„Kamienie niepokoją się i stają się agresywne”. Holokaust w świetle ekokrytyki

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: sty 1, 2015
DOI: https://doi.org/10.14746/pspsl.2015.25.4
Słowa kluczowe:
Holocaust studies, ecocriticism, nature, Bruno Latour, Piotr Rawicz.

Main Article Content

Aleksandra Ubertowska
Uniwersytet Gdański. Instytut Filologii Polskiej.

Abstrakt

The article is an attempt to apply the theoretical and analytical tools derived from ecocriticism and the environmental studies, in the analyses of the literature of the Holocaust. The author proposes a thesis that a full recognition of the role of non-human factors (non-humans), such as nature, landscape, climate, plants and animals became only possible after the anthropocentric paradigm in the humanities have been overcome and a new, supra-species kind of “agency”—elaborated from the theory of Brunon Latour—became widespread. The principal part of the essay contains the analyses of the role of landscape, organic and inorganic nature in the autobiographical prose of Piotr Rawicz, Henryk Grynberg and Wilhelm Dichter. In all of the studied writings nature assumes the function of an ethical subject and additionally the role of anti-historical narration.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Numer
Nr 25 (2015): Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne
Dział
Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne

Autorzy

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Użytkownicy

Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w  oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Biogram autora

Aleksandra Ubertowska, Uniwersytet Gdański. Instytut Filologii Polskiej.

historyk literatury, wykładowca polskiej literatury współczesnej w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Obszary jej zainteresowań badawczych to: literatura Holokaustu, etniczność i tożsamość, problematyka podmiotowości w literaturze i filozofii, ekokrytyka. Autorka książek Świadectwo, trauma, głos. Literackie reprezentacje Holokaustu (2007) oraz Holokaust. Auto(tanato)grafie (2014), a także artykułów publikowanych na łamach „Tekstów Drugich”, „Pamiętnika Literackiego”, „Ruchu Literackiego”, tomów pokonferencyjnych polskich i zagranicznych.

Bibliografia

  1. Adorno Theodor W., Horkheimer Max (1994), Dialektyka Oświecenia, przeł. Magdalena Łukasiewicz, posłowie Marek Siemek, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
  2. Baudillard Jean (1992), Tranzparenz des Bön. Ein Essay über extreme Phänomene, przeł. Martin Otz, Merve Verlag, Berlin.
  3. Bauman Zygmunt (1992), Nowoczesność i Zagłada, Masada, Warszawa.
  4. Broswimmer Franz (2002), Ecocide. A Short History of the Mass Extinction of Spieces, Pluto Press, London.
  5. Chakrabarty Dipesh (2014), Klimat historii. Cztery tezy, przeł. Magda Szcześniak, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 168-199.
  6. Cobel-Tokarska Marta (2012), Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, IPN, Warszawa.
  7. Czapliński Przemysław (2012), Literatura i życie. Perspektywy biopoetyki, w: Teoria, literatura, życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. Anna Legeżyńska, Ryszard Nycz, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
  8. Dichter Wilhelm (2000), Koń Pana Boga, Znak, Kraków.
  9. Didi-Huberman Georges (2008), Obrazy mimo wszystko, przeł. Mai Kubiak Ho-Chi, Universitas, Kraków.
  10. Domańska Ewa (2013), Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, Warszawa, s. 13-31.
  11. Fiut Aleksander (1998), Natura devorans, natura devorata, w: Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 67-75.
  12. Friedlaender Saul (1992), Introduction, w: Probing the Limits of Representation. Nazism and the „Final Solution”, red. Saul Friedlaender, Harvard University Press, Cambridge, s. 5-8.
  13. Goślicki Jan (2003), Przedmowa, w: Piotr Rawicz, Krew nieba, przeł. Andrzej Socha, Wydawnictwo Krakowskie, Warszawa, s. 7-17.
  14. Grynberg Henryk (1989), Żydowska wojna, Czytelnik, Warszawa.
  15. Hilberg Raul (2007), Sprawcy, ofiary, świadkowie. Zagłada Żydów 1939-1945, przeł. Jerzy Giebułtowski, Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, Cyklady, Warszawa.
  16. Kwieciński Bartosz (2012), Obrazy i klisze. Między biegunami wizualnej pamięci Zagłady, Universitas, Kraków.
  17. La Capra Dominick (2009), „Traumatropisms”: From Trauma via Witnessing to the Sublime?, w: tegoż, History and Its Limits. Human, Animal, Violence, Cornell University Press, Ithaca–London.
  18. La Capra Dominick (2010), Powrót do pytania o to, co ludzkie i zwierzęce, przeł. Katarzyna Bojarska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. Ewa Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  19. Latour Bruno (2000), Zirkulierende Referenz. Bodenstichprobe aus dem Urwald Amazonas, w: Die Hoffnung Pandora. Untersuchungen zur Wirklichkeit der Wissenschaft, przeł. Georg Rossler, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main.
  20. Latour Bruno (2011), Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  21. Levene Mark (2013), „Climate Blues”: or How Awerness of the Human End might Re-instill Ethical Purpose to the Writing of History, „Environmental Humanities”, t. 2, s. 147-167.
  22. Levinas Emmanuel (2000), Bez imienia, w: Imiona własne, przeł. Janusz Margański, KR, Warszawa, s. 133-140.
  23. Mazel David (2000), American Literary Environmentalism, The University of Georgia Press, Athens–London.
  24. Morton Timothy (2012), The Oedipal Logic of Ecological Awarness, w: „Environmental Humanities”, nr 1, s. 7-21.
  25. Rabinbach Anson (2003), „The Abyss that opened up before us”: Thinking about Auschwitz and Modernity, w: Catastrophe and Meaning. The Holocaust and the Twentieth Century, red. Eric Santner, Mosze Poistone, The University of Chicago Press, Chicago.
  26. Rawicz Piotr (2003), Krew nieba, przeł. Andrzej Socha, Wydawnictwo Krakowskie, Kraków.
  27. Rosenfeld Alvin H. (2003), Wyobraźnia ‘in extremis’, w: Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu, przeł. Barbara Krawcowicz, Cyklady, Warszawa, s. 105-126.
  28. Smith Mick (2013), Ecological Community, the Sense of the World, and Sensless Extinction, „Environmental Humanities”, t. 2, s. 21-41.
  29. Ubertowska Aleksandra (2007), Świadectwo, trauma, głos. Literackie reprezentacje Holokaustu, Universitas, Kraków.
  30. Ubertowska Aleksandra (2013), Natura u kresu (ekocyd). Podmiotowość po katastrofie, „Teksty Drugie”, nr 1-2, s. 33-44.
  31. Wines James (2008), Zielona architektura, przeł. Michał Frankowski, Taschen, Koeln.
  32. Wolfe Cary (2013), Animal studies, dyscyplinarność i post(humanizm), przeł. Karolina Krasucka, „Teksty Drugie”, nr 1-2, s. 125-153.
  33. Ziębinska-Witek Anna (2005), Holocaust. Problemy przedstawiania, Wydawnictwo UMCS, Lublin.