Słowa kluczowe
memoir
diary
war
Polish intervention in Russia during the Time of Troubles
Jak cytować
Abstrakt
The essay discusses Jakub Sobieski’s diaries and memories, which belong to the finest specimens of such writing in Polish Baroque. The diary and memoirs of the Moscow campaign of 1617-1618 have survived in only a few copies, with the most important ones in Biblioteka Czartoryskich in Cracow. Reconstruction of Prince Władysław’s struggle for the Russian crown is mostly based on a handwritten testimony called Diariusz ekspedycyjej moskiewskiej dwuletniej królewica Władysława A. D. 1617 [The Diary of the Two-Year Moscow Campaign by Royal Prince Władysław in 1617]. The events described in the diary span from April 5th, 1617 to December 28th, 1618. The author has arranged the material chronologically, focusing on the text as historical evidence. The conclusion of the text, where Sobieski quotes a fragment of Tacitus’s Annals, points out to the argumentative function of the work, which was supposed to explain to Poles (the king, the sejm and senate, the nobility) that commissaries were right in signing the Truce of Deulino, regarding the safety of the homeland threatened by Turks and Tatars, and the budgetary difficulties of the Crown and Lithuania. The second work by Sobieski is more of a Baroque memoir, composed as a temporal sequence (some fragments have the structure of diary). The author reconstructs the events of the Moscow campaign, beginning with the death of tsar Ivan the Terrible (1584), and leads the narrative to the end of 1618, when the Truce of Deulino. The work is characterized by greater coherence in presentation of facts, their selection, and a more general point of view, pointing out to the failure of Polish dynastic policy. Sobieski seems to be critical of the Polish intervention and the Polish raison d’état in this respect. He is also critical of the young prince’s campaign of 1617-1618; he was a commissioner for treaties with Moscow during the campaign.Bibliografia
Barłowska M., Jakub Sobieski pamięci wielkiego kawalera Bartłomieja Nowodworskiego, Szczecin 2006.
Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty – ustawy – realizacja, Warszawa 2006.
Kobierzycki S., Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego, wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, przeł. M. Krajewski, Wrocław 2005.
Lepecki M., Pan Jakobus Sobieski, Warszawa 1985.
Maciszewski J., Polska a Moskwa 1603–1618. Opinie i stanowiska szlachty polskiej, Warszawa 1968.
Majewski A.A., Moskwa 1617–1618, Warszawa 2006.
Nowicka-Jeżowa A., Barok polski między Europą i Sarmacją, cz. 1: Profile i zarysy całości, Warszawa 2009–2011.
Ossoliński J., Pamiętnik, oprac. i wstęp W. Czapliński, Warszawa 1976.
Ossoliński Z., Pamiętnik, oprac. i wstęp J. Długosz, Warszawa 1983.
Popielarz E., Jakub Sobieski jako diarysta – na materiale „Diariusza ekspedycyjej moskiewskiej dwuletniej królewicza Władysława” (1617–1618), w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. P. Borek, Kraków 2012.
Sajkowski A., Nad staropolskimi pamiętnikami, Poznań 1964.
Sajkowski A., W stronę Wiednia. Dole i niedole wojenne w świetle listów i pamiętników, Poznań 1984.
Seredyka J., Jedna czy dwie relacje Jakuba Sobieskiego z wyprawy na Moskwę w latach 1617–1618?, „Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 1988, nr 21.
Sobieski J., Acta interregni po śmierci K.J.M. Zygmunta III i diariusz sejmu koronacyjej Władysława IV w domu J[ego] M[ości] P[ana] J[akuba] Sobieskiego pisane A[nno] D[omini] 1632, rkps AGAD, APP 303, k. 1–1272 (zob. też rkps Bibl. Czart., sygn. 363 i 366).
Sobieski J., Commentariorum Chotinensis belli libri tres, Gdańsk 1646 (w przekładzie: Pamiętnik wojny chocimskiej ksiąg troje, przeł. z łac., życiorysem autora i objaśnieniami uzup. W. Syrokomla, Petersburg 1854).
Sobieski J., Diariusz ekspedycyjej moskiewskiej dwuletniej królewicza Władysława 1617–1618, oprac. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2010.
Sobieski J., Diariusz interregnum po Zygmuncie III A[nno] D[omini] 1632, rkps Bibl. Czart., sygn. 3911 IV.
Sobieski J., Dziennik wyprawy chocimskiej r. 1621, w: Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, wyd. Ż. Pauli, Kraków 1653.
Sobieski J., Pacta induciarum sexenannalium per diarium opisane A[nno] D[omini] 1629, rkps AGAD, APP 31, t. 2.
Sobieski J., Peregrynacja po Europie [1607–1613], Droga do Baden [1638], oprac. J. Długosz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Sobieski J., Traktatów komisyi pruskiej relacyja, rkps Bibl. Czart., sygn. 3911 IV.
Sobieski J. [?], Diariusz ekspedycyji ukrainnej z Kozakami zaporoskimi w r. 1625, w: J.U. Niemcewicz, Zbiór pamiętników o dawnej Polsce, Lwów 1833, t. 6.
Rzońca J., Ostatni sejm przed Cecorą (w 1619 r.), „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 1983, z. 20.
Tak zwany Pamiętnik Jakuba Sobieskiego. Dymitriada i wyprawa królewicza Władysława do Moskwy w latach 1617–1618, w: J. Sobieski, Diariusz ekspedycyjej ukrainnej z Kozakami zaporoskimi w r. 1625, w: J.U. Niemcewicz, Zbiór pamiętników o dawnej Polsce, Lwów 1833, t. 6.
Trawicka Z., Jakub Sobieski (1591–1646). Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kraków 2007.
Trawicka Z., Pozasejmowa działalność polityczna Jakuba Sobieskiego, „Sobótka” 1980, nr 2.
Wisner H., Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku, Warszawa 1995.
Wisner H., Lisowczycy, Warszawa 1976.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).