Słowa kluczowe
usługi społeczne
deinstytucjonalizacja
polska wieś
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 39
Liczba pobrań: 7
Abstrakt
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jakie są szanse i ograniczenia deinstytucjonalizacji usług społecznych na rzecz osób starszych na polskiej wsi. Odpowiedź na to pytanie jest formułowana na podstawie analizy danych zastanych opublikowanych w dwóch raportach z badań jakościowych. Pierwszy jest efektem badań zrealizowanych pod auspicjami Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Dotyczyły one dostępności usług społecznych dla osób starszych w gminach wiejskich. Drugi powstał w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, a jego przedmiotem było wdrażanie innowacji społecznej w postaci wiejskiego hospicjum domowego. Uzupełniająco wykorzystano w tekście dane zastane z badań ilościowych. W artykule przedstawiono istotę deinstytucjonalizacji usług społecznych dla osób starszych. Scharakteryzowano też – wynikające z badań jakościowych – uwarunkowania deinstytucjonalizacji usług dla seniorów na terenach wiejskich. Podzielono je na pięć kategorii: (1) wyjściowy stan infrastruktury społecznej i usług społecznych; (2) zasoby i relacje organizacyjne; (3) zasoby finansowe; (4) kapitał ludzki; (5) uwarunkowania przestrzenne. Z przeprowadzonej analizy wyników badań wynika, że przed deinstytucjonalizacją usług społecznych dla osób starszych mieszkających na polskiej wsi stoi więcej utrudnień niż szans.
Bibliografia
Age Platform. (2010). EU Charter of the rights and responsibilities of older people in need of long-term care and assistance – DAPHNE Eustacea. https://age-platform.eu/publications/eu-charter-rights-and-responsibilities-older-people-need-long-term-care-and-assistance
Chaczko, K., Pikuła, N., Zbyrad, T., i Ziębińska, B. (2024). Deinstytucjonalizacja wsparcia seniorów. W: M. Grewiński, J. Lizut i P. Rabiej (red.), Ogólnopolska diagnoza w zakresie deinstytucjonalizacji usług społecznych na terenie 16 województw Polski. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Toruń; Uczelnia Korczaka; Dom Wydawniczy Elipsa.
European Expert Group. (2019). Checklist to ensure EU-funded measures contribute to independent living by developing and ensuring access to family-based and community-based services. European Expert Group on the Transition from Institutional to Community-based Care with Hope and Homes for Children. https://www.socialserviceworkforce.org/resources/checklist-ensure-eu-funded-measures-contribute-independent-living-developing-and-ensuring
Europejska Grupa Ekspertów. (2012). Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności. Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Świadczonej na Poziomie Lokalnych Społeczności. https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/17881/12.pdf
GUS. (2020). Rocznik Demograficzny 2020. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2020,3,14.html
GUS. (2021). Stan zdrowia ludności Polski w 2019 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/stan-zdrowia-ludnosci-polski-w-2019-r-,6,7.html
GUS. (2024a). Beneficjenci środowiskowej pomocy społecznej w 2023 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/beneficjenci-srodowiskowej-pomocy-spolecznej-w-2023-roku,6,12.html
GUS. (2024b). Zakłady stacjonarne pomocy społecznej w 2023 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/zaklady-stacjonarne-pomocy-spolecznej-w-2023-roku,18,8.html
Martin-Caron, L. (2013). Recension des écrits sur le capital social et sa mesure. Université Laval.
Michalska, S., Zwęglińska-Gałecka, D., i Halamska, M. (2024). Dać to, czego naprawdę potrzeba. Raport z badań. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
National Institute on Aging. (2023). Worksheet: Home safety checklist. Pobrane 29 października 2024, z: https://www.nia.nih.gov/sites/default/files/2023-04/worksheet-home-safety-checklist_1.pdf
OECD. (2024). Human capital and educational policies. https://www.oecd.org/en/topics/human-capital-and-educational-policies.html
Racław, M. (2023). Od instytucjonalnych do rodzinnych form pieczy zastępczej. Ryzyko uproszczeń. W: M. Rymsza (red.). W stronę środowiskowych usług społecznych. Deinstytucjonalizacja praktyk pomocowych w Polsce i Europie (s. 33–52). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323563778.pp.33-52
Rosinsky, K., Murray, D. W., Nagle, K., Boyd, S., Shaw, S., Supplee, L., i Putnam, M. (2022, July). A Review of Human-Centered Design in Human Services. OPRE Report 2022-78.
Rosner, A., i Stanny, M. (2018). Rozważania o pojęciu i procesie dezagraryzacji polskiej wsi. Wieś i Rolnictwo, 2(179), 281–292. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022018/14
Rymsza, M. (2023). Polityka deinstytucjonalizacji profesjonalnych praktyk pomocowych w perspektywie socjologicznej. W: M. Rymsza (red.), W stronę środowiskowych usług społecznych. Deinstytucjonalizacja praktyk pomocowych w Polsce i Europie (s. 7–30). Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323563778.pp.7-30
Rymsza, M., i Karwacki, A. (2023). Analiza działalności usługowej okrzepłych centrów usług społecznych. W: M. Rymsza i M. Karwacki (red.), Centra usług społecznych. Potencjał intencjonalnie wywołanej zmiany w lokalnej polityce społecznej w Polsce. Raport (s. 79–129). Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Siška, J., i Beadle-Brown, J. (2020). Transition from institutional care to community-based services in 27 EU Member States: Final report. Research report for the European Expert Group on Transition from Institutional to Community-based Care. Pobrane 15 marca 2021, z: https://deinstitutionalisationdotcom.files.wordpress.com/2020/05/eeg-di-report-2020-1.pdf
Stanny, M., Rosner, A., i Komorowski, Ł. (2023). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap 4. Dekada przemian społeczno-gospodarczych (wersja pełna). Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN; Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.
Szatur-Jaworska, B. (2021). Sytuacja rodzinna i więzi rodzinne. W: P. Błędowski, T. Grodzicki, M. Mossakowska i T. Zdrojewski (red.), PolSenior2. Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem (s. 865–885). Gdański Uniwersytet Medyczny.
Szatur-Jaworska, B. (2024a). Proces deinstytucjonalizacji usług społecznych a polityka senioralna w Polsce. W: M. Grewiński (red.), Deinstytucjonalizacja usług społecznych – stan i perspektywy rozwoju (s. 162–179). Uczelnia Korczaka; Dom Wydawniczy Elipsa.
Szatur-Jaworska, B. (red.). (2024b). Dostępność usług społecznych dla osób starszych mieszkających w gminach wiejskich. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Szatur-Jaworska, B., i Błędowski, P. (red.). (2016). System wsparcia osób starszych w miejscu zamieszkania. Przegląd sytuacji. Propozycja modelu. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Szatur-Jaworska, B., i Błędowski, P. (2023). Między rodziną a instytucją – wnioski z badania PolSenior2 dla polityki senioralnej w Polsce. Studia z Polityki Publicznej, 10(1), 83–101. DOI: https://doi.org/10.33119/KSzPP/2023.1.4
Theiss, M. (2007). Krewni – znajomi – obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka społeczna. Wydawnictwo Adam Marszałek.
WHO. (2015). World Report on Ageing and Health. https://www.who.int/publications/i/item/9789241565042
WHO. (2020, 26 października). Healthy ageing and functional ability. https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/healthy-ageing-and-functional-ability
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.