Keywords
collectivism
community
subject
autonomy
How to Cite
Number of views: 224
Number of downloads: 117
Abstract
This article aims to present the process of individualization, understood as the process of an individual’s emancipation and liberation from collective (community) structures, and its impact on the field of private law. This process gives rise to two forms of individualism: egalitarian individualism and expressive individualism. An essential component of both is autonomy, understood as the individual’s capacity to make decisions about their own life. The article points out certain trends concerning the dominance of particular types of individualism in specific historical periods, which are also evident in the field of civil law. Particular attention is given to the notion of autonomy, which is now more widely used almost exclusively within private law, through the concept of will autonomy. Although representatives of this discipline declare a break from the original philosophical context of this notion, the article argues that such a break is impossible, as the function that will autonomy performs in civil law still remains close to its philosophical origin. The article should be classified as a contribution to the history of ideas, and the principal research method is critical analysis of texts.
References
Ambrożewicz, Z. (2015). Filozoficzne korzenie jednostki i osoby. Personalizm i indywidualizm wobec kantyzmu. Diametros, 46, 1–29.
Apiecionek, M. (2016). Idea personalizmu Emmanuela Mouniera. Filozofia Chrześcijańska, 13, 147–156. DOI: https://doi.org/10.14746/fc./2016.13.13
Arystoteles (1964). Polityka (L. Piotrowicz, tłum.). PWN.
Barwicka-Tylek, I., i Pietrzyk-Reeves, D. (2016). Wolność w ujęciu Jana Jakuba Rousseau: pomiędzy Starożytnymi a Nowożytnymi. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, 9(2), 211–232. DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.16.034.6972
Bauman, Z. (2006). Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy (S. Obierek, tłum.). Wydawnictwo WAM.
Bauman, Z. (2009). Konsumowanie życia (M. Wyrwas-Wiśniewska, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności (S. Cieśla, tłum.). Scholar.
Beck, U. (2009). Ponowne odkrycie polityki: przyczynek do teorii modernizacji refleksyjnej. W: U. Beck, A. Giddens i S. Lash, Modernizacja refleksyjna (J. Konieczny, tłum., s. 11–78). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bell, D. (1994). Kulturowe sprzeczności kapitalizmu (S. Amsterdamski, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Berlin, I. (2000). Cztery eseje o wolności (D. Grinberg, D. Lachowska i J. Łoziński, tłum.). Zysk i S-ka.
Bokszański, Z. (2007). Indywidualizm a zmiana społeczna. Polacy wobec nowoczesności – raport z badań. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Duguit, L. (1938). Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku (S. Sieczkowski, tłum.). Księgarnia Powszechna.
Durkheim, E. (1999). O podziale pracy społecznej (K. Wakar, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Finley, M. (2000). Polityka w świecie starożytnym (D. Kozińska, tłum.). Fundacja im. Stefana Batorego; Znak.
Hayek, F. A. (2006). Konstytucja wolności (J. Stawiński, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hayek, F. A. (2018). Indywidualizm prawdziwy i fałszywy. W: F. A. Hayek, Indywidualizm i porządek ekonomiczny (G. Łuczkiewicz, tłum., s. 9–51). Aletheia.
Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kaczmarek, A. (2011). Nowoczesność i autentyczność. Charles Taylor wobec dylematów współczesności. Wydawnictwo Poznańskie.
Kaczor, J. (2019) Podmiotowość prywatnoprawna. Wolność – racjonalność – odpowiedzialność, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. https://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/101377
Kant, I. (2006). Metafizyczne podstawy nauki prawa (W. Galewicz, tłum.). Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Kowalczyk, S. (1990). Personalizm społeczny Emmanuela Mouniera. Rocznik Nauk Społecznych, 18(1), 129–149. https://ojs.tnkul.pl/index.php/rns/article/view/10649
Kowalczyk, S. (1999). Idea wolności w filozofii grecko-rzymskiej. Roczniki Nauk Społecznych, 27(1), 17–31. https://ojs.tnkul.pl/index.php/rns/article/view/10913
Lewy, M. (1924). Swoboda umów i jej ograniczenia we francuskim kodeksie cywilnym z punktu widzenia społecznego. Księgarnia F. Hoesicka.
Longchamps de Berier, R. (1930). Zasada wolności umów w projektach polskiego prawa o zobowiązaniach. Pierwsza Związkowa Drukarnia.
Longchamps de Berier, R. (1934). Zasady kodeksu zobowiązań. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 14(2), 77–93. http://hdl.handle.net/10593/16568
Łętowska, E. (2001). Ochrona niektórych praw konsumentów. C. H. Beck.
Łętowska, E. (2002). Prawo umów konsumenckich. C. H. Beck.
Łojek, S. (2009). Megalopsychokracja. O cnocie w polityce i polityce cnoty (od Homera do Arendt i Straussa). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łucka, D. (2011). Marzenia o wspólnocie: retrospektywna fikcja czy wizja przyszłości. Komunitariańska koncepcja wspólnoty. Studia Socjologiczne, 4(203), 27–45.
Mazur, D. (2015). „Ludzie na przemiał”, czyli Inni w ponowoczesnym społeczeństwie konsumentów. W: K. Cikała-Kaszowska i W. B. Zieliński (red.), Społeczeństwo ponowoczesne – społeczeństwo ponowoczesności. Namysł nad kondycją współczesnego społeczeństwa (s. 40–52). Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie.
Mikołajewska, B. (1999). Zjawisko wspólnoty. Wybór tekstów. The Lintons’ Video Press.
Mounier, E. (1964). Wprowadzenie do egzystencjalizmów oraz wybór innych prac. Znak.
Niedośpiał, M. (1984). Autonomia woli w części ogólnej prawa cywilnego. Państwo i Prawo, 39(12), 64–73.
Niedośpiał, M. (2012). Swoboda umów. Synteza. Erida.
Obuchowski, K. (1999). Od przedmiotu do podmiotu W: K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J., Szacki, i W. Wesołowski, Indywidualizm a kolektywizm (s. 167–193). Wydawnictwo IFiS PAN.
Olcoń-Kubicka, M. (2009). Indywidualizm a nowe formy wspólnotowości. Scholar.
Oniszczuk, J. (2012). Filozofia i teoria prawa. C. H. Beck.
Peret-Drążewska, P. (2014). Styl życia w czasach indywidualizacji. O wolnym wyborze jako kryterium dyferencjacji społecznej. Studia Edukacyjne, 32, 63–77. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2014.32.5
Przyłębski, A. (2014). Hegel Siemka. Przegląd Filozoficzny, Nowa Seria, 23(1), 93–107.
Radwański, Z. (1977). Teoria umów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Rejdak, R. (2006). Próba ekonomicznej interpretacji definicji pojęcia konsumenta (art. 221 k.c.). W: L. Leszczyński (red.). Wykładnia prawa. Odrębności w wybranych gałęziach prawa (s. 75–92). Wydawnictwo UMCS.
Reykowski, J. (1999). Kolektywizm i indywidualizm jako kategorie opisu zmian społecznych i mentalności. W: K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J. Szacki i W. Wesołowski, Indywidualizm a kolektywizm (s. 23–46). Wydawnictwo IFiS PAN.
Safjan, M. (2012). Zasady prawa prywatnego. W: M. Safjan (red.), System prawa prywatnego: Tom 1. Prawo cywilne – część ogólna (s. 317–365). C. H. Beck.
Siemek, M. J. (1995). Filozofia spełnionej nowoczesności – Hegel. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Skwierczyński, Z. A. (2006). Doktryny i systemy społeczno-gospodarcze i polityczne a personalizm. Polihymnia.
Słomiński, A. (1911). Kodeks Napoleona przed sądem czasu. Druk synów St. Niemiry.
Sylwestrzak, A. (2013). Historia doktryn politycznych i prawnych. Wydawnictwo Prawnicze PWN.
Szacki, J. (1999). Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa. W: K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J. Szacki i W. Wesołowski, Indywidualizm a kolektywizm (s. 9–19). Wydawnictwo IFiS PAN.
Szacki, J. (2007). Historia myśli socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Środa, M. (2003). Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci. Aletheia.
Taylor, Ch. (2002). Etyka autentyczności (A. Pawelec, tłum.). Znak.
Tocqueville, A. de (1996). O demokracji w Ameryce (tom 2, B. Janicka i M. Król, tłum.). Znak.
Tönnies, F. (1988). Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury (M. Łukasiewicz, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wesołowski, W. (1999). Typy więzi społecznych a przejście od komunizmu do demokracji: rola więzi wspólnotowych, stowarzyszeniowych i komunitarnych. W: K. Gawlikowski, J. Jedlicki, J. Kochanowicz, T. Kowalik, K. Obuchowski, J. Reykowski, J. Szacki i W. Wesołowski, Indywidualizm a kolektywizm (s. 92–121). Wydawnictwo IFiS PAN.
Wróbel, A. (2013). Encyklika Rerum novarum – magna charta katolickiej nauki społecznej. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 33, 313–326. https://bibliotekanauki.pl/articles/595464
Zawadzka, S. E. (2016). Wolność ludzka w ujęciu Jana Jakuba Rousseau. Studia Philosophiae Christianae UKSW, 52(1), 121–135. DOI: https://doi.org/10.21697/2016.52.1.06
License
Copyright (c) 2025 WPiA UAM
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.