Słowa kluczowe
myślenie
nakazy myślenia
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 226
Liczba pobrań: 98
Abstrakt
Charakteryzując zagadnienie normatywności definicji legalnych, badacze używają niekiedy terminów, takich jak rozumienie czy znaczenie, które pozwalają ujmować definicje jako nakazy dotyczące myślenia. Niniejszy artykuł wyrasta z potrzeby krytycznej analizy propozycji badaczy, w których terminy te występują. Głównym celem rozważań jest opracowanie dwóch koncepcji definicji legalnych, które uogólniają spotykane w literaturze teoretycznoprawnej propozycje. Każda z nich przewiduje inną odpowiedź na pytanie, jakie zachowanie jest przez definicję nakazane. W pierwszej przyjmuje się, że definicje legalne są nakazami działań bezpośrednio postrzegalnych. W drugiej natomiast – że nakazują one adresatowi myśleć w określony sposób. Rozważania prowadzą do wniosku, że założenie o normatywności tekstu prawnego, w zakresie, w jakim dotyczy definicji legalnych, jest trudne do utrzymania, jeśli zgodzimy się jednocześnie, że zachowania nakazane przez definicje powinny być identyfikowalne. Metodologiczną podstawą artykułu są rozstrzygnięcia wypracowane w ramach poznańsko-szczecińskiej szkoły teorii i filozofii prawa, w tym autorstwa Zygmunta Ziembińskiego, Macieja Zielińskiego i Macieja Dybowskiego.
Bibliografia
Ajdukiewicz, K. (1965). Logika pragmatyczna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ajdukiewicz, K. (1985a). O definicji. W: K. Ajdukiewicz, Język i poznanie (tom 2, s. 226–247). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ajdukiewicz, K. (1985b). Trzy pojęcia definicji. W: K. Ajdukiewicz, Język i poznanie (tom 2, s. 296–307). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Basho, S., Palmer, E. D., Rubio, M. A., Wulfeck, B., i Müller, R.-A. (2007). Effects of generation mode in fMRI adaptations of semantic fluency: Paced production and overt speech. Neuropsychologia, 45, 1697–1706. DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2007.01.007
Błachut, M., Gromski, W., i Kaczor, J. (2008). Technika prawodawcza. C. H. Beck.
Brodziak, K. (2004). O lingwistycznym statusie języka prawnego. W: E. Malinowska (red.), Język – Prawo – Społeczeństwo (s. 61–86). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Brożek, B. (2019). Umysł prawniczy. Copernicus Center Press.
Brożek, B. (2021). Architecture of legal mind. W: B. Brożek, J. Haage i N. A. Vincent (red.), Law and mind: A survey of law and cognitive science (s. 138–164). Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108623056.007
Camp, E. (2009). Putting thoughts to work: Concepts, systematicity, and stimulus-independence. Philosophy and Phenomenological Research, 78(2), 275–311. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1933-1592.2009.00245.x
Davidson, D. (1982). Rational animals. Dialectica, 36(4), 317–327. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1746-8361.1982.tb01546.x
Dummet, M. (1994). Origins of analytical philosophy. Harvard University Press.
Dybowski, M. (2016). Uwagi o pragmatycznej roli definicji legalnych w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa. W: M. Hermann i S. Sykuna (red.), Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy (s. 115 –130). C. H. Beck.
Fodor, J. (2008). LOT2. The language of thought revisited. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199548774.001.0001
Gizbert-Studnicki, T. (1978). Wieloznaczność leksykalna w interpretacji prawniczej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gizbert-Studnicki, T. (1979). Czy istnieje język prawny? Państwo i Prawo, 34(3), 49–60.
Gregorowicz, J. (1962). Definicje w prawie i w nauce prawa. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Grzelak, J. (2006). Komunikacja prawna – na przykładzie polskich konstytucji. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 13(33), 39–58.
Jadacka, H. (2002). Poradnik językowy dla prawników. Semper.
Klimczuk, A. (2013). Hipoteza Sapira-Whorfa – przegląd argumentów zwolenników i przeciwników. Kultura – Społeczeństwo – Edukacja, 3(1), 165–182. DOI: https://doi.org/10.14746/kse.2013.3.1.08
Kongregacja Nauki Wiary (red.). (1994). Katechizm Kościoła katolickiego. Pallottinum.
Levinson, S. (2010). Pragmatyka (T. Ciecierski i K. Stachowicz, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lipiński, K. (2020). Łączenie i mieszanie zarzutów w apelacji karnej. Palestra, 65(746), 40–53.
Malinowski, A. (2006). Polski język prawny. Wybrane zagadnienia. Lexis Nexis.
Margolis E., i Laurence, S. (2007). The ontology of concepts – Abstract objects or mental representations? Noûs, 41(4), 561–593. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0068.2007.00663.x
Matczak, M. (2019). Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego. Scholar.
McGinn, C. (2015). Philosophy of language: The classics explained. MIT Press.
McGinn, T. A. J. (2015). The Expressive Function of Law and the „Lex Imperfecta”. Roman Legal Tradition, 11, 1–41.
Niesiołowski, J. (2017). Leges imperfectae w prawie. Gdańskie Studia Prawnicze, 38, 593–600.
Nowak, L. (1969). Spór o definicje legalne a sposób pojmowania „prawodawcy”. Państwo i Prawo, 24(3), 511–515.
Oppenheim, G. M., i Dell, G. S. (2008). Inner speech slips exhibit lexical bias, but not the phonemic similarity effect. Cognition, 106(1), 528–537. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cognition.2007.02.006
Orwell, G. (1988). Rok 1984 (T. Mirkowicz, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Patryas, W. (1997). Definiowanie pojęć prawnych. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Petzel, J. (2016). Język prawny w świetle lingwistycznej teorii rejestru językowego. Studia Iuridica, 45, 153–163. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=43928
Pieńkos, J. (1999). Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie – prawo w języku. Muza.
Piosik, Ł., Drozdowski, P., i Krawczyk, G. (2023). Legal definitions as understanding directives. Człowiek – Język – Prawo. Studia legilingwistyczne. Poznańskie Studia Polonistyczne.
Stephan, F., Saalbach, H., i Rossi, S. (2020a). The brain differentially prepares inner and overt speech production: Electrophysiological and vascular evidence. Brain Sciences, 10(3), artykuł 148. DOI: https://doi.org/10.3390/brainsci10030148
Stephan, F., Saalbach, H., i Rossi, S. (2020b). Inner versus overt speech production: Does this make a difference in the developing brain? Brain Sciences, 10(12), artykuł 939. DOI: https://doi.org/10.3390/brainsci10120939
Stephane, M., Dzemidzic, M., i Yoon, G. (2021). Keeping the inner voice inside the head, a pilot fMRI study. Brain and Behavior, 11(4), artykuł 02042. DOI: https://doi.org/10.1002/brb3.2042
Tang, J., LeBel, A., Jain, S., i Huth, A. G. (2023). Semantic reconstruction of continuous language from non-1 invasive brain recordings. Nature Neuroscience, 26, 858–866. DOI: https://doi.org/10.1038/s41593-023-01304-9
Tarwacka, A. (2014). Nie ma ustaw doskonałych: kilka uwag terminologicznych. Zeszyty Prawnicze, 14(1), 209–2015. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2014.14.1.09
Waśkowski, E. (1936). Teorja wykładni prawa cywilnego. Metodologja dogmatyki cywilistycznej w zarysie. Izba Adwokacka.
Wendland, M. (2011). Konstruktywizm komunikacyjny. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Wronkowska, S. (2005). Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Ars boni et aequi.
Wronkowska, S., i Ziembiński, Z. (2001). Zarys teorii prawa. Ars boni et aequi.
Wróblewski, B. (1948). Język prawny i prawniczy. Polska Akademia Umiejętności.
Wróblewski, J. (1959). Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego. Wydawnictwo Prawnicze.
Yang, Z., Huang, Z., Gonzalez-Castillo J., Dai, R., Northoff, G., i Bandettini P. (2014). Using fMRI to decode true thoughts independent of intention to conceal. Neuroimage, 1(99), 80–92. DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2014.05.034
Zieliński, M. (1972). Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Zieliński, M. (2017). Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki. Wolters Kluwer.
Ziembiński, Z. (1960). Przepis prawny a norma prawna. Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, 22(1), 45–52. http://hdl.handle.net/10593/19749
Ziembiński, Z. (1974). Metodologiczne zagadnienia prawoznawstwa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ziembiński, Z. (1980). Problemy podstawowe prawoznawstwa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ziembiński, Z. (1995). Definicje perswazyjne w prawoznawstwie. W: J. Pogonowski (red.), Eufonia i Logos. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesor Marii Stefen-Batogowej oraz Profesorowi Tadeuszowi Batogowi (s. 673–680). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Ziembiński, Z. (2007). Logika praktyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.