Zasada rządów prawa jako fundament pokojowego doskonalenia społecznego ładu

Abstrakt

W artykule przedstawiano argumenty za tezą, że zasada rządów prawa może stanowić fundament ładu społecznego zarówno z perspektywy poszczególnych krajów, jak i porządku światowego. Argumentacja oparta jest na analizie interpretacji doktryny rule of law, treści dokumentów Organizacji Narodów Zjednoczonych i Unii Europejskiej oraz na krytyce instrumentalizmu prawnego. Z licznych dokumentów ONZ i UE wynika, że istnieje wola wykorzystania rule of law do budowa nią światowego pokoju oraz świadomość, że pokojowe współistnienie wymaga zmiany podejścia do suwerenności narodowej. Zasada pełnej niezależności powinna ustąpić instytucji współdzielenia suwerenności. Ale istnieje głęboki rozziew między doktryną rządów prawa a funkcjonowaniem systemów prawnych, nie tylko w niedojrzałych demokracjach, lecz także w postrzeganych za ostoję liberalnej demokracji Stanach Zjednoczonych. Instrumentalne traktowanie prawa podkopuje wiarę w sprawiedliwość i prowadzi do degeneracji instytucji i kryzysu liberalnej demokracji. Zarówno procesy legislacyjne, jak i praktyka prawnicza odbiegają często od reguł dobrego prawa sformułowanych przez Fullera. Przykłady nagannych praktyk legislacyjnych oraz spory o praworządność w UE świadczą o dużej wadze rule of law w ujęciu formalistycznym. Związek między przestrzeganiem zasad Fullera i celami moralnymi jest silniejszy, niż sądzą krytycy formalistycznej wersji doktryny rządów prawa.