (1981), O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Grabias Stanisław (2003), Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Grzegorczykowa Renata, Laskowski Ryszard, Wróbel Henryk, red. (1984), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, PWN, Warszawa.
Jabłkowska-Jaskulska Anna (1987), Zestawienie bibliograficzne książek o pisarzu, „Poradnik Bibliotekarza”, nr 1, s. 19‒23.
Kalisiewicz Dariusz, red. (1997), Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 6, PWN, Warszawa.
Kallas Krystyna (2003), Juliana Tuwima „fantazje słowotwórcze” oparte na podstawie SŁOWO, w: Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego. Prace dedykowane Profesor Marii Szupryczyńskiej, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Karłowicz Jan (1974, reprint), Słownik gwar polskich, t. 1–6, [wyd. 1 – 1900–1911], Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa. (Skrót: SGPK)
Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, red. (1952, reprint), Słownik języka polskiego, [wyd. 1 – 1900‒1927], PIW, Warszawa, t. 1‒8. (Skrót: SW)
Kostkiewiczowa Teresa, oprac. (1988), Neologizm [hasło], Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław, s. 311.
Krzyżanowski Julian (1954), Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, PIW, Warszawa.
Krzyżanowski Julian, oprac. (1953‒1955), Dzieła, t. 58: Dzieła Henryka Sienkiewicza, t. 59: Dzieła Henryka Sienkiewicza w przekładach, t. 60: Piśmiennictwo o Henryku Sienkiewiczu. Materiały bibliograficzne, PIW, Warszawa.
Krzyżanowski Julian, Hernas Czesław, red. (1985), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2: N–Ż, PWN, Warszawa.
Kurkowska Halina (1957), Język publicystyki Sienkiewicza, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 1–16.
Kurkowska Halina, Skorupka Stanisław (1959), Stylistyka polska. Zarys, PWN, Warszawa.
Kurzowa Zofia (1993), Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich, PWN, Warszawa.
Linde Samuel Bogumił (1951, reprint), Słownik języka polskiego, wyd. 2, popr. i uzup. [wyd. 1 – 1854‒1860], t. 1‒6, PIW, Warszawa. (Skrót: SL)
Ludorowski Lech, red. (1985), Trylogia. Sobieski. Victoria wiedeńska, cz. 1: Trylogia. W stulecie dzieła, UMCS, Lublin.
Ludorowski Lech, red. (1991), Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Maciejewski Jarosław, red. (2003), Dawni pisarze polscy (od początków piśmiennictwa do Młodej Polski). Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 4: S–T, Fundacja Akademia Humanistyczna, WSiP, IBL, Warszawa.
Mańczak-Wohfeld Elżbieta (1988), Anglicyzmy w „Słowniku warszawskim”, „Język Polski”, z. 1, s. 24–29.
Mariak Leonarda (2009), Leksyka z zakresu wojskowości w Trylogii Henryka Sienkiewicza, cz. 2: Słownik, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Mariak Leonarda (2010), Leksyka z zakresu wojskowości w Trylogii Henryka Sienkiewicza, cz. 1: Analiza i interpretacja, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Mariak Leonarda (2013a), Formy adresatywne w nagłówkach i formułach kończących listy Henryka Sienkiewicza do żon, „Roczniki Humanistyczne. Językoznawstwo”, t. 61, s. 155‒165.
Mariak Leonarda (2013b), Nagłówki i formuły kończące w listach Henryka Sienkiewicza do żon (struktura, funkcja i forma gramatyczna), w: Tekst – akt mowy – gatunek wypowiedzi, red. Urszula Sokólska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 127–141.
Mariak Leonarda (2014a), Funkcja barw w listach Henryka Sienkiewicza do członków rodziny, „Studia Językoznawcze”, t. 13, s. 127‒155.
Mariak Leonarda (2014b), Funkcja ekspresywna leksyki z zakresu medycyny w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21 (41), z. 2, s. 53–71.
Mariak Leonarda (2014c), Funkcja informacyjna leksyki z zakresu medycyny w korespondencji prywatnej Henryka Sienkiewicza, w: Synchronia i diachronia – zbliżenia i dialogi. Od semantyki do gramatyki, red. Małgorzata Gębka-Wolak, Joanna Kamper-Warejko, Andrzej Moroz, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 217–241.
Mariak Leonarda (2015a), Frazeologizmy w korespondencji prywatnej Henryka Sienkiewicza, „Slavia Occidentalis. Linguistica”, t. 71/1, s. 125–141.
Mariak Leonarda (2015b), „Żaba” i „Mgła” – językowy wizerunek Jadwigi Janczewskiej na podstawie listów prywatnych Henryka Sienkiewicza (cechy charakteru, postawy), w: Współczesny i dawny obraz kobiety w języku i literaturze, red. Leonarda Mariak, Joanna Rychter, volumina.pl Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 181–191.
Mariak Leonarda (2016), Właściwości leksykalne języka familijnego Henryka Sienkiewicza (na podstawie korespondencji prywatnej), w: Język nasz ojczysty w sferze życia rodzinnego, red. Bożena Taras, Wioletta Kochmańska, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 15–30.
Okopień-Sławińska Aleksandra, oprac. (1988a), Humor [hasło], Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław, s. 187.
Okopień-Sławińska Aleksandra, oprac. (1988b), Komizm [hasło], Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław, s. 230–231.
Pepłowski Franciszek (1989), Przyczynek do chronologii pożyczek angielskich w języku polskim, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego UG. Slawistyka”, nr 6, s. 203–212.
Piechota Marek, oprac. (1991), List [hasło], Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa, Ossolineum, Wrocław, s. 483–485.
Pietrzak Magdalena (2004), Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Pietrzak Magdalena (2013), Wyznaczniki gatunkowe felietonu drugiej połowy XIX wieku (na przykładzie tekstów Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa i Aleksandra Świętochowskiego), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Przybyła Zbigniew (1996), Henryka Sienkiewicza wycieczki w dziedzinę lingwistyki, w: Henryk Sienkiewicz i jego twórczość. Materiały z konferencji naukowej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie, 5–7 maja 1996 r., red. Zbigniew Przybyła, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa, s. 83–97.
Riger Janusz, Masojć Irena, Rutkowska Krystyna (2006), Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, DIG, Warszawa.
Sienkiewicz Henryk (1954a), Wybór pism, wstęp Leon Kruczkowski, il. Jan Marcin Szancer, t. 5–6: Ogniem i mieczem, t. 7–9: Potop, t. 10: Pan Wołodyjowski, [teksty oparto na zbiorowym wydaniu Dzieł Henryka Sienkiewicza (red. Julian Krzyżanowski, t. 5–19, Warszawa 1949)], PIW, Warszawa.
Sienkiewicz Henryk (1954b), Wybór pism, wstęp Leon Kruczkowski, il. Jan Marcin Szancer, t. 10: Pan Wołodyjowski, PIW, Warszawa.
Sienkiewicz Henryk (1956), Listy do Mścisława Godlewskiego (1878‒1904), oprac., wstępem i komentarzem zaopatrzył Edward Kiernicki, Ossolineum, Wrocław.
Skubalanka Teresa (1962), Neologizmy w polskiej poezji romantycznej, TNT, Toruń.
Skubalanka Teresa (1984), Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Ossolineum, Wrocław.
Skwarczyńska Stefania (1937), Teoria listu, Towarzystwo Naukowe, Lwów.
Sławiński Janusz, oprac. (1988), Literackość [hasło], Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław, s. 258–259.
Sławiński Janusz, red. (1988), Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław.
Smółkowa Teresa (2001), Neologizmy we współczesnej leksyce polskiej, PWN, Kraków.
Sokólska Urszula (2011), Neologizm jako element stylotwórczy, w: Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, red. Urszula Sokólska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 309–327.
Świętosławska Teresa (1996), O stylu językowym Zagłoby w „Ogniem i mieczem” (w 110. rocznicę Sienkiewiczowskiego arcydzieła), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, nr 35, s. 29–37.
Urbańczyk Stanisław, red. (1991), Encyklopedia języka polskiego, Ossolineum, Wrocław.
Walczak Bogdan (1988), Sienkiewicz w dziejach języka polskiego, w: Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, red. Jerzy Brzeziński, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra, s. 129–139.
Walczak Bogdan (1991), Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Walczak Bogdan (1997), Z problematyki wpływów angielskich w polszczyźnie drugiej połowy XIX wieku (rola Sienkiewicza w recepcji anglicyzmów), „Slavia Occidentalis”, t. 54, s. 123–131.
Wilkoń Aleksander (1976), O języku i stylu „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Studia nad tekstem, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze”, z. 50, Wydawnictwo Naukowe UJ, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).