Słowa kluczowe
genre studies
20 th -century music
21st -century music
early music
Jak cytować
Abstrakt
Surprisingly, since 1950, at least 500 works connected to the madrigal, and among them at least 454 madrigals, have been written. Unfortunately, a comprehensive musicological or theoretical-musical approach to that issue has been lacking so far. Using the genre studies perspective, the article aims to show how some composers working in the second half of the 20th–century and in the 21st–century respond to the early madrigal in terms of one of the most important madrigal characteristics – its polyphonic scoring and texture. That aspect, criticised by theorists at the end of the 17 th century, became the source of diverse musical reinterpretation in contemporary pieces by, among others: Luciano Berio, Christophe Bertrand, Harrison Birtwistle, George Crumb, Beat Furrer, Roman Haubenstock-Ramati, Paul Hindemith, Mauricio Kagel, György Ligeti, Luigi Nono, Henri Pousseur, Grażyna Pstrokońska-Nawratil, John Rutter, Johannes Schöllhorn, Salvatore Sciarrino, Marek Stachowski, Alfred Schnittke, Pēteris Vasks, Agata Zubel. A number of aspects of polyphony are taken into consideration: type of polyphonic means (canons, fugue, passacaglia, etc.), their function (structural, semantic, emotional, etc.), and their meaning (c.f. their role in the process of constructing the subject of given works).
Bibliografia
Partytury i nagrania (Scores and recordings)
Berio Luciano, A–Ronne, Universal Edition, Wien 1975.
Bertrand Christophe, Madrigal, Ricordi, Milano 2016.
Birtwistle Harrison, On the Sheer Threshold of the Night, Universal Edition, London 1980.
Birtwistle Harrison, Neruda Madrigales, Boosey & Hawkes, London 2005.
Brunner Eduard, Music for Solo Clarinet, CD, Naxos 2011.
Combs Larry, Clarinet Solos, Duos, Trios, CD, Mark Records 2012.
Crumb George, Madrigals. Book I–IV, Edition Peters, Leipzig–London–New York 1971.
Furrer Beat, Madrigal, Universal Edition, Wien 1992.
Haubenstock-Ramati Roman, Madrigal, Universal Edition, Wien 1970.
Hindemith Paul, Fünfstimmige Madrigale nach Texten von Josef Weinheber, B. Schott’s Söhne, Mainz 1958.
Kagel Mauricio, Schwarzes Madrigal, Edition Peters, Leipzig–London–New York 1999.
Ligeti György, Nonsense Madrigals, Schott, Mainz 1999.
Nono Luigi, La lontananza nostalgica utopica futura. Madrigale per più „caminantes” con Gidon Kremer, Ricordi, Milano 1989.
Pousseur Henri, Madrigal, Universal Edition, London 1963.
Pousseur Henri, Madrigal III, Universal Edition, London 1966.
Pstrokońska-Nawratil Grażyna, Algorytm snu wielkiego miasta. Madrygał II, PWM, Kraków 2003.
Rutter John, Brithday Madrigals, Oxford University Press, Oxford 1995.
Schöllhorn Johannes, Madrigali a Dio, materiały kompozytora.
Sciarrino Salvatore, 12 Madrigali, Rai Trade, Roma–Milano 2006.
Stachowski Marek, Madrigali dell’estate, PWM, Kraków 1987.
Sznitke Alfred, Drei Madrigale, Sikorski Verlag, Hamburg 1981.
Sznitke Alfred, Madrigal in memoriam Oleg Kagan, Sikorski Verlag, Hamburg 1991.
Vasks Pēteris, Madrigāls, Schott, Mainz 2006.
Zubel Agata, Madrigals, materiały kompozytorki.
Literatura (Bibliography)
Balbus Stanisław, Zagłada gatunków, [w:] Genologia dzisiaj, red. Włodzimierz Bolecki, Ireneusz Opacki, IBL PAN, Warszawa 2000, s. 19–32.
Borowiecka Renata, Elementy włoskie w pieśni polskiej XIX i XX wieku, [w:] Muzyka i liryka 10. Pieśń polska. Rekonesans. Odrębności i pokrewieństwa. Inspiracje i echa, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2002, s. 223–246.
Chomiński Józef, Wilkowska-Chomińska Krystyna, Madrygał, [w:] eadem, Formy muzyczne, t. 5: Wielkie formy wokalno-instrumentalne, PWM, Kraków 1984.
D’Agostino Gianluca et al., Madrigal, [w:] Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.40075 (dostęp: 10.04.2019). DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.40075
Draus Agnieszka, Brzmienie i sens. Studia nad twórczością Marka Stachowskiego, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2016.
Fenlon Ian, Haar James, The Italian Madrigal in the Early Sixteenth Century: Sources and Interpretation, Cambridge University Press, Cambridge 1988.
Fukuoka Nina, Madrygał w muzyce współczesnej w perspektywie tradycji gatunku, praca magisterska napisana pod kierunkiem Marty Szoki, Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi, 2012.
Haar Jams, Madrigal, [w:] European Music, 1520–1640, ed. James Haar, Boydell Press, Woodbridge 2006.
Haar James, The Science and Art of Renaissance Music, ed. Paul Corneilson, Princeton University Press, Princeton–New Jersey 1998.
Hatten Robert S., A Theory of Virtual Agency for Western Art: Music, Indiana University Press, Bloomington 2018. https://doi.org/10.2307/j.ctv512trj DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv512trj
Heile Björn, ‘Transcending Quotation’: Cross-Cultural Musical Representation in Mauricio Kagel’s Die Stücke der Windrose für Salonorchester, „Musical Analysis” 2004, t. 23, nr 1, s. 57–85. https://doi.org/10.1111/j.0262-5245.2004.00195.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.0262-5245.2004.00195.x
Hindemith Paul, Vorvort, [w:] Fünfstimmige Madrigale nach Texten von Josef Weinheber, B. Schott’s Söhne, Mainz 1958.
Ivory James, Foreword, [w:] Pier Paolo Pasolini, The Selected Poetry of Pier Paolo Pasolini: A Bilingual Edition, ed., trans. Stephen Sartarelli, University of Chicago Press, Chicago–London 2014, s. xi-xiii.
Jeż Tomasz, Madrygał w Europie północno-wschodniej. Dokumentacja – recepcja – przeobrażenia gatunku, Semper, Warszawa 2003.
Kwiatkowski Krzysztof, Mistrz dźwięku i ciszy. Luigi Nono, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015.
Mabbett Margaret, Genre and Function: Some Thoughts on Italian Secular Vocal Music in the Sixteenth Century, [w:] Companion to Medieval and Renaissance Music, eds. Tess Knighton, David Fallows, University of California Press, Berkeley–Los Angeles 1997, s. 127–130.
Mazur Monika, „Madrigali dell’estate”: wybrane relacje słowa i dźwięku, [w:] Marek Stachowski i jego muzyka, red. Leszek Polony, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2007.
McClary Susan, Modal Subjectivities: Self-Fashioning in the Italian Madrigal, University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2004. https://doi.org/10.1525/california/9780520234932.001.0001 DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520234932.001.0001
Obniska Ewa, Claudio Monteverdi. Życie i twórczość, PWM, Kraków 2019.
Orawski Piotr, Piękno muzyki (14), https://wszystkoconajwazniejsze.pl/piotr-orawski-piekno-muzyki-14-o-passacaglii-bacha/ (dostęp: 4.05.2020).
Pociej Bohdan, Madrygał (2)..., „Ruch Muzyczny” 1983, t. 27, nr 7, dodatek „Historia Muzyki”.
Roche Jerome, The Madrigal, 2nd edition, Oxford University Press, Oxford 1990.
Samuel Claude, książeczka do albumu CD Pierre Boulez. Le Domaine Musical. 1965...1967, trans. John Tyler Tuttle, Decca 2015.
Schöllhorn Johannes, Madrigali a Dio. Programmtext, http://www.johannes-schoellhorn.de/madrigali.pdf (dostęp: 24.04.2020).
Sciarrino Salvatore, 12 Madrigali, perché oggi, [w:] idem, 12 Madrigali, Rai Trade, Roma–Milano 2006.
Segall Christopher, Klingende Buchstaben: Principles of Alfred Schnittke’s Monogram Technique, „The Journal of Musicology” 2013, t. 30, nr 2, s. 252–286. https://doi.org/10.1525/jm.2013.30.2.252 DOI: https://doi.org/10.1525/jm.2013.30.2.252
Shearman John, Mannerism, Penguin Books, London 1990.
Suszek Hubert, Różnorodność wielości ja, „Roczniki Psychologiczne” 2007, t. 10, nr 2, s. 7–37.
Śniecikowska Beata, Haiku po polsku. Stereotypy – wizualizacje – polemiki, „Pamiętnik Literacki” 2007, t. 98, z. 2, s. 155–183.
Taruskin Richard, The Literary Revolution and the Return of the Madrigal, [w:] idem, Oxford History of Western Music, vol. 1: Music from the Earliest Notations to the Sixteenth Century, Oxford University Press, Oxford–New York–Auckland 2010.
Taylor Stephen Andrew, Ligeti, Africa and Polyrhythm, „The World of Music” 2003, t. 45, nr 2, s. 83–94.
Watkins Glenn, The Gesualdo Hex: Music, Myth, and Memory, wstęp Claudio Abbado, W.W. Norton & Company, New York–London 2010.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Dominika Micał
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.