Słowa kluczowe
sermon
Marian
concept
Jak cytować
Abstrakt
Samuel Brzeżewski is a long-forgotten Polish Baroque preacher. He left behind three written sermons, of which two take on Marian themes. Among those is Zaciąg dworzan.w na kurię Najświętszej Kr.lowej nieba i ziemi […] – „The recruitment of courtiers to the curia of the Blessed Queen of heaven and earth at a sermon on the day of her birth” (transl.), written in 1644 and published in 1645. It came into existence on the occasion of the anniversary of the birth of the Mother of God and has an interesting sermon-concept form. In spite of the fact that the author reached for the expression „queen”, from time immemorial applied with reference to Mary, he combined with it an interesting fictional plot by portraying the process of the recruiting of courtiers for the court of the queen (it is one of the few Old Polish texts referring to the manner of recruitment for the court of a monarch). Closer study of various desirable features of courtiers (beauty, education, bravery) leads Brzeżewski to arrive at the conclusion that the greatest opportunities for admission to the service of the Mother of God are gifted to „bandits” (i.e. hardened sinners rejected by all) and „agonizantes” (viz. the dying) – those to whom Mary shows her kindness and magnanimity.
Bibliografia
Adamiak Elżbieta (2006), Traktat o Maryi, w: Elżbieta Adamiak, Andrzej Czaja, Dogmatyka, t. 2: Traktat o Kościele, Traktat o Maryi, Wydawnictwo Więź, Warszawa, s. 17-287.
Andrzejowicz Walerian (1627), Ogród różany, Drukarnia Franciszka Cezarego, cz. 4, Kraków.
Augustyniak Urszula (2003), Dwór i kraj w publicystyce politycznej w czasach Wazów, w: Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu […], red. Ryszard Skowron, Wydawnictwo Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Kraków, s. 255-273.
Augustyniak Urszula (1999), Wazowie i „królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Semper, Warszawa.
Biblia (1999) w przekładzie Jakuba Wujka z 1599 r., transkrypcja i wstęp Janusz Frankowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa.
Bogowie fałszywi. Nieznany pamflet antykatolicki z XVI wieku (1983), wyd. Alodia Kawecka-Gryczowa, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
Bruździński Andrzej (2003), Kanonicy regularni od pokuty na ziemiach polskich, Wydawnictwo UNUM, Kraków.
Brzeżewski Samuel (1640), Prawo z śmiercią, aniołami i niebem abo Kazanie o Wniebowzięciu Panny Naświętszej w Kościele Farnym Krakow. Panny Maryi d. 18 Augusta r. p. 1639 przez Samuela Brzeżewskiego, s. Th. Lic. Kaznodz. Ordynariusza Konw. S. Marka, Ord. Canonici Fratrum de Poenitentia Martyrum Regulae D. Augustini wystawione z dozwoleniem starszych, Drukarnia Krzysztofa Schedla, Kraków.
Brzeżewski Samuel (1645a), Oliwa wdzięcznoozdobnej zieloności, przysadzona do starożytnego klejnotu Habdańczyków na kazaniu przy pogrzebie Jego Mci Pana Gerzego Pucniewskiego, w kościele S. Małgorzaty trzciańskim, Zakonu Fratrum de Paenitentia Beatorum Martyrum przez ks. Samuela Brzeżewskiego, S. T. Licentiata tegoż Zakonu, kaznodzieję ordynariusza kościoła S. Marka Ewangelisty w Krakowie, wystawiona. Z dozwoleniem starszych Roku Pańskiego 1645 dnia 20 miesiąca lutego, Drukarnia Krzysztofa Schedla, Kraków.
Brzeżewski Samuel (1645b), Zaciąg dworzanów na kurię Najświętszej Królowej nieba i ziemi na kazaniu w dzień Jej narodzenia, w kościele św. Katarzyny na Kazimierzu przez […] wydany, Drukarnia Krzysztofa Schedla, Kraków.
Brzeżewski Samuel (1655), Żywot pobożny, cuda i śmierć szczęśliwa b. Michała Giedroycia […] przez sławnego Jerzego Wiwianiego […] napisany […] a przez księdza Samuela Brzeżewskiego […] dokończony i do druku podany, Drukarnia Łukasza Kupisza, Kraków.
Chmielowski Benedykt (1745), Nowe Ateny albo Akademia wszelkiej sciencyi pełna […], Drukarnia Pawła Józefa Golczewskiego, cz. 3, Lwów.
Daniélou Jean (2006), Aniołowie i ich misja, przeł. Katarzyna Kubaszczyk, Wydawnictwo Fronda, Warszawa.
Dybek Dariusz (2016) Przed Bożym Sądem… „Prawo z śmiercią, aniołami i niebem, abo Kazanie o Wniebowzięciu Panny Naświętszej” Samuela Brzeżewskiego, „Tematy i Konteksty”, 2016, nr 6.
Fabiani Bożena (1988), Na dworze Wazów w Warszawie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Ferenc Marek (2014), Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim.
Gertruda z Helfty św. (2007), Zwiastun Bożej miłości, przeł. Emilia Kędziorek, red. tomu M. Imelda Rosińska, Wydawnictwo Benedyktynów, t. 2, Kraków.
Górnicki Łukasz (1961), Dworzanin polski, w: tegoż Pisma, oprac. Roman Pollak, Państwowy Instytut Wydawniczy, t. 1, Warszawa.
Gruchała Janusz S. (2003), Metaforyka maryjna „Ogrodu Panieńskiego”, w: Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej, red. Dariusz Chemperek, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 145-160.
Hołowiński Ignacy (1859), Homiletyka, Kraków.
Kazańczuk Mariusz (2001), Opowieści o diable w literaturze kościelnej czasów saskich, w: Wyobraźnia epok dawnych. Materiały sesji dedykowanej Profesorom Jadwidze i Edmundowi Kotarskim, red. Janusz K. Goliński, Bydgoszcz, s. 307-349.
Kitowicz Jędrzej (1951), Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III, oprac. Roman Pollak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
Kopeć Józef J. (1997), Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Lenart Mirosław (2009), Miles pius et iustus. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (XVI-XVIII w.), Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo, Warszawa.
Maciuszko Janusz T. (1987), Ewangelicka postyllografia polska XVI-XVIII wieku. Charakterystyka porównawcza – analiza – recepcja, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Warszawa.
Mandziuk Józef (1981), Brzeżewski Samuel, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. Hieronim E. Wyczawski, t. 1, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
Mazurkiewicz Roman, Panuś Kazimierz (2014), Wprowadzenie, w: Kazania maryjne, wyd. i oprac. Roman Mazurkiewicz, Kazimierz Panuś, Wydawnictwo UNUM, Kraków.
Mączak Antoni (1987), Dwór w systemach władzy i kultury europejskiej XVI i XVII wieku, w: Studia nad gospodarką, społeczeństwem i rodziną w Europie późnofeudalnej, red. Jerzy Topolski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, s. 167-178.
Nieznanowski Stefan (1989), Matka Boska w poezji baroku i czasów saskich, w: tegoż, Studia i wizerunki. O poezji staropolskiej i jej badaczach, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, s. 45-72.
Nowicka-Struska Anna (2008), Ex fumo in lucem. Barokowe kaznodziejstwo Andrzeja Kochanowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Ordynacja dworu Zygmunta III z 1589 roku (2004), oprac. Krzysztof Chłapowski, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku (1842), wyd. Stanisław Przyłęcki, Drukarnia Piotra Pillera, Lwów.
Pawlak Wiesław (2005), Koncept w polskich kazaniach barokowych, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Pawlak Wiesław (2003), O wyobraźni religijnej Wespazjana Kochowskiego – „Ogród Panieński”, w: Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej, red. Dariusz Chemperek, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 161-183.
Skarga Piotr (1862), Żywoty świętych Starego i Nowego Testamentu na każdy dzień przez cały rok, Drukarnia Bolesława Maurycego Wolffa, t. 1, Petersburg.
Sokolski Jacek (2004), Dwór niebieski, strażnicy bram i posłańcy Boga, w: Anioł w literaturze i w kulturze, red. Jolanta Ługowska, Jacek Skawiński, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictw Oświatowe, Wrocław, s. 59-65.
Sokolski Jacek (1994), Staropolskie zaświaty. Obraz piekła, czyśćca i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Speranza Joseph (1659), Congregationis oratorii fanensis presbiteri, scripturae selectae […], Apud Joannem Busaeum Bibliopolam, Colonia.
Stawecka Krystyna (1964), Religijna poezja łacińska XVI wieku w Polsce, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Szafraniec Beata (1987), Matka Boska w płaszczu opiekuńczym, w: Krystyna S. Moisan, Beata Szafraniec, Maryja, orędowniczka wiernych, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa, s. 10-43.
Tazbir Janusz (1998), Religijność szlachecka, w: Janusz Tazbir, Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit – upadek – relikty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 104-130.
Tazbir Janusz (1986), Różnowiercy a kult maryjny, w: Janusz Tazbir, Świat panów Pasków. Eseje i studia, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 242-264.
Usuardus (1573), Martyrologium, Apud Hieronimum Wellaeum, Lovanium.
Vigarello Georges (2011), Historia urody. Ciało i sztuka upiększania od renesansu do dziś, przeł. Maciej Falski, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Witkowska Aleksandra, Nastalska Joanna (2007), Brzeżewski (Brzostowski) Samuel, w: Aleksandra Witkowska, Joanna Nastalska, Staropolskie piśmiennictwo. Słownik hagiografów polskich, Wydawnictwo KUL, t. 1, Lublin.
Włodarski Maciej (1987), Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI w., Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).