Słowa kluczowe
Germany
cultural memory studies
cultural performances
memory
patriotic education
Jak cytować
Abstrakt
The article offers a new perspective on the role of the Sok.ł Gymnastic Society in the circles of Polish immigrants in Germany at the turn of the 20th century, presenting examples of Sok.ł’s activity in numerous places (including Berlin, Leipzig, Bochum) and the variety of forms of presentation used (poetry – song – drama; cultural performances). The theoretical considerations are preceded by a brief discussion of the history of the movement, with particular emphasis on the specificity of Sok.ł’s activities in the areas under Prussian rule. The use of new methodologies and studies of cultural memory and the categories of myth made it possible to reconstruct the social and cultural framework of memory. The analysis may be an incentive to revise the common views, allowing one to ask questions about the place and the role of collective memory, about the media of memory or the meaning of the phonic space.
Bibliografia
Kalendarz Sokoli 1911 (1910), [fotografia na okładce], wydawca Czesław Kłoś, Oberhausen.
Kalendarz Sokoli 1912 (1911), wydawca Czesław Kłoś, Oberhausen.
„Sokół” – „Sokół. Organ Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim” (1908), nr 20, s. 159; (1911), nr 1, s. 9; nr 3, s. 29, 31; nr 4, s. 36–37; nr 13, s. 23; nr 23, s. 232–233; (1917), nr 4, s. 24; nr 7, s. 40; nr 9, s. 51; nr 12, s. 64–65.
Uroczystość „turnerów” niemieckich (1889), „Przewodnik Gimnastyczny «Sokół»”, nr 8, s. 62–63.
Adamski Waleryan, oprac. (1919), Polski śpiewnik narodowy z melodiami, Księgarnia i Drukarnia św. Wojciecha, Poznań.
Assmann Aleida (1995), Was sind kulturelle Texte?, w: Literaturkanon – Medienereignis – kultureller Text: Formen interkultureller Kommunikation und Übersetzung, red. Andreas Poltermann, Erich Schmidt Verlag, Berlin, s. 232–244.
Assmann Jan (2008), Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, red. Robert Traba, przeł. Anna Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Bogucki Andrzej (1997), Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893–1939, Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego, Bydgoszcz.
Chrzanowski Bernard (b.r.), Z sokolstwa [rkp.], Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1375/I e, s. 92–94.
Connerton Paul (2012), Jak społeczeństwa pamiętają, przeł. i wstęp Marcin Napiórkowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, https://doi.org/10.31338/uw.9788323520023.
Eliade Mircea (1999), Mity, sny i misteria, przeł. Krzysztof Kocjan, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Erll Astrid (2018), Kultura pamięci. Wprowadzenie, przeł. Agata Teperek, red. i posłowie Magdalena Saryusz-Wolska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, https://doi.org/10.31338/uw.9788323534174.
Gieba Kamila (2017), (Nie)pamięć wielokulturowości w literaturze o przesiedleniach na Ziemie Zachodnie, „Porównania”, nr 2 (21), s. 79–90, https://doi.org/10.14746/p.2017.21.13954.
Grańska Barbara, Jurek Tomasz (2015), Polonijna kultura fizyczna w Nadrenii-Westfalii w latach 1899–1939, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego, Poznań.
Halbwachs Maurice (2008), Społeczne ramy pamięci, przeł. Marcin Król, wyd. 2, PWN, Warszawa.
Havelock Eric A. (2007), Przedmowa do Platona, przeł. i wstęp Paweł Majewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Hobsbawm Eric, Ranger Terence, red. (2008), Tradycja wynaleziona, przeł. Mieczysław i Filip Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Kałążny Jerzy (2007), Kategoria pamięci zbiorowej w badaniach literaturoznawczych, „Kultura Współczesna”, nr 3, s. 85–103.
Karwat Janusz (1994), Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” zaboru pruskiego w dążeniu do niepodległości, „Dzieje Najnowsze. Rocznik”, z. 4, s. 5–21.
Kozłowski Jerzy (2006), Wielkopolska pod zaborem pruskim w latach 1815–1918, wyd. 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Leyko Małgorzata (2002), Reżyser masowej wyobraźni. Max Reinhardt i jego „teatr dla pięciu tysięcy”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Leyko Małgorzata (2011), Teatralizacja życia publicznego w Niemczech w XIX wieku, w: Teatr masowy – teatr dla mas, red. Małgorzata Leyko, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 169–182, https://doi.org/10.18778/7525-558-4.10.
MacAloon John J., red. (2009), Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, przeł. Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz, posł. Wojciech Dudzik, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Małolepszy Eligiusz, Pawluczuk Zdzisław, red. (2001), Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa.
Molenda Piotr (2013), Méthode mnémonique polonaise. Antoni Jaźwiński (1789–1870) i jego sztuka pamięci, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań.
Murzynowska Krystyna (1972), Polskie wychodźstwo zarobkowe w Zagłębiu Ruhry w latach 1880–1914, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Ong Walter Jackson (1992), Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. i wstęp Józef Japola, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Piotrowska Magdalena (2011), Narodowe widowiska kulturowe. Uroczystości żałobne i rocznicowe w Wielkopolsce (1815–1914), Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Piotrowska Magdalena (2017), „Mens sana in corpore sano”. Prolegomena do poezji „Sokołów” w „Przewodniku Gimnastycznym «Sokół»” 1881-1894, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, s. 237–254,
Piotrowska Magdalena (2018), „Oto znika jednostka, zatraca się i budzi całość, wielkość i potęga” (O pieśniach polskich Sokołów przed odzyskaniem niepodległości), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 18, s. 42–58, https://doi.org/10.24917/20811853.18.4.
Ryba Wawrzyniec (1936), Sokolstwo na wychodźstwie, w: Złota księga Sokoła Poznańskiego, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Poznań.
Ryfowa Anna (1976), Działalność Sokoła Polskiego w zaborze pruskim i wśród wychodźstwa w Niemczech (1884–1914), PWN, Warszawa.
Saryusz-Wolska Magdalena (2009), Wprowadzenie, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Universitas, Kraków 2009, s. 7–38.
Snopko Jan (1997), Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Galicji 1867–1914, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Stanisz Agata (2018), Antropologia dźwięku wobec protestów społecznych i politycznych, „Prace Etnograficzne”, t. 46, z. 1, s. 89–115, https://doi.org/10.4467/22999558.PE.18.005.8686.
Szacka Barbara (2006), Czas przeszły – pamięć – mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Szajbel Jan (1965), Działalność kulturalna wychodźtwa polskiego w Niemczech w latach 1890–1914 [praca doktorska pod kierunkiem Janusza Pajewskiego (maszynopis)], Poznań.
Traba Robert (2014), Procesy zbiorowego pamiętania i zapominania. Trzy przypadki i ich konsekwencje dla badania pamięci zbiorowej, w: Pamięć i afekty, red. Zofia Budrewicz, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa, s. 367–394.
Wąsik-Linder Monika (2019), Inscenizowanie bohaterów. Teatry ludowe i kult bohaterów na przełomie XIX i XX wieku, „Prace Literaturoznawcze”, z. 7, s. 311–320,
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Magdalena Piotrowska, Piotr Molenda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).