Słowa kluczowe
biography
Deception
Saxon times
Jak cytować
Abstrakt
The article discusses the figure and the work of the poet from the Saxon times in Poland. The first part of the article presents some essential biographical data and his most important literary achievements – from his debut poem Trąba wiekopomnej sławy..., through the translations of the Latin works of Ovid and Lucan, to poems written in the Polish language, such as Biblical poems and other cycles of poems. The other part of the article includes a discussion on the history of the reception of Chrościński’s works and the opinions on his literary output given by literary critics and contemporary historians of literature. Diverse and not equivocal opinions emerge – from decidedly favourable to those more restrained and even critical. However, the popularity of the poems written by Chrościński in the seventeenth and the eighteenth centuries is remarkable. This popularity wanes in the course of time and slowly but steadily he becomes an unknown author, rarely recalled and selectively cited. The varied and divergent attitudes of historians of literature make us fully accept the following opinion given by Brückner: “Chrościński highly deserves a closer study of his literary output”. Accordingly, the latter postulate is an invitation to a thorough and deepened investigation of the works of the poet.Bibliografia
Backvis C., Panorama poezji polskiej okresu baroku, red. A. Nowicka-Jeżowa, R. Krzywy, t. 2, Warszawa 2003.
Estreicher K., Bibliografia polska, część 3, tom III (ogólnego zbioru tom 14), Kraków 1896.
Bandtkie J.S., Rozprawa o Wojciechu Stanisławie Chrościńskim, „Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego” 1826, t. 11.
Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut. Piśmiennictwo staropolskie, t. 2, Warszawa 1964.
Borowy W., O poezji polskiej wieku XVIII, Warszawa 1978.
Brehmer M., Toskańskie echa zwycięstwa pod Wiedniem, Kraków 1934.
Brodziński K., Pisma, t. 4, Warszawa 1872.
Brückner A., [rec.] Chrościński W.St., Lament strapionej ojczyzny... [nieznany wiersz wydał dr B. Erzepki, Poznań 1895. Odbitka z „Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1895, t. 21, s. 26], „Kwartalnik Historyczny” 1896, z. 1.
Brückner A., Dzieje kultury polskiej, t. 2, Czasy nowsze do roku 1831, Kraków 1931.
Brückner A., Dzieje literatury pięknej w Polsce, cz. 1, Kraków 1935.
Brückner A., Dzieje literatury polskiej w zarysie, t. 1, Warszawa 1903.
Brückner A., Mesjady polskie XVII wieku. Spuścizna rękopiśmienna po Wacławie Potockim, „Rozprawy Akademii Umiejętności Wydział Filologiczny” 1898, cz. 1, t. 27.
Brückner A., Skarby dawnej poezji polskiej, „Biblioteka Warszawska” 1899, t. 2.
Brückner A., Z dziejówjęzyka polskiego. Studia i szkice, Lwów 1908.
Buchwald-Pelcowa P., Satyra czasów saskich, Wrocław 1969.
Bystroń J., Rok 1683 w literaturze niemieckiej, Poznań 1883.
Encyklopedia Powszechna Ultima Thule, t. 2, Warszawa 1928.
Chmielowski P., Krytyczno-porównawczy przegląd dziejów piśmiennictwa polskiego, Warszawa 1905.
Chmielowski P., Sobieski w epopei z czasów saskich, „Ateneum” 1883, t. 4, s. 152-173.
Geschichte der polnischen Literatur, Leipzig 1901.
Chodynicki I., Dykcjonarz uczonych Polaków, Lwów 1833.
Chrościński Wojciech Stanisław (ok. 1660-ok. 1722) Utwory o autorstwie niepewnym, w: Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 1 (A–H), koordynator całości R. Loth, Warszawa 2000, s. 170-171.
Chrościński W.S., Job cierpiący z dóbr i fortun wyzuty, Warszawa 1705.
Chrościński W.S., Job cierpiący z dóbr i fortun wyzuty, Poeci polskiego baroku, oprac. J. Sokołowska, K. Żukowska, t. 2, Warszawa 1965.
Chrościński W.S., Projekt na mody francuskie w Polszcze, w: Poeci polskiego baroku, oprac. J. Sokołowska, K. Żukowska, t. 2, Warszawa 1965.
Chrościński W.S., Trąba wiekopomnej sławy i pamięci najjaśniejszego i niezwyciężonego Jana III, Warszawa 1684.
Chrościński W.S., Trąba wiekopomnej sławy, w: Helikon sarmacki, wątki i tematy polskiej poezji barokowej, oprac. A. Vincenz, M. Malicki, Wrocław 1989.
Czyż A., Ja i Bóg. Poezja metafizyczna późnego baroku, Wrocław 1988.
Dmochowski F.K., Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Wrocław 1956.
Dziechcińska H., Przeszłość i teraźniejszość w kulturze czasów saskich, Warszawa 2007.
Wiersz przypisany mylnie królowi Sobieskiemu, „Biblioteka Warszawska” 1883, t. 170, s. 481-482.
Friedman F., Nieznana relacja o batalii wiedeńskiej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 7.
Glazer A., „Nowy zaciąg” Wacława Potockiego na tle wybranych mesjad staropolskich, „Prace Literackie” 1981, t. 22, z. 12.
Gomulicki W., Kłosy z polskiej niwy, Warszawa 1912.
Gomulicki W., Poeci na tronie polskim, w: Kłosy z polskiej niwy, Warszawa 1912, s. 11-15.
Encyklopedia Powszechna, t. 5, nakład, druk, własność S. Orgelbrand, Warszawa 1869.
Faleński F., Treny Jana Kochanowskiego, „Biblioteka Warszawska” 1866, t. 1.
Bartoszewicz J., Dzieła, t. 2, Kraków 1877.
Gorzkowski A., Wizja świata w „Raju utraconym” Johna Miltona i mesjadzie Szymona Gawłowickiego „Jezus nazareński [...] albo Jeruzalem niebieska przezeń wyzwolona”. (Próba komparatystyki niewpływologicznej), w: Między średniowieczem a renesansem. Kolokwia polsko-włoskie, red. J. Malicki, P. Wilczek, t. 1, Katowice 1994.
Górski K.M., Pisma literackie. Z badań nad literaturą polską XVII i XVIII wieku, Warszawa
Hernas C., Barok, Warszawa 1980.
Jabłonowski J.S., Traktacik o Boskiej Opatrzności, Lwów 1727.
Janas J., Ojczysta „foza” i „maniera” w języku „Rozmów listownych” Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, „Barok” 1995, nr 2.
„I w odmianach czasu smak jest”. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1991.
Jędrychowski W., Próba rekonstrukcji biografii Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, „Ruch Literacki” 1930, nr 7.
Juszyński H., Dykcjonarz poetów polskich, t. 1, Kraków 1820.
Kara Mustafa pod Wiedniem. Źródła muzułmańskie do dziejów wyprawy wiedeńskiej 1683 roku, z tureckiego przeł., oprac. Z. Abrahamowicz, Kraków 1973.
Kasprzak-Obrębska H., Dwie późnobarokowe mesjady, w: Literatura a liturgia. Księga referatów międzynarodowej sesji naukowej. Łódź 14-17 maja 1996, red. J. Okoń, M. Kwiek, M. Wichowa, Łódź 1998.
Klimaszewski B., Jan III Sobieski w literaturze polskiej i zachodnioeuropejskiej XVII i XVIII wieku, Kraków 1983.
Klimaszewski B. Literacka infamia Sobieskiego, „Ruch Literacki” 1983, z. 5.
Klimowicz M., Narodziny romansu listowego w literaturze polskiej, „Pamiętnik Literacki” 1958, z. 4.
Korczyński A., Wizerunk złocistej przyjaźnią zdrady, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 2000.
Kowalska M., Do biografii Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, „Ruch Literacki” 1930, nr 10, s. 327-328.
Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629-1674, Kraków 1898, t. 1.
Krasicki I., Dzieła, t. 3, Warszawa 1829.
Krzysztofik M., XVII-wieczne parafrazy wierszowane Starego Testamentu jako przykład literackiej interpretacji biblijnego Słowa, „Kieleckie Studia Teologiczne” 2002, nr 2, s. 365-382.
Krzysztofik M., Moralny aspekt cierpienia w barokowym przewierszowaniu biblijnej „Księgi Hioba” — „Jobie cierpiącym” Wojciecha Stanisława Chrościńskiego, „Ruch Literacki” 1999, z. 4, s. 457-468.
Krzysztofik M., Od Biblii do literatury. Siedemnastowieczne dzieła literackie z ksiąg Starego Testamentu, Kraków 2003.
Krzysztofik M., Tradycja biblijna i czarnoleska w „Jobie cierpiącym” Wojciecha Stanisława Chrościńskiego. Interpretacja pieśni XXV, „Kieleckie Studia Teologiczne” 1997, nr 1, s. 93-101.
Krzyżanowski, J. Historia literatury polskiej. Alegoryzm — preromantyzm, Warszawa 1964.
Krzyżanowski J., Historia literatury polskiej. Od Średniowiecza do XIX w., Warszawa 1953.
Krzyżanowski J., Jan III Sobieski w tradycji anegdotycznej, w: idem, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977, s. 381-392.
Lament strapionej ojczyzny po zerwanej konwokacyjej sub tempu interregna i związanych wojskach koronnych i W. Ks. Lit. nieszczęście swoje opłakującej, nieznany wiersz Wojciecha Stanisława Chrościńskiego wyd. B. Erzepki, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1895, t. 21.
Libera Z., Poezja polska XVIII wieku, Warszawa 1976.
Lichański J.Z., Mesjada Wespazjana Kochowskiego, w: Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995.
Literatura polska w autografach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, katalog oprac. T. Mikulski, Wrocław 1947.
Maliszewski K., Bandtkie J.S., Dodatek do rozprawy V. Tomu XL. Roczników Towarzystwa Naukowego, „Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego”, t. XIV, Kraków 1831, s. 28-37.
Meisels W., Podręczny słownik polsko-włoski, t. 1 (A-L), Warszawa 1986.
Mikulski T., Dzieje jednego sonetu. Chrościński, Lubomirski czy Radziewicz?, „Ruch Literacki” 1929, nr 4 (przedruk: T. Mikulski, Rzeczy staropolskie, wstęp W. Weintraub, Wrocław 1964, s. 353-356).
Mikulski T., Rzeczy staropolskie, wstęp W. Weintraub, Wrocław 1964.
Mikulski T., Wojciech Stanisław Chrościński, w: Rzeczy staropolskie, wstęp W. Weintraub, Wrocław 1964, s. 356 (przedruk z: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 453-454).
Miterzanka-Dobrowolska M., O pierwszym podręczniku do nauki historii i teorii literatury w języku polskim. Szkic z dziejów kultury i oświaty polskiego Oświecenia, „Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach” 1956, s. 78-127.
Moszyńska J., Cechy fonetyczne „Rozmów listownych” Stanisława Chrościńskiego, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1968, R. XXII, z. 3.
Mrowcewicz K., Palimpsesty Sępowe, w: Corona scientiarum. Studia z historii literatury i kultury nowożytnej ofiarowane Profesorowi Januszowi Pelcowi, red. J.A. Chrościcki, J. Gałażewski, M. Prejs, K. Mrowcewicz, Warszawa 2004.
Myszka T., Zwycięzca spod Wiednia. Król Jan III Sobieski w literaturze polskiej, „Kurier Literacko-Naukowy” 1933, nr 37.
Nieznanowski S., Matka Boska w poezji baroku i czasów saskich, w: Studia i wizerunki. O poezji staropolskiej i jej badaczach, Warszawa 1989.
Nieznanowski S., Staropolska epopeja historyczna. Kształtowanie się pojęcia, drogi rozwoju, w: Problemy literatury staropolskiej, S. 1, red. J. Pelc, Wrocław 1972.
Nowicka-Jeżowa A., Siedemnastowieczna poezja funeralna w kręgu tradycji renesansowej. Przekształcenia i przewartościowania, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984.
Ogrodziński W., Polskie przekłady Horacego, Kraków 1935.
Oloff E., Polnische Liedergeschichte von polnischen Kirchen — Gesängen und dererselben Dichtern und Übersetzern nebst einigen Anmerkungen aus der polnischen Kirchen — und Gelehrten — Geschichte, Danzig 1744.
O Niepokalanym poczęciu Najświętszej Panny Maryi przedrukowany w: Polska poezja maryjna, antologia w układzie T. Jodełki, przedmowa J. Zawieyski, Niepokalanów 1949, s. 93-95.
Pelc J., Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej, Warszawa 1965.
Pilat R., Historia literatury polskiej. Wykłady uniwersyteckie, t. 3: Historia poezji polskiej od r. 1632-1740, Warszawa 1911.
Poeci polskiego baroku, oprac. J. Sokołowska, K. Żukowska, t. 2, Warszawa 1965.
Polska encyklopedia szlachecka, t. 3, Warszawa 1935.
Prejs M., „Barok uspokojony” — „Psalmy” Michała Serwacego Wiśniowieckiego, „Barok” 2000, z. 2, s. 95-108.
Prejs M., Konceptyzm czasów saskich — próba oglądu kierunku przemian, w: Koncept w kulturze staropolskiej, red. L. Ślęk, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005.
Prejs M., Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa 2009.
Prejs M., Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian, Warszawa 1989.
Roszkowska W., Oława królewiczów Sobieskich, Wrocław 1968.
Rożniatowski A., Pamiątka krwawej ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa, wyd. J.S. Gruchała, Warszawa 2003.
Rubinkowski J.K., Relacja o Wiktorii Wiedeńskiej 1683 roku [fragment JANINY], wydał z oryginału, wstępem i komentarzami opatrzył K. Maliszewski, Warszawa 1983.
Salmanowicz S., Efraim Oloff (1685-1735) badacz literatury polskiej, erudyta toruński
czasów saskich, „Ruch Literacki” 1972, z. 5, s. 299-305.
Siekierska K., Język Wojciecha Stanisława Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław 1974.
Siekierska K., Zapomniany poeta; Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 1 (A–H), koordynator całości R. Loth, Warszawa 2000.
Siekierska K., Zapomniany poeta — Wojciech Stanisław Chrościński, „Poradnik
Językowy” 1972, nr 3.
Skubalanka T., Słownik literatury staropolskiej Średniowiecze — Renesans — Barok, red. T. Michałowska. B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1998.
Słowacki E., Dzieła z pozostałych rękopisów ogłoszone, t. 3, Wilno 1826.
Sonet polski, oprac. W. Folkierski, Kraków 1925.
Spławiński S., „Farsalia” w przekładzie Wojciecha St. Chrościńskiego, w: „Farsalia”
Lukana w przekładach polskich XVII wieku, Kraków 1929.
Starnawski J., Nad tekstem osiemnastowiecznego poematu o Józefie. (Poprawki i uzupełnienia), w: Miscellanea staropolskie, red. T. Ulewicz, t. 5, Wrocław 1980, s. 257-290.
Starnawski J., Chrościński, Chruściński Wojciech Stanisław, w: Encyklopedia Katolicka KUL, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, t. 3, Lublin 1979.
Starnawski J., Dzieje wiedzy o literaturze polskiej (do końca wieku XVIII), Wrocław 1984.
Strzyż-Judkowiak B., Z kart literatury zapomnianej, „Ruch Literacki” 1984, nr 5-6, s. 395-410.
Śliziński J., Jan III Sobieski w literaturze narodów Europy, Warszawa 1979.
Wyciągi piotrowickie czyli niektóre wyjątki z księgozbioru piotrowickiego, wyd. A. E. Koźmian,
Wrocław 1842.
Targosz K., Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych, Wrocław 1991.
Teusz L., „Bolesna Muza nie Parnasu Góry, ale Golgoty”. Mesjady polskie siedemnastego wieku, Warszawa 2002.
Vincenz A., O opisie słownictwa polskiej poezji barokowej, w: Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku. Materiały z konferencji naukowej 25-29 sierpnia 1987 r. w Krakowie, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa–Kraków 1992.
Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, t. 9, Warszawa 1893.
Windakiewicz S., Poezja ziemiańska, Kraków 1938.
Wóycicki K.W., Historia literatury polskiej w zarysach, t. 3, Warszawa 1845.
Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, oprac. K. Górski i in., Wrocław 1955.
Załuski J.J., Bibliotheca poetarum polonorum qui patrio sermone scripserunt, Varsaviae 1754.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).