Pokrzywdzony przestępstwem a cesja roszczeń będących wynikiem jego popełnienia

Abstrakt

Celem artykułu jest ocena tez orzecznictwa dotyczącego sytuacji nabywcy wierzytelności będącej wynikiem przestępstwa w postępowaniu karnym i przedstawienie poglądu autora dotyczącego możliwości rozstrzygnięcia tego problemu. Zdaniem autora odniesienie tez orzecznictwa do treści przepisów prawa karnego oraz cywilnego, przy ich wykładni nie tylko językowej, lecz także systemowej, musi powodować wątpliwości co do słuszności tez stawianych w orzecznictwie. Wynikają one przede wszystkim z zestawienia ze sobą przepisów prawa karnego i cywilnego, które także powinno być stosowane przy orzekaniu o obowiązku naprawienia szkody. Tymczasem według przepisów prawa cywilnego nabywca wierzytelności powinien nabyć te same uprawnienia procesowe, które przysługiwały jej zbywcy. Jednakże sądy karne nie stosują w tym zakresie przepisów prawa cywilnego, odmawiając nabywcy nie tylko statusu pokrzywdzonego, ale nawet możliwości ubiegania się o orzeczenie na jego rzecz obowiązku naprawienia szkody w procesie karnym. Takie stanowisko wynika z przyjęcia wąskiej interpretacji definicji pokrzywdzonego, nieobejmującej swoim zakresem nabywcy wierzytelności. Omawiana kwestia prowadzi do realnych problemów praktycznych, ponieważ akceptacja tez dominujących w orzecznictwie może prowadzić do poszkodowania nabywcy wierzytelności i bezpodstawnego, nieuzasadnionego aksjologicznie, uprzywilejowania sprawcy przestępstwa. Zaznaczyć przy tym należy, że problem ten choć realnie istniejący, nie jest przedmiotem zbyt częstej refleksji naukowej, albowiem omawiane tezy orzecznictwa, choć muszą budzić wątpliwości, są zazwyczaj akceptowane w doktrynie prawa karnego.