Słowa kluczowe
disturbance
competitive narrations
social history
Jak cytować
Abstrakt
In the literary recollections of camp survivors the figure of the Muselmann is a recurring motif. The author puts forward a thesis about the existence of a dominating, prototypical narration about a Muselmann, which occurs not only in literary texts but also in scholarly studies. The questioning of the exemplary forms of depicting a Muselmann may lead to irritation and evoke in readers the feeling of “disturbance”. The re-enactment of such disturbances possesses a hidden analytical potential, as it reveals routinized and partly problematic cultural structures of reception and cquisition apparent especially in the context of post-catastrophic narrations and remembrance of the Shoah.Finansowanie
Przeł. Katarzyna Adamczak.
Bibliografia
Agamben Giorgio (2008), Co zostaje z Auschwitz. Archiwum i świadek, przeł. Sławomir Królak, Sic!, Warszawa.
Améry Jean (2007), Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego, przeł. Ryszard Turczyn, Homini, Kraków.
Anz Thomas, red. (2007), Handbuch Literaturwissenschaft. Gegenstände und Grundbegriffe, t. 1, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Stuttgart.
Becker Michael, Dennis Bock (2015), Muselmänner und Häftlingsgesellschaften. Ein Beitrag zur Sozialgeschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, „Archiv für Sozialgeschichte”, z. 55 [w przygotowaniu].
Benz Wolfgang, Barbara Distel, Angelika Königseder, red. (2011), Nationalsozialistische Zwangslager. Strukturen und Regionen – Täter und Opfer, Verlag Dachauer Hefte, Dachau.
Birenbaum Halina (1988), Nadzieja umiera ostatnia, Czytelnik, Warszawa.
Bock Dennis (2014), „Erinnerung ist keine gemütliche, badewasserlaue Annehmlichkeit.” Ruth Klügers Kritik an KZ-Gedenkstätten und -Museen, w: Ereignis & Gedächtnis. Neue Perspektiven auf die Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, red. Imke Hansen, Enrico Heitzer, Katarzyna Nowak, Metropol, Berlin, s. 176-216.
Bock Dennis (2015), Leseerwartungen und literarische Störungen in der Holocaust-Literatur – Ein Blick auf die Entwicklung einer Textart und ihre Tendenzen seit 1989, w: Neueste Tendenzen der Gegenwartsliteratur, red. Olivia Díaz Pérez, Ortrud Gutjahr, Rolf G. Renner, Marisa Siguán, Stauffenburg, Tübingen [w przygotowaniu].
Briese Olaf, Timo Günther (2009), Katastrophe. Terminologische Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft, „Archiv für Begriffsgeschichte”, z. 51, s. 155-195.
Consonni Manuela (2009), Primo Levi, Robert Antelme, and the Body of the Muselmann, „Partial Answers. Journal of Literature and the History of Ideas”, z. 7/2, s. 243-259.
Domańska Ewa (2009), Muzułman: świadectwo i figura, w: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. Ewa Domańska, Przemysław Czapliński, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 67-86.
Ehlich Konrad, Jochen Rehbein (1972), Erwarten, w: Linguistische Pragmatik, red. Dieter Wunderlich, Athenäum, Wiesbaden, s. 99-114.
Frankl Viktor (1962), Psycholog w obozie koncentracyjnym, przeł. Stefania Zagórska, Pax, Warszawa.
Gawalewicz Adolf (1968), Refleksje z poczekalni do gazu. Ze wspomnień muzułmana, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Genette Gérard (1998), Die Erzählung, Fink, München.
Gutman Israel, red. (1993), Enzyklopädie des Holocaust. Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden, t. 2, Argon, Berlin.
Habscheidt Stephan, Lars Koch (2014), Katastrophen, Krisen, Störungen. Einleitung, „Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik”, z. 173, s. 5-12.
Hansen Imke, Katarzyna Nowak (2011), Über Leben und Sprechen in Auschwitz. Probleme der Forschung über die Lagersprache der polnischen politischen Häftlinge von Auschwitz, w: Kontinuitäten und Brüche. Neue Perspektiven auf die Geschichte der NS-Konzentrationslager, red. Christiane Heß, Julia Hörath, Dominique Schröder, Kim Wünschmann, Metropol, Berlin, s. 115-141.
Heinemann Marlene E. (1986), Gender and Destiny. Women Writers and The Holocaust, Greenwood, New York.
Kertész Imre (2002), Los utracony, przeł. Krystyna Pisarska, W. A. B., Warszawa.
Klüger Ruth (2009), Żyć dalej…, przeł. Mariusz Lubyk, Ossolineum, Wrocław.
Koch Lars, Tobias Nanz (2014), Ästhetische Experimente. Zur Ereignishaftigkeit und Funktion von Störungen in den Künsten, „Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik”, z. 173, s. 94-115.
Langbein Hermann (1994), Ludzie w Auschwitz, przeł. Jan Parcer, Halina Jastrzębska, Wydawnictwo Państwowego Muzeum, Oświęcim--Brzezinka.
Lengyel Olga (1995), Five Chimneys. A Woman Survivor’s True Story of Auschwitz, Ziff-Davis Pub. Co, Chicago.
Levi Primo (1978), Czy to jest człowiek, przeł. Halszka Wiśniowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Levi Primo (2007) Pogrążeni i ocaleni, przeł. Stanisław Kasprzysiak, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Luhmann Niklas (2007), Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii, przeł. Michał Kaczmarczyk, „Nomos”, Kraków.
Meier Heinrich Christian (1946), So war es. Das Leben im KZ Neuengamme, Phönix, Hamburg.
Orłowski Hubert (2010), Stacheldrahtuniversum und Literatur. Zu Remarque und anderen, w: tegoż, Literatur und Herrschaft – Herrschaft und Literatur. Zur österreichischen und deutschen Literatur des 20. Jahrhunderts, Lang, Frankfurt am Main, s. 281-304.
Oschlies Wolf (1985), „Lagerszpracha.” Zur Theorie und Empirie einer KZ-spezifischen Soziolinguistik, „Zeitgeschichte”, z. 13/1, s. 1-27.
Peitsch Helmut (1990), „Deutschlands Gedächtnis an seine dunkelste Zeit.” Zur Funktion der Autobiographik in den Westzonen Deutschlands und den Westsektoren von Berlin 1945-1949, Sigma, Berlin.
Pollak Michael (1988), Die Grenzen des Sagbaren. Lebensgeschichten von KZ-Überlebenden als Augenzeugenberichte und als Identitätsarbeit, Campus, Frankfurt am Main.
Reemtsma Jan Philipp (1997), Die Memoiren Überlebender. Eine Literaturgattung des 20. Jahrhunderts, „Mittelweg 36”, z. 6/4, s. 20-39.
Reiter Andrea (1995), „Auf dass sie entsteigen der Dunkelheit.” Die literarische Bewältigung von KZ-Erfahrung, Löcker, Wien.
Reiter Andrea (2003), Authentischer Bericht oder Roman? Einige Überlegungen zur Typologie von Holocaust-Texten, w: Judentum und Antisemitismus. Studien zur Literatur und Germanistik in Österreich, red. Anne Betten, Konstanze Fliedl, Schmidt, Berlin, s. 120-131.
Remarque Erich Maria (1998), Iskra życia, przeł. Ryszard Wojnakowski, Czytelnik, Warszawa.
Rosenfeld Alvin H. (2003), Podwójna śmierć. Rozważania o literaturze Holocaustu, przeł. Barbara Krawcowicz, Cyklady, Warszawa.
Ryn Zdzisław, Stanisław Kłodziński (1983), Na granicy życia i śmierci. Studium obozowego „muzułmaństwa”, „Przegląd Lekarski”, z. 40/1,s. 27-73.
Semprún Jorge (2002), Odpowiedni trup, przeł. Maryna Ochab, Czytelnik, Warszawa.
Simon Marie (1992), Das Wort Muselmann in der Sprache der deutschen Konzentrationslager, w: Aus zweier Zeugen Mund. Festschrift für Pnina Nave Levinson und Nathan Peter Levinson, red. Julius H. Schoeps, Bleicher, Gerlingen, s. 202-211.
Sofsky Wolfgang (1993), Die Ordnung des Terrors. Das Konzentrationslager, Fischer, Frankfurt am Main.
Suderland Maja (2009), Ein Extremfall des Sozialen. Die Häftlingsgesellschaft in den nationalsozialistischen Konzentrationslagern, Campus, Frankfurt am Main.
Taterka Thomas (1999), Dante Deutsch. Studien zur Lagerliteratur, Schmidt, Berlin.
Vrba Rudolf (2010), Ich kann nicht vergeben. Meine Flucht aus Auschwitz, Schöffling, Frankfurt am Main.
Wesołowska Danuta (1996), Słowa z piekieł rodem: lagerszpracha, Impuls, Kraków.
Wittler Kathrin (2012), „Muselmann.” Anmerkungen zur Geschichte einer Beziehung, „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft”, z. 61/12, s. 1045-1056.
Wolf Werner (2002), Das Problem der Narrativität in Literatur, bildender Kunst und Musik: Ein Beitrag zu einer intermedialen Erzähltheorie, w: Erzähltheorie transgenerisch, intermedial, interdisziplinär, red. Ansgar Nünning, Vera Nünning, WVT, Trier, s. 23-104.
Żywulska Krystyna (1951), Przeżyłam Oświęcim, PIW, Warszawa.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).