Nadzieja Europy: od rynku do praw

Abstrakt

Autor porusza problem jedności Europy w sferze gospodarczej, prawnej, a także ideowej. Przedstawia jej historyczne podłoże – filary, na których opiera się cywilizacja europejska, czyli dziedzictwo religii monoteistycznych, cywilizacji grecko-rzymskiej oraz witalności wnoszonej przez nowych członków jej wspólnoty. Autor wspomina również doświadczenia historyczne, zarówno pozytywne, jak i negatywne (m.in. zdobycze oświecenie, ale również konflikty zbrojne minionego wieku), które ukształtowały dzisiejszą, zjednoczoną Europę.

Jedną z dróg do zjednoczenia było powszechne uznanie praw podstawowych. Lokalny, narodowy, europejski i uniwersalny wymiar praw podstawowych pozwala bowiem uwidocznić wieloraki – a przy tym niekonfliktowy – charakter tożsamości w perspektywie europejskiej, przejawiający się w możliwości czucia się „Europejczykiem” dzięki swym korzeniom oraz więziom narodowym, regionalnym i lokalnym. Z kolei „duchowym pierwiastkiem” spajającym Europę jest zasada solidarności wywodząca się z miłosierdzia chrześcijańskiego.

Kolejnym etapem jednoczącym Europę była integracja rynku oparta na liberalizmie gospodarczym. Autor przypomina jednak, że zarówno rynek, jak i liberalizm z czasem przesłoniły podwójne korzenie Europy (tj. korzenie religijne i kulturowe), a wyrazem tego procesu jest narastanie opozycji między krajami bogatymi i krajami ubogimi. Wskazuje, że w obliczu światowego kryzysu gospodarczego konieczny jest powrót do idei i wartości, które legły u podstaw Unii Europejskiej. Chodzi tu o wartości, które wpisane są w europejskie korzenie: centralny charakter osoby ludzkiej, znaczenie praw podstawowych, dialog, pluralizm, umiejętność zdobycia się na autorefleksję, kultura człowieka, solidarność i dobroczynność. Powrót do nich może bowiem uchronić Europę przed krokiem wstecz, który oznaczałby porzucenie jej dorobku na każdym polu.

Zdaniem Autora odpowiedzią na globalne wyzwania stojące przed Europą (m.in. światowy kryzys finansowy, zagrożenie terroryzmem, łamanie praw człowieka) jest skuteczniejsza i bardziej zdecydowana ochrona praw człowieka i godności osoby ludzkiej. A jedną z dróg prowadzącą do osiągnięcia tego celu jest czerpanie z dotychczasowych osiągnięć Unii Europejskiej w tej dziedzinie (m.in. Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości) oraz szerzej – z dorobku polityczno-instytucjonalnego i kulturowego.