Słowa kluczowe
dobór dawcy
dawca gamet
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 143
Liczba pobrań: 167
Abstrakt
Ustawa o leczeniu niepłodności umożliwia biorcom (małżeństwom, parom odmiennej płci) dostęp do dawstwa heterologicznego. Dopasowanie dawcy jest dokonywane przez lekarza, który jest zobowiązany ustalić podobieństwo fenotypowe między dawcą (dawcami) komórek rozrodczych (zarodków) a biorcami. Zgodnie z prawem polskim brane są pod uwagę następujące dane fenotypowe: wzrost, waga, kolor oczu, kolor włosów, struktura włosa (proste, kręcone, falowane), budowa ciała, rasa, pochodzenie etniczne. Celem niniejszego artykułu jest określenie możliwości zastosowania innych metod doboru wykorzystywanych do zapewnienia wyższego poziomu podobieństwa fizycznego między dawcą (dawcami) a biorcą (biorcami), które są stosowane w innych systemach prawnych, takie jak porównanie zdjęć lub zastosowanie nowoczesnych technologii opartych na rozpoznawaniu twarzy. Jest to uzasadnione tym, że polscy pacjenci mogą uczestniczyć w programach dawstwa za granicą (gdzie proces doboru dawcy różni się od polskich regulacji) i komórki rozrodcze mogą być wysyłane z międzynarodowych banków komórek rozrodczych i dostarczane do polskich klinik. Badania przeprowadzono, wykorzystując analizę komparatystyczną prawa i praktyk w Polsce oraz za granicą. Autor dochodzi do konkluzji, że obecne regulacje są niewystarczające, i formułuje propozycje nowelizacji prawa polskiego w kierunku zastosowania zdjęć i technologii rozpoznawania twarzy w procesie doboru dawcy.
Bibliografia
Allan, S. (2017). Donor conception and the search for information: From secrecy and anonymity to openness. Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315568171
Bączyk-Rozwadowska, K. (2018). Prokreacja medycznie wspomagana. Studium z dziedziny prawa. Wydawnictwo TNOiK – Dom Organizatora.
Becker, G., Butler, A., i Nachtigall, R. D. (2005). Resemblance talk: A challenge for parents whose children were conceived with donor gametes in the US. Social Science & Medicine, 61(6), 1300–1309. DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.01.018
Bielawska-Batorowicz, E. (1994). Artificial insemination by donor – an investigation of recipient couples’ viewpoints. Journal of Reproductive and Infant Psychology 12(2), 123–126. DOI: https://doi.org/10.1080/02646839408408875
Boratyńska, M. (2017). Tajemnica lekarska in vitro w ustawie reprodukcyjnej – suma wszystkich strachów. Prawo i Medycyna, 69(4), 54–65. https://prawoimedycyna-archiwum.com/2019/05/01/prawo-i-medycyna-nr-69-4-2017/
Boratyńska, M., i Różyńska, J. (2019). Medycyna wspomaganego rozrodu. W: M. Boratyńska i P. Konieczniak (red.), System prawa medycznego. Regulacja prawna czynności medycznych: Tom 2, cz. 2 (s. 344–428). C. H. Beck.
Freeman, T., Jadva, V., Tranfield, E., i Golombok, S. (2016). Online sperm donation: A survey of the demographic characteristics, motivations, preferences and experiences of sperm donors on a connection website. Human Reproduction, 31(9), 2082–2089. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/dew166
Haberko, J. (2016). Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz. Wolters Kluwer Polska.
Haberko, J. (2019). Anonimowość rodziców genetycznych a dobrostan zdrowotny dziecka. Uwagi na tle Rekomendacji 2156(2019) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 81(4), 59–72. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.4.5
Homanen, R. (2018). Reproducing whiteness and enacting kin in the Nordic context of transnational egg donation: Matching donors with cross-border traveller recipients in Finland. Social Science & Medicine, 203, 28–34. DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.03.012
Indekeu, A. (2015) Parent’s expectations and experiences of resemblance through donor conception. New Genetics and Society, 34(4), 398–416. DOI: https://doi.org/10.1080/14636778.2015.1098525
Isaksson, S., Sydsjö, G., Skoog Svanberg, A., i Lampic, C. (2019). Managing absence and presence of child-parent resemblance: A challenge for heterosexual couples following sperm donation. Reproductive Biomedicine & Society Online, 8, 38–46. DOI: https://doi.org/10.1016/j.rbms.2019.07.001
Jadva, V., Casey, P., Readings, J., Blake, L., i Golombok, S. (2011). A longitudinal study of recipients’ views and experiences of intra-family egg donation. Human Reproduction, 26(10), 2777–2782. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/der252
Jadva, V., Freeman, T., Tranfield E., i Golombok, S. (2018). Why search for a sperm donor online? The experiences of women searching for and contacting sperm donors on the internet. Human Fertility, 21(2), 112–119. DOI: https://doi.org/10.1080/14647273.2017.1315460
Kirkman-Brown, J., Calhaz-Jorge, C., Dancet, E. A. F., Lundin, K., Martins, M., Tilleman, K., Thorn, P., Vermeulen N., i Frith, L. (2022). Good practice recommendations for information provision for those involved in reproductive donation. Human Reproduction Open, 1, 1–26. DOI: https://doi.org/10.1093/hropen/hoac001
Krawczak, A. (2017). Ustawa a potrzeba poznania własnego dziedzictwa genetycznego przez dzieci urodzone dzięki dawstwu niepartnerskiemu. Prawo i Medycyna, 69(4), 37–53.
Krawczak, A., i Damska, A. (2015). Bocian sprawdza kliniki. Pierwszy Pacjencki Monitoring Polskich Ośrodków Leczenie Niepłodności. Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji Nasz Bocian. https://nasz-bocian.pl/sites/default/files/2020-04/monitoring_pacjencki_NB_2015.pdf
Lampic, C., Skoog Svanberg, A., Sorjonen, K., i Sydsjö, G. (2021). Understanding parents’ intention to disclose the donor conception to their child by application of the theory of planned behaviour. Human Reproduction, 36(2), 395–404. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/deaa299
Le Lannou, D. Thépot, F., i Jouannet, P. (1998). Multicentre approaches to donor insemination in the French CECOS Federation: Nationwide evaluation, donor matching, screening for genetic diseases and consanguinity. Human Reproduction 13 Supplement 2: 35–49. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/13.suppl_2.35
Łukasiewicz, R. (2018). Dawstwo komórek rozrodczych między członkami rodziny – uwagi de lege lata i de lege ferenda. Forum Prawnicze, 3(47), 42–56. https://forumprawnicze.eu/wszystkie-numery/66-2018/numer-3-47/272-rafal-lukasiewicz-dawstwo-komorek-rozrodczych-miedzy-czlonkami-rodziny-uwagi-de-lege-lata-i-de-lege-ferenda
Łukasiewicz, R. (2021). Facial recognition – matching in gamete donation using artificial intelligence. W: A. V. Ferraro (red.), Tratado de Inteligencia Artificial y Derecho en el nuevo milenio (s. 391–401). Jurídicas Olejnik.
Łukasiewicz, R., i Allan, S. (2022). ‘Donor-matching’ in third-party reproduction: A comparative analysis of law and practice in Europe. International Journal of Law, Policy and the Family, 36(1), 1–21. DOI: https://doi.org/10.1093/lawfam/ebac006
Maung, H. H. (2019). Ethical problems with ethnic matching in gamete donation. Journal of Medical Ethics, 45(2), 112–116. DOI: https://doi.org/10.1136/medethics-2018-104894
Pennings, G. (2000). The right to choose your donor: A step towards commercialization or a step towards empowering the patient? Human Reproduction, 15(3), 508–514. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/15.3.508
Ravelingien, A., Provoost, V., Wyverkens, E., Buysse, A., De Sutter, P., i Pennings, G. (2015). Lesbian couples’ views about and experiences of not being able to choose their sperm donor. Culture, Health & Sexuality, 17(5), 592–606. DOI: https://doi.org/10.1080/13691058.2014.979883
Readings, J., Blake, L., Casey, P., Jadva, V., i Golombok, S. (2011). Secrecy, disclosure and everything in-between: Decisions of parents of children conceived by donor insemination, egg donation and surrogacy. Reproductive BioMedicine Online, 22(5), 485–495. DOI: https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2011.01.014
Shenfield, F., Pennings, G., De Mouzon, J., Ferraretti, A. P., i Goossens, V. (2011). ESHRE’s good practice guide for cross-border reproductive care for centers and practitioners. Human Reproduction, 26(7), 1625–1627. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/der090
Soniewicka, M. (2018). Selekcja genetyczna w prokreacji medycznie wspomaganej. Etyczne i prawne kryteria. Wolters Kluwer Polska.
Söderström-Anttila, V., Sälevaara, M., i Suikkari, A. M. (2010). Increasing openness in oocyte donation families regarding disclosure over 15 years. Human Reproduction, 25(10), s. 2535–2542. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/deq194
Vayena, E., i Golombok, S. (2012). Challenges in intra-family donation. W: M. Richards, G. Pennings i J. B. Appleby (red.). Reproductive donation: Practice, policy and bioethics (s. 168–188). Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139026390.010
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.