Słowa kluczowe
onkologiczna praca socjalna
cancer survivor
potrzeby psychospołeczne
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 0
Liczba pobrań: 5
Abstrakt
Bycie mieszkańcem terenów niezurbanizowanych może pociągać za sobą szereg konsekwencji istotnych dla procesu radzenia sobie z chorobą onkologiczną, dla procesu leczenia oraz powrotu do zdrowia. W naszym kraju brakuje pogłębionych analiz poświęconych tym zagadnieniom. Ustalenia w tym obszarze są konieczne do budowania kompleksowego systemu wsparcia wykorzystującego zasoby pracy socjalnej, niwelującego nierówności związane z miejscem zamieszkania w sytuacji choroby onkologicznej. Celem artykułu jest podjęcie dyskusji nad potencjałem pracy socjalnej w obszarze przeciwdziałania wykluczeniu ze wsparcia psychospołecznego osób chorujących onkologicznie zamieszkujących tereny wiejskie. Analiza dostępnych danych naukowych pozwoliła na wskazanie kilku aspektów związanych z zamieszkiwaniem terenów wiejskich, które mogą wchodzić w interakcje z psychospołecznymi konsekwencjami oświadczania choroby nowotworowej. W wyniku ich wzajemnych oddziaływań mogą być kreowane szczególne potrzeby o charakterze pozamedycznym, dotyczące chorych i ich rodzin. Od sposobu i stopnia zaspokojenia tych unikalnych potrzeb zależeć może m.in. stan zdrowia psychicznego chorych w trakcie leczenia, a także po jego zakończeniu. Wyniki referowanych na łamach tekstu analiz empirycznych uzasadniają pilną potrzebę realizowania w naszym kraju badań empirycznych określających potrzeby psychospołeczne osób „z rakiem” oraz „po raku” zamieszkujących tereny wiejskie. Troska o pacjentów onkologicznych i kondycję ich zdrowia psychicznego powinna dotyczyć osób w całej trajektorii choroby, włączając w to osoby wyleczone, aktywnie uczestniczące w rolach rodzinnych i zawodowych. Ozdrowieńcy i chorzy onkologicznie na terenach wiejskich wymagają objęcia działaniami profilaktycznymi, z wyraźną obecnością pracy socjalnej jako istotnego ogniwa procesu diagnozy i projektowania trafnego wsparcia.
Bibliografia
Adamowicz, K. (2016). Ocena wiedzy w zakresie chorób nowotworowych oraz wybranych zachowań sprzyjających zdrowiu wśród chorych na zaawansowanego, przerzutowego raka płuca w trakcie chemioterapii. Psychoonkologia, 20(2), 84–89. DOI: https://doi.org/10.5114/pson.2016.62056
Albreht, T., Andrés, J. M. B., Dalmas, M., De Lorenzo, F., Ferrari, C., Honing, C., Huovinen, R., Kaasa, S., Kiasuwa, R., Knudsen, A. K., Ko, W., Krogstad, H., Mattioli, W., Barceló, A. M., Pérez, R. P., Pourcel, G., Prades, J., Pylkkanen, L., Tognetti, J., … Yared, W. (2017). Survivorship and rehabilitation: Policy recommendations for quality improvement in cancer survivorship and rehabilitation in EU Member States. W: R. K. T. Albreht (red.), European guide on quality improvement in comprehensive cancer control (s. 135–164). National Institute of Public Health.
Albreht, T., Kiasuwa, R., i Van den Bulcke, M. (red.). (2017). European guide on quality improvement in comprehensive cancer control. National Institute of Public Health.
Ambroggi, M. B. (2015). Distance as a barrier to cancer diagnosis and treatment: Review of the literature. Oncologist, 20(12), 1378–1385. DOI: https://doi.org/10.1634/theoncologist.2015-0110
Angell, K. K.-C. (2003). Psychosocial intervention for rural women with breast cancer. Journal of General Internal Medicine, 18, 499–507. DOI: https://doi.org/10.1046/j.1525-1497.2003.20316.x
Botek, O., Mandrysz, W., Patyan, L., i Pawlas, S. (2023). Challenges of community-based care for chronically ill people and their families in Central and Eastern European countries: The case of Slovakia, Hungary and Poland. Pedagogika Społeczna, 2, 53–85.
Burris, J., i Andrykowski, M. (2010). Disparities in mental health between rural and nonrural cancer survivors: A preliminary study. Psychooncology, 19(6), 637–645. DOI: https://doi.org/10.1002/pon.1600
Bury, M. (1982). Chronic illness as biographical disruption. Sociology of Health and Illness, 4(2), 167–182. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9566.ep11339939
Butow, P. N. (2012). Psychosocial well-being and supportive care needs of cancer patients living in urban and rural/regional areas: A systematic review. Supportive Care in Cancer, 20(1), 1–22. DOI: https://doi.org/10.1007/s00520-011-1270-1
Carlson, L. B. (2003). Benefits of psychosocial oncology care: Improved quality of life and medical cost offset. Health Quality of Life Outcomes, 1, artykuł 8. DOI: https://doi.org/10.1186/1477-7525-1-8
CBOS. (2020). System wartości Polaków 2019. https://www.cbos.pl/PL/publikacje/news/2020/02/newsletter.php
Chamberlayne, P. K. (1997). The biographical challenge of caring. Sociology of Health & Illness, 19(5), 601–621. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.1997.tb00422.x
Charlton, M., Schlichting, J., Chioreso, C., Ward, M., i Vikas, P. (2015, Sep). Challenges of rural cancer care in the United States. Oncology, 29(9), 633–640.
Cwikel, J. R.-H. (2000). Comparison of a vote count and a meta-analysis review of intervention research with adult cancer patients. Research on Social Work Practice, 10(1), 139–158. DOI: https://doi.org/10.1177/15527581-00010001-02
De Lorenzo, F., Apostolidis, K., Florindi, F., i Makaroff, L. (2018). Improving European policy to support cancer survivors. Journal of Cancer Policy, 15(15), 72–75. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcpo.2018.01.004
Egilsdóttir, H., Jónsdóttir, H., i Klinke, M. E. (2022). Living in rural areas and receiving cancer treatment away from home: A qualitative study foregrounding temporality. Global Qualitative Nursing Research, 9, 1–13. DOI: https://doi.org/10.1177/23333936221111802
Fu, W. W., Popovic, M., Agarwal, A., Milakovic, M., Fu, T. S., McDonald, R., Fu, G., Lam, M., Chow, R., Cheon, S., Pulenzas, N., Lam, H., DeAngelis, C., i Chow, E. (2016). The impact of psychosocial intervention on survival in cancer: A meta-analysis. Annalas of Palliative Medicine, 5(2), 93–106. DOI: https://doi.org/10.21037/apm.2016.03.06
Fundacja Wygrajmy Zdrowie. (2022). Stygmatyzacja pacjentów z rakiem płuca. Suplement raportu Fundacji Wygrajmy Zdrowie „Rak płuca – standardy diagnostyki i leczenia w Polsce. 2019”.
Grodecka-Gazdecka, S. Z., Didkowska, J., de Walden-Gałuszko, K., Handschuh, P., Jassem, J., i Pieńkowski, T. (2013). Uwarunkowania opóźnień w diagnostyce i terapii kobiet chorych na raka piersi w Polsce związane z postawami wobec choroby. Journal of Oncology, 63(4), 286–294. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2013.0015
Grunfeld, E., i Kohli, N. (2010). Beliefs about breast cancer and help-seeking intentions for the disease among women in India. Women Health, 50(4), 327–341. DOI: https://doi.org/10.1080/03630242.2010.498752
Harrison, J. Y. (2009). What are the unmet supportive care needs of people with cancer? A systematic review. Support Care Cancer, 17(8), 1117–1128. DOI: https://doi.org/10.1007/s00520-009-0615-5
Hewitt, M., Greenfield, S., i Stovall, E. (red.). (2006). From cancer patient to cancer survivor: Lost in transition. Insititute of Medicine and National Research Council.The National Academies Press.
Jacobsen, P. (2009). Clinical practice guidelines for the psychosocial care of cancer survivors: Current status and future prospects. Cancer, 115, 4419–4429. DOI: https://doi.org/10.1002/cncr.24589
Lagergren, P., Schandl, A., Aaronson, N., Adami, H.-O., de Lorenzo, F., Faithfull, S., Liu, L., Meunier, F., i Ulrich, C. (2019). Cancer survivorship: An integral part of Europe’s research agenda. Molecular Oncology, 13, 624–635. DOI: https://doi.org/10.1002/1878-0261.12428
Levine, E. L. (2001). The efficacy of a retreat for low-income women with breast cancer. Health Promotion Practice, 2(2), 143–154. DOI: https://doi.org/10.1177/152483990100200210
Liu, L., i Meunier, F. (2018). Cancer survivorship: An innovative era for research and the need for cross-sector collaboration. Journal of Cancer Policy, 15(Part B), 67–134. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcpo.2018.03.002
Lorgelly, P., i Neri, M. (2018). Survivorship burden for individuals, households and society: Estimates and methodology. Journal of Cancer Policy, 15(Part B), 113–117. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcpo.2018.02.005
Loughery, J., i Woodgate, R. L. (2015). Supportive care needs of rural individuals living with cancer: A literature review. Canadian Oncology Nursing Journal, 25(2), 157–166. DOI: https://doi.org/10.5737/23688076252157166
Lyons, M. S. (2004). Psychosocial impact of cancer in low-income rural/urban women: Phase II. Online Journal of Rural Nursing and Health Care, 4(2), 6–24. DOI: https://doi.org/10.14574/ojrnhc.v4i2.196
Macioch, T. H. (2013). Koszty pośrednie chorób nowotworowych w Polsce w roku 2009. W: T. Hermanowski (red.), Szacowanie kosztów społecznych choroby i wpływu stanu zdrowia na aktywność zawodową i wydajność pracy (s. 181–210). Wolters Kluwer.
Ministerstwo Zdrowia. (2020). Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020–2030.
Mitchell, A., Chan, M., Bhatti, H., Halton, M., Grassi, L. J., i Meader, N. (2011). Prevalence of depression, anxiety, and adjustment disorder in oncological, haematological, and palliativecare settings: A meta-analysis of 94 interview-based studies. Lancet Oncology, 12(2), 160–174. DOI: https://doi.org/10.1016/S1470-2045(11)70002-X
National Council for Cancer Survivorship. (2017). Our history. http://www.canceradvocacy.org/about-us/our-history/
Nelson, D., Selby, P., Kane, R., Harding-Bell, A., Kenny, A., McPeake, K., Cooke, S., Hogue, T., Oliver, K., Gussy, M., i Lawler, M. (2024). Implementing the European code of cancer practice in rural settings. Journal of Cancer Policy, 39, 1–10. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcpo.2023.100465
OECD, i European Commission. (2025). Krajowe profile dotyczące nowotworów: Polska 2025. OECD Publishing. DOI: https://doi.org/10.1787/dbc6b1f7-pl
Oh, P. S. (2016). Meta-analysis of psychosocial interventions on survival time in patients with cancer. Psychology & Health, 31(4), 396–419. DOI: https://doi.org/10.1080/08870446.2015.1111370
Oshiro, M., Kamizato, M., i Jahana, S. (2022). Factors related to help-seeking for cancer medical care among people living in rural areas: A scoping review. BMC Health Services Research, 22, artykuł 836. DOI: https://doi.org/10.1186/s12913-022-08205-w
Otis-Green, S. J. (2015). ExCEL in social work: Excellence in cancer education & leadership an oncology social work response to the 2008 Institute of Medicine Report: Cancer care for the whole patient: meeting psychosocial health needs. Journal of Cancer Education, 30, 503–513. DOI: https://doi.org/10.1007/s13187-014-0717-8
Park, C. P. (2019). Effects of psychosocial interventions on meaning and purpose in adults with cancer: A systematic review and meta-analysis. Cancer, 125(14), 2383–2393. DOI: https://doi.org/10.1002/cncr.32078
Pawlas, S. (2023). Mobilizacja potencjału zdrowia rodziny w obliczu choroby onkologicznej. Praca socjalna w praktyce bezpośredniej. Pedagogika Społeczna, 2(88), 21–36.
Pawlas, S. (2024). Holistyczna opieka nad chorym onkologicznie seniorem i jego rodziną – przestrzeń dla pracy socjalnej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia. Praca socjalna wobec współczesnych wyzwań, 37(1), 57–71. DOI: https://doi.org/10.17951/j.2024.37.1.57-71
Pawlas, S. (2025). Aktywność narracyjna w radzeniu sobie z chorobą onkologiczną. Znaczenie audytorium illness narratives na terenach wiejskich. Praca Socjalna, 3(40), 65–80. DOI: https://doi.org/10.71358/ps.2494
Pawlas-Czyż, S. (2018). Społeczna rzeczywistość choroby nowotworowej w rodzinie. Profesjonalna praca socjalna w obszarze wsparcia opiekunów nieformalnych osób chorych onkologicznie. Przyczynek do refleksji nad onkologiczną pracą socjalną. Akapit.
Payne, S. J., Jarret, N., i Jeffs, D. (2000). The impact of travel on cancer patients’ experiences of treatment: A literature review. European Journal of Cancer Care, 9(4), 197–203. DOI: https://doi.org/10.1046/j.1365-2354.2000.00225.x
Recklitis, C. S. (2017). Provision of integrated psychosocial services for cancer survivors posttreatment. Lancet Oncology, 18(1), 39–50. DOI: https://doi.org/10.1016/S1470-2045(16)30659-3
Richardson, J. L. (1992). Stage and delay in breast cancer diagnosis by race, socioeconomic status, age and year. British Journal of Cancer, 65, 922–926. DOI: https://doi.org/10.1038/bjc.1992.193
Skrzypek, M. (2011). Perspektywa chorego w socjologii choroby przewlekłej: ujęcia teoretyczne, ich ewolucja i recepcja. Wydawnictwo KUL.
Smith, S. N. (2019). Psychosocial oncology disparities: Treating the whole person in rural indigenous communieties. Journal of Mental Health of Social Behaviour, 1(1), 105. DOI: https://doi.org/10.33790/jmhsb1100105
Tinderholt, M. M. (2020). The effects of multidisciplinary psychosocial interventions on adult cancer patients: A systematic review and meta-analysis. Disability & Rehabilitation, 42(8), 1062–1070. DOI: https://doi.org/10.1080/09638288.2018.1515265
Tobiasz-Adamczyk, B. (2012). Życie w ramach wyznaczonych chorobą nowotworową – rola socjologii medycyny. Przegląd Socjologiczny, 61(2), 81–118.
United States Department of Health and Human Services. (2000). Healthy people 2010: Understanding and improving health.
van der Kruk, S. R., Butow, P., Mesters, I., Boyle, T., Olver, I., White, K., Sabesan, S., Zielinski, R., Chan, B. A., Spronk, K., Grimison, P., Underhill, C., Kirsten, L., i Gunn, K. M. (2022). Psychosocial well-being and supportive care needs of cancer patients and survivors living in rural or regional areas: A systematic review from 2010 to 2021. Supportive Care in Cancer, 30, 1021–1064. DOI: https://doi.org/10.1007/s00520-021-06440-1
Vindrola-Padros, C. B. (2017). What is not, but might be: The disnarrated in parents’ stories of their child’s cancer treatment. Social Science and Medicine, 193, 16–22. DOI: https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2017.09.048
Wilson, S. A. (2000). Meeting the needs of rural breast cancer survivors: What still needs to be done? Journal of Women’s Health and Gender Based Medicine, 9, 667–677. DOI: https://doi.org/10.1089/15246090050118198
Zebrack, B., Jones, B., i Smolinski, K. (2015). Oncology social work interventions throughout the continuum of cancer care. W: G. Christ, C. Messner i L. Behar (red.), Handbook of oncology social work: Psychosocial care for people with cancer (s. 35–42). Oxford University Press.
Zebrack, B., Schapmire, T., Damaskos, P., Grignon, M., i Smith, S. K. (2024). The essential and evolving nature of oncology social work: Accomplishments and impact, 2010-present. Journal of Psychosocial Oncology, 42(6), 739–768. DOI: https://doi.org/10.1080/07347332.2024.2404577
Zebrack, B., Kayser, K., Padgett, L., Sundstrom, L., Jobin, C., Nelson, K., i Fineberg, I. C. (2016). Institutional capacity to provide psychosocial oncology support services: A report from the Association of Oncology Social Work. Cancer, 122, 1937–1945. DOI: https://doi.org/10.1002/cncr.30016
Ziętalewicz, U., Kulpa, M., Stypuła-Ciuba, B. J., i Kosowicz, M. (2014). Funkcjonowanie psychologiczne u kobiet i mężczyzn z chorobą nowotworową. Medycyna Paliatywna, 6(3), 145–150.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.