Słowa kluczowe
physiognomy
astrology
chiromancy
Jak cytować
Abstrakt
This article describes the impact of humoral theory and astrology on the description of human body in four types of temperaments (choleric, phlegmatic, sanguine and melancholic) in the Renaissance writings. The most important of them is an antique book entitled Introductiones apotelesmaticae in Chyromantiam, Physiognomiam, Astrologiam Naturalem complexiones hominum naturas planetarum written by Johannes Indagine and printed in 1522. Other books from this period are: Enchiridion Physiognomiae co[m] pe[n]diosu[m]: cu[m] figuris facieru[m] (1532) by Simonenide Louicz, Problemata Aristotelis. Gadki… o składności członk.w człowieczych (1535) by Andrzej Glaber, Phisionomia hinc inde ex illustribus scriptoribus… recollecta (1518) by Johann von Glogau. The article describes the humoral theory of diseses, which roots were created by Hippocrates and Galen, and the doctrine of the four humors dominated Medieval and Renaissance medicine. This theory held that in the body there are four humors or bodily fluids (moists) held the secret to temperaments. These humors were: blood, yellow bile, black bile and phlegm. A proper domination of each fluid was a cause of characteristic patterns of appropriate temperament: melancholic, sanguine, choleric and phlegmatic. The theory of four temperaments was also intrinsically tied to astrology, beginning with a natal birth chart interpretations to the impact of diffrent planets (Zodiac) on the organs in human body. Astrology was also helpful in the interpretation of temperaments (personality types) with their connection to the picture of human face, which was analyzed by the medieval physiognomy and also to physical appearance: shape of the body, colour of the skin, musculature and hair. The article also describes the correlations connecting the theory of four humors with birth (natal) charts and looking which planet has the impact on each temperament and human body, with negative or positive domination of diffrent character qualities. And finally, there is a detailed reconstruction of physiognomic types of human types of four temperaments, based on the book from 1522 Introductiones apotelesmaticae in Chyromantiam, Physiognomiam, Astrologiam Naturalem complexiones hominum naturas planetarum by Indagine. The author discusses a planet’s positions and conjunctions with other planets in horoscope and their impact on temperament, physical posture, character traits, with some medical comments.
Finansowanie
Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC – 2011/03/D/HS2/02920.
Bibliografia
Abramowiczówna Zofia (1983), Filozofia i medycyna u Galena, w: Wkład starożytności, średniowiecza i renesansu w rozwój nauk medycznych. Wybór materiałów z sesji naukowej Toruń 12-13 września 1980, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Andrzej Glaber z Kobylina (1535), Problemata Aristotelis, Kraków.
Arikha Noga (2007), Passions and Tempers. A History of the Humours, An Imprint of Harper Collins Publishers, New York [Stany Zjednoczone].
Bednarczyk Andrzej (1999), Medycyna i filozofia w starożytności, Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Warszawa.
Belting Hans (2015), Faces. Historia twarzy, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Courtine Jean Jacques, Haroche Claudine (2007), Historia twarzy. Wyrażanie i ukrywanie emocji od XVI do początku XIX wieku, przeł. Tomasz Swoboda, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Courtine Jean Jacques (2011), Zwierciadło duszy, w: Historia ciała. Od renesansu do oświecenia, t. I, red. Georges Vigarello, przeł. Tomasz Stróżyński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Doktór Tadeusz (1987), Spotkania z astrologią, Iskry, Warszawa.
Dworak Tadeusz (1980), Astrologia, astronomia, astrofizyka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Indagine Johannes ab (1522), Introductiones apotelesmaticae elegantes in Chyromantiam, Physiognomiam, Astrologiam Naturalem complexiones hominum naturas planetarum…, część: Iudicia in Librum de Pernoscendis Planetis Horoscoporum et fignorum ascendentium ex quatuor Complexionibus, Strasbourg, przeł. Kacper Kardas.
Indagine Johannes ab (1531), Chiromantia / Physiognomia, ex aspectu membrorum Hominis. / Periaxiomata, de faciebus Signorum. / Canones astrologici, de iudicis Aegritudinum. / Astrologia naturalis. / Complexiom noticia iuxta dominium Planetarum. Argentorati, Strasbourg, przeł. Sławomira Brud.
Jan z Głogowa (1518), Phisionomia […] Magistru Joanne Glogoviensem, Kraków, przeł. Sławomira Brud.
Klibansky Raymond, Panofsky Erwin, Saxl Fritz (2009), Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny oraz sztuki, przeł. Anna Kryczyńska, Universitas, Kraków.
Kuczyńska Alicja (1988), Sztuka jako filozofia w kulturze renesansu włoskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Lovejoy Arthur O. (1999), Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei, przeł. Artur Przybysławski, Warszawa.
Magowska Anita (2009), Perspektywa kosmologiczna w historii myśli medycznej, w: Makrokosmos versus Mikrokosmos, red. Anita Magowska, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Mandressi Rafael (2011), Sekcje zwłok i anatomia, w: Historia ciała. Od renesansu do oświecenia, t. I, red. Georges Vigarello, przeł. Tomasz Stróżyński, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Mayer Johannes G. (2010), Tajemnice sztuki medycznej średniowiecznych zakonnic, przeł. Urszula Poprawska, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Moger Jourden Travis (2014), Priestly Resistance to the Early Reformation in Germany, Pickering&Chatto, London [Wielka Brytania].
Moszyński Jan (1982), Galenus: De victu attenuate, „Archiwum Historii Medycyny” z. 45.
Obarski Eugeuniusz, oprac. (2003), Paracelsus. Lekarz, alchemik, astrolog, filozof, okultysta. Sztuka ognia. Filozofia hermetyczna, przeł. Katarzyna Wójcik, Patra, Wrocław.
Petrycy z Pilzna Sebastian (1956), Przydatki do „Ekonomiki” i „Polityki” Arystotelesowej, w: Pisma wybrane, oprac. Wiktor Wąsik, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
Piętka Radosław (2009), Mikro- i makrokosmos w starożytności – od presokratyków do Ojców Kościoła, w: Makrokosmos versus Mikrokosmos, red. Anita Magowska, Poznanskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Piotrowski Wiktor (1995), Medycyna polskiego renesansu, Jawor. Pollak Kurt (1970), Uczniowie Hipokratesa, przeł. Tadeusz Dobrzański, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Porter Martin (2005), Windows of the Soul: Physiognomy in European Culture 1470-1780, Oxfrod Historical Monographs, Oxford [Wielka Brytania].
Ptolemeusz Klaudiusz (2012), Czworoksiąg, przeł. Grzegorz Muszyński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Raubo Agnieszka (2007), Filozof jako lekarz, mag i badacz gwiazd. Z rozważań nad postacią filozofa w polskiej literaturze renesansowej, „Ruch Literacki” 4-5, s.390-393.
Raubo Agnieszka (2014), Pojęcie kompleksji a teoria humoralna, „Ruch Literacki” 2014, 4, s. 409-425.
Ringelberg Joachim (1528), Insistutiones Astronomicae ternis libirs contentae, Bazylea, przeł. Katarzyna Surdyk.
Rybicki Paweł (1970), Odrodzenie, w: Historia nauki polskiej, t. I, red. Bogdan Suchodolski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Seyda Bronisław (1973), Dzieje medycyny w zarysie, PZWL, Wrocław.
Skarżyński Bolesław (1953), Awicenna jako lekarz i przyrodnik, w: Awicenna, Abu Ali Ibn Sina, red. Ananiasz Zajączkowski, Warszawa, s. 122-123.
Skorupa Ewa (2013), Twarze, emocje, charaktery. Literacka przygoda z wiedzą o wyglądzie człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Struś Józef (1968), Nauki o tętnie ksiąg pięcioro przez Józefa Strusia spisanych, przeł. Jan Wikarjak, Maria Wikarjakowa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Świeżawski Stefan (1983), Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku, t. VI: Człowiek, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
Szumowski Władysław (1961), Historia medycyny, PZWL, Warszawa.
Szumowski Władysław (2008), Historia medycyny filozoficznie ujęta, Antyk, Kęty.
Szymon z Łowicza (1532), Enchiridion Phisiognomiae co[m]pe[n]diosu[m] figuris facieru[m], Kraków, przeł. Sławomira Brud.
Wieczorkiewicz Anna (2009), Monstruarium, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Vigarello Georges (2012), Historia otyłości od średniowiecza do XX w., przeł. Anna Leyk, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Vigarello Georges (2011), Historia urody. Ciało i sztuka upiększania od renesansu do dziś, przeł. Maciej Falski, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).