Słowa kluczowe
Bist Du bei mir
Johann Sebastian Bach
Adam Mickiewicz
G. Herbert
mystical poetry
Jak cytować
Abstrakt
This essay presents an interpretation of Stanisław Barańczak’s Bist du bei mir – a poem that has often been the subject of literary studies. The author refers to the poem’s motto – a fragment of an aria by Gottfried Heinrich Stölzel from Clavierbüchlein für Anna Magdalena Bach, often falsely attributed to Johann Sebastian Bach. She also points at the context of mystical poetry: Adam Mickiewicz’s epigrams from Zdania i uwagi z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka (Angelus Silesius) i Sę-Martena [Sentences and remarks. From the works of Jacob Böhme, Angelus Silesius, and St. Martin] and G. Herbert’s poems translated by Barańczak. In the author’s reading, the poet, in an ironic gesture of reference, strips the reader of literary
delusions, discovering deeply tragic dimensions of life and, possibly, also of personal experience of suffering.
Bibliografia
Angelus Silesius (Anioł Ślązak) (2012), Cherubinowy wędrowiec; Poglądowe opisanie czterech spraw ostatecznych, przeł. i oprac. Andrzej Lam, Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa, Opole.
Bach Johann Sebastian (1958), Bądź przy mnie wciąż, [online], przeł. Szczęsny Frąckowiak, oprac. Stanisława i Jan Hoffmanowie, Kraków, [dostęp: 20 października 2018], http://www.bibliotekapiosenki.pl/utwory/Badz_przy_mnie_wciaz/tekst.
Barańczak Stanisław (1986), Atlantyda i inne wiersze z lat 1981-1985, Puls, Londyn [Wielka Brytania].
Barańczak Stanisław (1991), Wstęp, w: Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, wyboru dokonał, przełożył, wstępem opatrzył i opracował Stanisław Barańczak, PIW, Warszawa, s. 6-35.
Barańczak Stanisław (1993), Zaufać nieufności. Osiem rozmów o sensie poezji, red. Krzysztof Biedrzycki, M, Kraków.
Barańczak Stanisław (1994), Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta, a5, Poznań.
Barańczak Stanisław (1998), Bist Du bei mir, w: tegoż, Chirurgiczna precyzja. Elegie i piosenki z lat 1995-1997, a5, Kraków, s. 44-45.
Barańczak Stanisław (1999), Pesymista, który nie podnosi głosu, rozm. przepr. Michał Cichy, „Magazyn Gazety”, 2 września, s. 20-22.
Bogalecki Piotr (2016), Niepodjęta terapia Stanisława Barańczaka. Próba diagnozy postsekularnej, w: tegoż, Szczęśliwe winy teolingwizmu. Polska poezja po roku 1968 w perspektywie postsekularnej, Universitas, Kraków, s. 201-220.
Borowy Wacław (1948), Drobiazgi Mickiewiczowskie, „Pamiętnik Literacki”, t. 38, s. 374-398.
Herbert George (1989), Wiersze wybrane, wyboru dokonał, przełożył i posłowiem opatrzył Stanisław Barańczak, Znak, Kraków.
Herder Johann Gottfried (2009), Leksykon symboli, oprac. oryg. Marianne Oesterreicher-Mollwo, przeł. Jerzy Prokopiuk, red. Lech Robakiewicz, TCHu, Warszawa.
Jan od Krzyża św. (2010), Poezje wybrane, przeł. Stanisław Barańczak, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków.
Jonas Hans (1994), Religia gnozy, przeł. Marek Klimowicz, Platan, Kraków.
Kandziora Jerzy (2007), Ocalony w gmachu wiersza. O poezji Stanisława Barańczaka, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
Kleiner Juliusz (1964), „Zdania i uwagi”, fragmenty liryki mistycznej, w: tegoż, Studia inedita, oprac. Jerzy Starnawski, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 272-298.
Kochanowski Jan (1976), O żywocie ludzkim, w: tegoż, Dzieła polskie, t. 1, oprac. Julian Krzyżanowski, PIW, Warszawa, s. 131-132.
Lam Andrzej (2015), Anioł Ślązak Mickiewicza, Universitas, Kraków.
Masłowski Michał (1998), „Zdania i uwagi” Adama Mickiewicza: mądrość i samotność, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 5-18.
Mickiewicz Adam (1948), Zdania i uwagi z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka (Angelus Silesius) i Sę-Martena, w: tegoż, Dzieła. Wydanie narodowe, t. 1: Wiersze, oprac. Wacław Borowy i Leon Płoszewski, Czytelnik, Warszawa, s. 274-290.
Mickiewicz Adam (1954), Dzieła. Wydanie narodowe, t. 15: Listy, cz. 2, oprac. Stanisław Pigoń, Czytelnik, Warszawa.
Misiak Iwona (2007), Stanisława Barańczaka dialog chirurga i demiurga, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 69-92.
Opacka-Walasek Danuta (2016), „… ta próba jest grana tak, że się na raz dzieją wszystkie sceny”. Teatralizacje Stanisława Barańczaka, w: Literatura polska w świecie, t. 6: Barańczak. Postscriptum, red. Romuald Cudak, Karolina Pospiszil, Gnome, Katowice, s. 27-42.
Pietrych Krystyna (2007), „[…] gdybym chciał wam powiedzieć to wszystko, o czym milczę” – doświadczenie choroby w „Chirurgicznej precyzji”, w: „Obchodzę urodziny z daleka…”. Szkice o Stanisławie Barańczaku, red. Joanna Dembińska-Pawelec, Dariusz Pawelec, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 111-135.
Pigoń Stanisław (1947), „Zdania i uwagi”. 2. Niektóre źródła, w: tegoż, Wśród twórców. Studia i szkice z dziejów literatury i oświaty, Wydawnictwo M. Kot, Kraków, s. 184-207.
Sikora Adam (1967), Posłannicy słowa: Hoene-Wroński, Towiański, Mickiewicz, PWN, Warszawa.
Sobolewski Tadeusz (2015), Stanisław Barańczak: najbardziej uroczy geniusz, „Gazeta Wyborcza”, 30 kwietnia, [online], https://tinyurl.com/qmsmhl6, [dostęp: 20 lutego 2020].
Stala Marian (2004), Ten żart na śmierć i życie. O „Chirurgicznej precyzji” Stanisława Barańczaka, w: tegoż, Przeszukiwanie czasu. Przechadzki krytycznoliterackie, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 117-124.
Szucki Henryk (1929), Mickiewicz i Boehme. (Przyczynki do mistyki polskiej), „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 315-341. „W Drodze” (1979), nr 9, s. 39-45.
Zgorzelski Czesław (2001), O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, IBL PAN, Warszawa.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).