Słowa kluczowe
psychiczne dobrostan
nauczyciele
edukacja zdalna
pandemia COVID-19
Jak cytować
Abstrakt
Postawy nauczycieli wobec edukacji zdalnej są kluczowe nie tylko dla funkcjonowania szkół podczas pandemii COVID-19, ale również dla kształtowania przyszłego krajobrazu edukacyjnego przez nauczycieli po doświadczeniu edukacji zdalnej. Zgodnie z teorią wymagań i zasobów zawodowych, dobrostan może być istotnym zasobem w radzeniu sobie z wyzwaniami zawodowymi. Celem artykułu jest opisanie postaw polskich nauczycieli wobec edukacji zdalnej podczas pandemii COVID-19 oraz zbadanie, jak te postawy korelują z ich dobrostanem. Badanie analizuje także zależności między tymi postawami a cechami socjodemograficznymi (takimi jak płeć, staż pracy, zatrudnienie na różnych poziomach edukacji oraz lokalizacja szkoły). Próba badawcza składała się z 447 nauczycielek (87,99%) i 61 nauczycieli (12,01%) z różnych placówek edukacyjnych, w tym szkół podstawowych, szkół średnich ogólnokształcących, technicznych oraz zawodowych. Geograficzna dystrybucja tych szkół była zróżnicowana, z najmniejszą liczbą szkół w obszarach wiejskich (n = 100, 19,69%), większą w małych miastach (n = 164, 32,28%) i największą w dużych miastach (n = 226, 44,49%), natomiast 18 osób (3,54%) pracowało w więcej niż jednej lokalizacji. W badaniu zastosowano współczynnik rho Spearmana oraz ANCOVA do oceny korelacji między lokalizacją szkoły a postawami wobec edukacji zdalnej, kontrolując dobrostan. Chociaż początkowo polscy nauczyciele byli niechętni edukacji zdalnej, dostrzegli jej potencjał w zakresie podnoszenia kompetencji zawodowych, co okazało się procesem płynnie przebiegającym. Nauczyciele wyrazili pewność co do korzystania z rozwiązań edukacji zdalnej w przyszłości, niezależnie od presji zewnętrznych. Zauważyli jednak, że chociaż nauczanie zdalne mogło obejmować podstawowy program nauczania, było mniej skuteczne w zakresie zadań opiekuńczo-wychowawczych. Istotną wadą edukacji zdalnej, według respondentów, jest to, że pogłębia ona różnice między uczniami. W kontekście zmiennych socjodemograficznych, w porównaniu do nauczycieli pracujących na wsi, nauczyciele w dużych miastach mieli bardziej pozytywne opinie o edukacji zdalnej. Stwierdzono pozytywną korelację między dobrostanem nauczycieli a ich postawami wobec nauczania zdalnego podczas pandemii, z wyjątkiem nauczycieli pracujących na obszarach wiejskich. Natomiast w miastach, im wyższy był dobrostan psychiczny, tym bardziej pozytywne były postawy wobec edukacji online. Dobrostan może być postrzegany jako zasób, który pomaga radzić sobie w trudnych sytuacjach, takich jak zmiana formy nauczania podczas pandemii COVID-19 z tradycyjnej na edukację zdalną. W związku z tym, istotne jest tworzenie klimatu w placówkach edukacyjnych, który sprzyja wzmocnieniu zasobów dobrostanu nauczycieli. W świetle wyników badania ważne wydaje się opracowanie rozwiązań mających na celu zmniejszenie luki między uczniami uprzywilejowanymi a niedoinwestowanymi, szczególnie w czasie pandemii lub podobnych kryzysów.
Bibliografia
Admiraal, W., & Kittelsen Røberg, K. I. (2023). Teachers’ job demands, resources and their job satisfaction: Satisfaction with school, career choice and teaching profession of teachers in different career stages. Teaching and Teacher Education, 125, 104063. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tate.2023.104063
Alvarez, A. V., Jr. (2021). Rethinking the digital divide in the time of crisis. Globus Journal of Progressive Education, 11(1), 26–28.
Aydin, Y., & Köse, M. (2021). COVID-19 experience of higher education students in urban and rural areas. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 46, 337–354.
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The job demands-resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22, 309–328. DOI: https://doi.org/10.1108/02683940710733115
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2017). Job demands-resources theory: Taking stock and looking forward. Journal of Occupational Health Psychology, 22(3), 273–285. DOI: https://doi.org/10.1037/ocp0000056
Belay, D. G. (2020). COVID-19, distance learning and educational inequality in rural Ethiopia. Pedagogical Research, 5(4), em0082. DOI: https://doi.org/10.29333/pr/9133
Bohner, G., & Dickel, N. (2011). Attitudes and attitude change. Annual Review of Psychology, 62(1), 391–417. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.psych.121208.131609
Bohner, G., & Wänke, M. (2013). The psychology of attitudes and persuasion. In J. Wood & T. A. Gannon (Eds.), Public opinion and criminal justice: Context, practice and values (pp. 21–50). Willan.
Bojanowska, A., Kaczmarek, Ł. D., Koscielniak, M., & Urbańska, B. (2021). Changes in values and well-being amidst the COVID-19 pandemic in Poland. PLoS One, 16(9), e0255491. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0255491
Buchner, A., Majchrzak, M., & Wierzbicka, M. (2020). Badanie Edukacji Zdalnej w Czasie Pandemii. SpołEd. https://centrumcyfrowe.pl/edukacja-zdalna
Carmona-Halty, M., Marín-Gutierrez, M., Mena-Chamorro, P., Sepulveda-Páez, G., & Ferrer-Urbiña, R. (2022). Flourishing Scale: Adaptation and evidence of validity in a Chilean high school context. Frontiers in Psychology, 13. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.795452
DESI. (2020). The Digital Economy and Society Index. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi
Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276–302. DOI: https://doi.org/10.1037//0033-2909.125.2.276
Diener, E., Wirtz, D., & Tov, W. (2010). New measures of well-being: Flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 39, 247–266. DOI: https://doi.org/10.1007/978-90-481-2354-4_12
European Commission/EACEA/Eurydice. (2022). Teaching and learning in schools in Europe during the COVID-19 pandemic. Publications Office of the European Union.
European Schoolnet & University of Liège. (2012). Survey of schools: ICT in education. Country profile: Poland. https://ec.europa.eu/information_society/newsroom/image/document/2018-3/poland_country_profile_2FF0383F-AD7D-9EA8-C3C2ACE4EDEF9CCC_49450.pdf
Galvis, H. A. (2012). Understanding attitudes, teachers’ attitudes and their impact on the use of computer technology. Profile Issues in Teachers Professional Development, 14(2), 95–112.
GOV. (2020). Podsumowanie roku szkolnego 2019/2020 przez Polskie ministerstwo. https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/podsumowanie-roku-szkolnego-20192020
Granziera, H., Collie, R. J., & Martin, A. J. (2022). Teacher well-being: A complementary variable- and person-centered approach harnessing Job Demands-Resources theory. Contemporary Educational Psychology, 71, 102121. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2022.102121
He, F., Deng, Y., & Li, W. (2020). Coronavirus Disease 2019 (COVID‐19): What we know? Journal of Medical Virology, 92(7), 719–725. DOI: https://doi.org/10.1002/jmv.25766
Hodges, C., Moore, S., Lockee, B., Trust, T., & Bond, A. (2020). The difference between emergency remote teaching and online learning. https://er.educause.edu/articles/2020/3/the-difference-between-emergency-remote-teaching-and-online-learning
Jankowiak, B., & Jaskulska, S. (2021). Dobrostan nauczycielek i nauczycieli wychowania przedszkolnego a ich postawy wobec kształcenia na odległość w czasie pandemii COVID-19. Horyzonty Wychowania, 20(53), 25–37. DOI: https://doi.org/10.35765/hw.1966
Jankowiak, B., Jaskulska, S., Marciniak, M., & Klichowski, M. (2022). Edukacja zdalna w czasie pandemii COVID-19 w doświadczeniach polskich uczniów i uczennic – postrzeganie możliwości uzyskania pomocy w szkole. Horyzonty Wychowania, 21(57), 119–130. DOI: https://doi.org/10.35765/hw.2022.57.12
Jaskulska, S. (2015). Ocenianie zachowania uczniów na stopień. Szkolna obsesja porządku w świetle matematycznej teorii chaosu. Podstawy Edukacji, 8, 187–197. DOI: https://doi.org/10.16926/pe.2015.08.14
Jaskulska, S., & Jankowiak, B. (2020). Postawy nauczycielek i nauczycieli wobec kształcenia na odległość w czasie pandemii COVID-19. Studia Edukacyjne, (57), 47–65. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2020.57.4
Jaskulska, S., Jankowiak, B., Marciniak, M., & Klichowski, M. (2022a). Assessment of physical well-being and leisure time of Polish students during the COVID-19 outbreak. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(14), 8358. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph19148358
Jaskulska, S., Jankowiak, B., Sikorska, J., Klichowski, M., & Krauze-Sikorska, H. (2021). Proces uczenia się przed, w trakcie i po pandemii COVID-19. Badanie VULCAN. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Jaskulska, S., Jankowiak, B., & Soroko, E. (2022b). Social capital resources in coping with distance education during the COVID-19 pandemic: A content analysis of the statements of teachers working in Poland at different educational stages. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 3905. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph19073905
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Barbara Jankowiak, Sylwia Jaskulska, Emilia Soroko.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.