Słowa kluczowe
Goethe
Faust
Faust warszawski
Warsaw Faust
Faustian motifs
Polish post-WWII literature
Jak cytować
Abstrakt
The article discusses the references to Faust by Johann Wolfgang Goethe present in the works of Czesław Miłosz. They appear in his poems, as well as in essays and non-literary texts, e.g. interviews. The references to Goethe in Miłosz’s work are also of interest, especially included in autobiographical statements. The article attempts to indicate certain regularities concerning the occurrence of intertextual references to Goethe’s tragedy, related to the poet’s worldview, his aesthetic choices and biographical context. The considerations included in the article lead to the conclusion that the hero of the tragedy symbolises the content which, after World War II, made it possible to name and understand the processes that led to the catastrophe of war and the rejection of humanity. Faust can be a tool for self-characterisation or an accusation against German culture and the cult of science and progress, leading to the alienation of the individual.
Bibliografia
Gorczyńska Renata (Ewa Czarnecka), Miłosz Czesław (1992), Rozmowa ósma – O wierszach ze zbioru „Światło dzienne”, w: tychże, Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Komentarze, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 83–92.
Miłosz Czesław (1951), Nie, „Kultura”, nr 5, s. 3–13.
Miłosz Czesław (1955), Zdobycie władzy, Instytut Literacki, Paryż.
Miłosz Czesław (1988), Poezje, Czytelnik, Warszawa.
Miłosz Czesław (1990), Tygrys, w: tegoż, Rodzinna Europa, Czytelnik, Warszawa, s. 274–317.
Miłosz Czesław (1994), Ziemia Urlo, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (1998), Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945–50, red. Jerzy Illg, oprac. Aleksander Fiut, Kamil Kasperek, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (1999), Kontynenty, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (2001), Rok myśliwego, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (2009), Wiersze, t. 5, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław, Fiut Aleksander (1994), Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy przeprowadził Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Miłosz Czesław, Tischner Józef (2006), Dziedzictwo diabła, rozmowę przeprowadził Witold Bereś, w: Czesław Miłosz, Rozmowy polskie 1979–1998, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 349–360.
Literatura
Bielik-Robson Agata (2013), „Faust warszawski” albo nienawiść do miasta, w: Warszawa Miłosza, red. Marek Zaleski, IBL PAN, Warszawa, s. 272–281.
Burek Tomasz (1981), Autobiografia jako rozpamiętywanie losu. Nie tylko o „Rodzinnej Europie”, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 123–141.
Ćwiklak Kornelia (2017), „Poeta doctus” między Zachodem i Wschodem. Johann Wolfgang Goethe w podróży na Śląsk i do Polski, w: Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, cz. 1, red. Michał Kuziak, Bartłomiej Nawrocki, IBL PAN, Warszawa, s. 93–129.
Ćwiklak Kornelia (2018), Ta „poważna drobnostka”. Nowe wydanie „Baśni” Johanna Wolfganga Goethego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 34, s. 309–324,
Fiut Aleksander, Subbotko Donata (2011), Większy niż Mickiewicz [rozmowa z prof. Aleksandrem Fiutem], „Gazeta Wyborcza”, nr 187, s. 14–15.
Franaszek Andrzej (2011), Miłosz. Biografia, Znak, Kraków.
Janion Maria (2004), Przewodnik, w: Czesław Miłosz. In memoriam, red. Joanna Gromek, Znak, Kraków, s. 175.
Jeleński Konstanty (1990), Poeta i przyroda, w: tegoż, Szkice, wybór Wojciech Karpiński, Znak, Kraków, s. 78–98.
Kopeć Zbigniew (2013), Polski Faust. Metamorfozy, w: Powroty Fausta. Studia z literatury XIX i XX wieku, red. Jerzy Fiećko, Sławomir Piontek, WSJO, Poznań, s. 135–157.
Kosińska Agnieszka (2010), Rozmowy o Miłoszu, Świat Książki, Warszawa.
Łapiński Zdzisław (2013), Wstęp, w: Czesław Miłosz, Poezje wybrane, wybór i oprac. Zdzisław Łapiński, Ossolineum, Wrocław, s. V–LXXXI.
Maliszewski Julian, J.W. Goethe na Śląsku. O podróży poety w 1790 roku, Państwowy Instytut Naukowy. Instytut Śląski w Opolu, Opole 1993.
Tischner Łukasz (2001), Sekrety manichejskich trucizn. Miłosz wobec zła, Znak, Kraków.
Tischner Łukasz (2011), Biesy Miłosza, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 85–98.
Wyka Kazimierz (2010), Faust na ruinach, w: tegoż, Życie na niby, Universitas, Kraków 2010.
Zarych Elżbieta (2010), Romantycy, myśliciele, inspiratorzy. Badania nad wpływem filozofii niemieckiej – od Kanta do Hegla – na literaturę polskiego romantyzmu, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kornelia Ćwiklak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).