Słowa kluczowe
Polish‒German relations
Jürgen Rausch
ideological and political collaboration during World War II
Jak cytować
Abstrakt
In the interwar period, Jan Emil Skiwski gained recognition as an outstanding literary critic. While the Nazis occupied Poland during World War II, as one of the few writers with ideological motives, he collaborated with the Germans, supporting their propaganda activities, including in the magazine “Przełom”. His attitude was met with general condemnation. After the war, the writer chose to emigrate, hiding behind a changed name, especially given that in communist Poland, he was sentenced in absentia to life imprisonment and loss of public rights. An interesting episode in his post-war biography is the friendship he developed with the German intellectual Jürgen Rausch during his stay in the Allied camp for prisoners of war in Italy. The article tries to present these special Polish–German relations of Skiwski.
Bibliografia
Bilet – na latarnię (1944), „Biuletyn Informacyjny”, nr 19 z 9 V, s. 1.
Bolecki Włodzimierz (2007), Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (zarys monograficzny), wyd. 2 uzup., popr. i rozszerz., Arcana, Kraków.
Frejlich Józef (1967), „Polski Antykomintern”, „Kultura” [Paryż], nr 10, s. 103–110.
Fromm Waldemar (1991), Rausch, Jürgen [hasło], w: Literaturlexikon. Autoren und Werke deutscher Sprache, red. Walther Killy, t. 9, Bertelsmann Lexikon Verlag, Gütersloh, s. 45.
Głowiński Tomasz (2000), O nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym
Gubernatorstwie 1939–1945, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Goetel Ferdynand (2005), Czasy wojny, wstęp Władysław Bartoszewski, oprac. przyp., posł. Marek Gałęzowski, Arcana, Kraków.
Infamia (1941), „Biuletyn Informacyjny”, 18 września [brak numeracji], s. 8.
Irzykowski Karol (2001), Dziennik, t. 2: 1916–1944, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Jankowski Stanisław M., Kotarba Ryszard (2003), Literaci a sprawa katyńska – 1945, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Kraków.
Kowal Grzegorz (2002), Nietzsche w literaturze i publicystyce polskiej lat 1919–1939, w: Friedrich Nietzsche i pisarze polscy, red. Wojciech Kunicki, współpraca Krzysztof Polechoński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 349–440.
Kowal Grzegorz (2005), Friedrich Nietzsche w publicystyce i literaturze polskiej lat 1919–1939, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
Kronika (1941), „Naród i Kultura”, z. 1, s. 10.
Król Eugeniusz Cezary ([2006]), Polska i Polacy w propagandzie narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Collegium Civitas Press, „Rytm”, Warszawa.
Lennartz Franz (1969), Deutsche Dichter und Schriftsteller unserer Zeit. Einzeldarstellungen zur schönen Literatur in deutscher Sprache, wyd. 10 poszerz., Alfred Kröner Verlag, Stuttgart.
Lewandowski Wacław (2006), J. Mackiewicz – J.E. Skiwski. Kilka uwag o tym, kogo nazywać emigrantem, „Archiwum Emigracji”, z. 1/2, s. 409–411.
Łajdactwo literata (1941), „Biuletyn Informacyjny”, 6 czerwca [brak numeracji].
Łobodowski Józef (1961), Wspomnienie o Ferdynandzie Goetlu, „Orzeł Biały – Syrena” [Londyn–Paryż], nr 6, s. 4.
Mackiewicz Józef (1993), Fakty, przyroda i ludzie, przedm. Barbara Toporska, Kontra, Londyn.
Piotrowski Stanisław (1956), Dziennik Hansa Franka, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Polechoński Krzysztof (2012), Pisarz w czasach wojny i emigracji. Ferdynand Goetel i jego twórczość w latach 1939–1960, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Rausch Jürgen (1953), In einer Stunde wie dieser, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart.
See Klaus von, red. (1979), Neues Handbuch der Literaturwissenschaft, t. 21: Literatur nach 1945 I. Politische und regionale Aspekte, red. Jost Hermand i in., Akademischer Verlagsgesellschaft Athenaion, Wiesbaden.
Skiwski Jan Emil (1999), Na przełaj oraz inne szkice o literaturze i kulturze, oprac. Maciej Urbanowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Skórczewski Dariusz (2002), Spory o krytykę literacką w dwudziestoleciu międzywojennym, Universitas, Kraków.
Strządała Gaweł (2007), Koncepcja zjednoczonej Europy Jana Emila Skiwskiego i Feliksa Burdeckiego na łamach krakowskiego „Przełomu” 1944–1945, „Studia Historyczne”, z. 1, s. 63–78.
Urbanowski Maciej, oprac. (1997), Korespondencja Jana Emila Skiwskiego z Melchiorem Wańkowiczem, „Arcana”, nr 18, s. 60–83. Urbanowski Maciej (1999), Jan Emil Skiwski jako krytyk literacki, w: Jan Emil Skiwski, Na przełaj oraz inne szkice o literaturze i kulturze, oprac. Maciej Urbanowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 5–27.
Urbanowski Maciej, oprac. (2002), Listy Jana Emila Skiwskiego do Stanisława Cata-Mackiewicza, „Stańczyk”, nr 1/2, s. 47–54.
Urbanowski Maciej (2003), Człowiek z głębszego podziemia. Życie i twórczość Jana Emila Skiwskiego, Arcana, Kraków.
Urbanowski Maciej (2013), Mackiewicz versus Skiwski, w: Józef Mackiewicz (1902–1985) – świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały, red. Krzysztof Ruchniewicz, Marek Zybura, Wydawnictwo LTW, Łomianki, s. 123–142.
Wolsza Tadeusz (2015), „To co widziałem przekracza swą grozą najśmielsze fantazje”. Wojenne i powojenne losy Polaków wizytujących Katyń w 1943 roku, Neriton, Warszawa.
Woźniakowski Krzysztof (2005), Niemiecka polskojęzyczna prasa „gadzinowa” czasów II wojny światowej 1939–1945 (próba syntetycznego spojrzenia), w: tegoż, Prasa – kultura – wojna. Studia z dziejów czasopiśmiennictwa, kultury literackiej i artystycznej lat 1939–1945. Seria druga, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków, s. 105–141.
„Wydawnictwo Polskie” (1941), „Biuletyn Informacyjny”, 23 maja [brak numeracji], s. 10.
Zestawienie bibliograficzne prac Jana Emila Skiwskiego opublikowanych w latach 1919–1950 (1999), w: Jan Emil Skiwski, Na przełaj oraz inne szkice o literaturze i kulturze, oprac. Maciej Urbanowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 527–542.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Krzysztof Polechoński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).