OCHRONA PRAW OSÓB STARSZYCH W DZIAŁALNOŚCI RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH JAKO KRAJOWEJ INSTYTUCJI OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

Abstrakt

Artykuł przedstawia i analizuje problematykę ochrony praw osób starszych w działalności współczesnych krajowych instytucji praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem aktywności polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Analiza ta obejmuje zarówno działalność krajowych instytucji o charakterze wyspecjalizowanym (ombudsmanów), jak i innych typów tych instytucji. Ocena ich aktywności w świetle standardów międzynarodowych (określanych zarówno przez wiążące instrumenty prawnomiędzynarodowe, jak i przez miękkie prawo) prowadzi do wniosku, że na skutek tendencji i prognoz demograficznych zapewnienie przestrzegania praw osób w zaawansowanym wieku staje się jednym z głównych priorytetów. Krajowe instytucje, kontrolując i monitorując w różnym zakresie działania organów władzy publicznej, mogą inspirować kształtowanie odpowiedniej polityki oraz przyjmowanie rozwiązań prawnych służących zwalczaniu dyskryminacji oraz wykluczenia społecznego i prawnego osób starszych. Działania takie powinny być jednak planowane i przeprowadzane kompleksowo, biorąc pod uwagę społeczeństwo jako całość. Ocenia się bowiem, że jedynie państwa, które pojmują i rozwiązują problem starzenia się społeczeństw w taki holistyczny sposób, mają wszelkie szanse na przezwyciężenie zagrożeń w przeciwieństwie do państw, które za jedyny ratunek przed rosnącą liczbą osób starszych uważają podnoszenie wieku emerytalnego bądź podatków. W artykule przedstawiono szczegółowo innowacyjne działania polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich na rzecz przestrzegania praw osób starszych, doceniane w międzynarodowym gronie ombudsmanów. Aktywność tę ukazano na przykładach wykorzystania dostępnych środków prawnych, prowadzonych badań społecznych i wydawanych regularnie rekomendacjach. Przyczyniają się one do opracowania i wdrożenia polskiej strategii działań wobec starzenia się.