Finansowe aspekty udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego

Abstrakt

Przedmiot artykułu stanowi przedstawienie finansowych aspektów związanych z funkcjonowaniem systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Polsce. Zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są finansowane ze środków powiatów pochodzących z dotacji z budżetu państwa. Coraz częściej w środowiskach zaangażowanych w organizację systemu nieodpłatnej pomocy pojawiają się opinie o ich niedostatecznym dofinansowaniu. Podstawą ustalenia dotacji jest kwota bazowa. Analizy determinantów kształtujących wysokość dotacji i kwoty bazowej dokonano przy wykorzystaniu trzech metod badawczych: dogmatycznoprawnej, statystycznej oraz historycznoprawnej. Z przeprowadzonych badań wynika, że ustawowe kryteria ustalania wysokości kwoty bazowej nie istnieją. Kompetencje w tym zakresie posiada Minister Sprawiedliwości działający w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu. Obliczanie kwoty bazowej następuje zgodnie z przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwem obywatelskim oraz edukacji prawnej. Ograniczeniem w ustaleniu wysokości kwoty bazowej jest wskazany w ustawie roczny maksymalny limit wydatków. Czynnikiem kształtującym wysokość kwoty bazowej była początkowo wysokość dwóch trzecich wynagrodzenia zasadniczego prokuratora prokuratury rejonowej w pierwszym stopniu zaszeregowania. Badania wskazują, że organy administracji rządowej odpowiedzialne za ustalenie wysokości kwoty bazowej odeszły od tych założeń, gdyż jest ona obecnie ustalona na dużo niższym poziomie i znacząco odbiega od zakładanych przez projektodawców standardów wynagrodzenia, które miało zapewnić wysoką jakość wykonywanych usług przez pozyskanie do współpracy adwokatów i radców prawnych.