Zaufanie instytucjonalne w kontekście ustawowej zasady zaufania jednostki do państwa

Abstrakt

Artykuł podejmuje kwestię tak zwanego zaufania instytucjonalnego, czyli takiego, w której z jednej strony znajduje się jednostka, z drugiej – instytucje (na przykład organy administracji państwowej). Autor stara się odpowiedzieć na pytania, jakie znaczenie można przypisać terminowi „zaufanie” użytemu w przepisach ustaw Kodeks postępowania administracyjnego i Ordynacja podatkowa oraz czy – w świetle formułowanych w literaturze przedmiotu definicji terminu „zaufanie” – zaufanie instytucjonalne jest w ogóle pojęciowo możliwe. Proponowana odpowiedź jest następująca: zaufanie instytucjonalne jest pojęciowo możliwe w świetle definicji „zaufania” jako zakładu, ale definicja ta nie uwzględnia elementu korzystnego dla podmiotu ufającego. Przyjęcie definicji zaufania jako zakładu bez elementu korzystnego dla podmiotu ufającego prowadzi do uznania, że termin „zaufanie” użyty w art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej i art. 8 Kodeksu postępowania administracyjnego oznacza jedynie sytuację „polegania na” organie administracji, a nie zaufania do niego. Jeżeli natomiast definicję tę uzupełnić o ten element, to wówczas porównanie rodzajów oczekiwań podmiotu ufającego w świetle zasad ogólnych analizowanego Kodeksu i Ordynacji uzasadnia wniosek, że zaufanie jednostki wobec organów administracji stosujących prawo może mieć wymiar instrumentalny oraz moralny.