Normatywny wymiar brytyjskiej konstytucji

Abstrakt

Brak konstytucji w formie ustawy zasadniczej nie oznacza, że ustrój brytyjski nie przybiera formy rządów konstytucyjnych. Zasadniczy postulat konstytucjonalizmu, jakim jest wyeliminowanie arbitralności władzy przez poddanie jej niezależnym od piastunów władzy normom, realizowany jest w Wielkiej Brytanii przez konwenanse konstytucyjne, będące normami konstytucyjnymi o charakterze pozaprawnym, niemożliwymi do wyegzekwowania w postępowaniu sądowym. Pojęcie konstytucji zaczęło nabierać w Wielkiej Brytanii normatywnego znaczenia w pierwszej połowie XIX w. wraz z kształtowaniem się konwenansów, na których oparte zostało funkcjonowanie kluczowych instytucji ustrojowych: gabinetu i premiera. Wcześniej konstytucja była synonimem systemu rządów. Wielka Brytania ma więc współcześnie konstytucję w znaczeniu normatywnym, ponieważ ustrój tego państwa oparty jest na normach wyższego rzędu determinujących sposób wykonywania władzy państwowej, znajdujących się poza zasięgiem tych, których postępowanie regulują. Konwenanse konstytucyjne stały się normami eliminującymi arbitralność władzy nie tylko dlatego, że determinowały relacje pomiędzy egzekutywą a parlamentem, ale dlatego że wprowadzając do brytyjskiego ustroju zasadę suwerenności ludu, nałożyły na władzę ustawodawczą parlamentu ograniczenia konstytucyjne. Konwenanse konstytucyjne stały się podstawą politycznej konstytucji Wielkiej Brytanii. Wciąż stanowią one podstawę rządów konstytucyjnych w tym państwie mimo dostrzegalnego w ostatnich latach dążenia do również prawnego ograniczenia władzy państwowej.