Słowa kluczowe
Jabłonków
relacje sąsiedzkie
analiza narracyjna
zróżnicowanie kulturowe
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 195
Liczba pobrań: 101
Abstrakt
Przesłanką podjęcia badań socjologiczno-antropologicznych była chęć poznania opinii przedstawicieli mniejszości polskiej na Zaolziu na temat życia codziennego i koegzystencji dwóch zróżnicowanych narodowo kultur. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie kilku istotnych aspektów relacji polsko-czeskich, występujących głównie na poziomie lokalnym w wybranych społecznościach: Czeskiego Cieszyna i Jabłonkowa. Zaprezentowane zostaną w nim narracje dotyczące m.in. antagonizmów i pojednania na Zaolziu, których autorami są przedstawiciele mniejszości polskiej zamieszkującej ten teren. Analizą zostały objęte wypowiedzi respondentów zrzeszonych w ramach najprężniej działającej organizacji po stronie czeskiej Śląska Cieszyńskiego. Materiał badawczy zgromadzono w wyniku przeprowadzonych indywidualnych wywiadów pogłębionych i zogniskowanego wywiadu grupowego. W rozmowach poruszono wątki, takie jak: słabe i mocne strony codziennego życia w społecznościach lokalnych, współpraca sąsiedzka w wybranych obszarach społecznych, problemy wynikające z przenikania kultur, a także przeszkody uniemożliwiające zachowanie tożsamości etnicznej i narodowej oraz strategie przezwyciężania procesów asymilacyjnych. Najważniejsze wnioski odnoszą się do ogólnie pozytywnej oceny relacji polsko-czeskich przez reprezentantów mniejszości na Zaolziu oraz przewagi wzajemnej współpracy nad animozjami. Udzielono również odpowiedzi na pytanie o procesy i zjawiska, które doprowadziły do zatarcia różnic i zdystansowania, odgrywających w znaczeniu historycznym ważną rolę.
Finansowanie
Mikrogrant IDUB – „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” (nr: 501-D134-20-0004316, BOB- 661-609/2023), temat: „Stosunki polsko-czeskie na Zaolziu – badania terenowe”, sfinansowany przez Uniwersytet Warszawski.
Bibliografia
Babbie, E. (2009). Podstawy badań społecznych (A. Kloskowska-Dudzińska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bizoń, A., Kadłubiec, D., Pustówka, T., Rakowska, M., Siwek, T., Słowiaczek, M., i Szymeczek, J. (2015). Wizja 2035. Strategia rozwoju Polskości na Zaolziu (wersja zaktualizowana – Wizja 2040). Pobrane 12 listopada 2024, z: https://www.polonica.cz/Files/File/Wizja_2035_tekst.pdf
Census 2021. (b.d.). The Census 2021 Results. Pobrane 12 listopada 2024, z: https://scitani.gov.cz/narodnost
Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych (M. Brzozowska-Brywczyńska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabowska, B. (2012). Pojednanie i jego zagrożenia na Śląsku Cieszyńskim. W: J. Kurczewski (red.), Socjologia pojednania (s. 111–126). Nomos.
Grygar, J. (2008). Wymiary pamięci i tożsamości mieszkańców czeskiego Śląska Cieszyńskiego. W: J. Spyra (red.), Śląsk Cieszyński. Granice – przynależność – tożsamość (s. 73–83). Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Herman, A. (2012). Pojednanie w praktyce życia codziennego i jego uwarunkowania w społecznościach dwuwyznaniowych. W: J. Kurczewski i A. Herman (red.), Antagonizm i pojednanie w środowiskach wielokulturowych (s. 19–88). Słowo/Obraz Terytoria.
indi. (2014, 2 lipca). Jabłonków w Polsce, a Skoczów w Czechosłowacji? Jak wyglądałyby wyniki plebiscytu? OX.pl – Portal Śląska Cieszyńskiego. Pobrane 12 listopada 2024, z: https://wiadomosci.ox.pl/-a-skoczow-,27062,jablonkow-w-polsce
Jasiński, Z., i Korbel, J. (1989). Zderzenia i przenikanie kultur na pograniczach. Wydawnictwo Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Jot-Drużycki, J. (2014). Hospicjum Zaolzie. Nakladatestvi Beskidy/Wydawnictwo Beskidy – Zbigniew Ondraszek.
Jot-Drużycki, J. (2017). Zaolziański subregionalizm. Powstanie nowej tożsamości. W: Z. Jasiński i J. Szymeczek (red.), Miejsce regionalizmu w zachowaniu dziedzictwa kulturowego (s. 33–44). Kongres Polaków w Republice Czeskiej – Instytut Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego.
Kongres Polaków w Republice Czeskiej. (2022, 27 maja). Analiza Narodowego Spisu Ludności 2021. Gazeta Polaków w Republice Czeskiej „Głos”. https://glos.live/Wiadomosci/d/Kongres_Polakow_w_RCz_Analiza_Narodowego_Spisu_Ludnosci_2021/1242
Kongres Polaków w Republice Czeskiej. (b.d.). Prawa mniejszości narodowych w Republice Czeskiej ze szczególnym uwzględnieniem Polaków na Zaolziu. Pobrane 28 grudnia 2023, z: https://www.polonica.cz/Files/File/Prawa-mniejszosci-paragraf.pdf
Kowalczyk, J. (1992). Po drugiej stronie Olzy. Przemiany zasad samookreślania polskiej ludności Śląska Cieszyńskiego w świetle prasy. Stowarzyszenie Redaktorów.
Kowalczyk, K. A. (2022, 3 lutego). Turów – po co jedliśmy tę żabę. Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/opinie-ekonomiczne/art35641341-krzysztof-adam-kowalczyk-turow-po-co-jedlismy-te--zabe
Kubica, G. (2018). Moja ślóńsko rzecz. Szkic autoetnograficzny. Socjolingwistyka, 32, 39–59. DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.32.3
Kurczewski, J., i Rusek, H. (2007). Życie obywatelskie po obu stronach Olzy. W: M. Zielińska, B. Trzop i K. Lisowski (red.), Transgraniczność w perspektywie socjologicznej. Pogranicza Polski w integrującej się Europie (s. 267–294). Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
Kvale, S. (2010). Prowadzenie wywiadów (A. Dziuban, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Matlochová, E. (2013). Uprawnienia polskiej mniejszości narodowej w Republice Czeskiej, Folia Iuridica Wratislaviensis, 2(2), 189–228. Pobrane 26 marca 2025, z: https://fiw.prawo.uni.wroc.pl/images/FIW_2013_vol_2_no_2/05_Ewa_Motlochova.pdf
Michalska, M. (2006). Religijność na pograniczu. Polacy na Zaolziu. Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
Nowak, K. (2001). Dzieje Śląska Cieszyńskiego po 1918 roku. W: A. Dorda (red.), Śląsk Cieszyński. Środowisko naturalne. Zarys dziejów. Zarys kultury materialnej i duchowej (s. 203–226). Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
Rusek, H. (1997). Kulturowe wzory życia polskich rodzin na Zaolziu a asymilacja. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rusek, H., i Werpachowski, L. (2007). Społeczeństwo obywatelskie na pograniczu. Wstęp do studium Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. W: J. Kurczewski (red.), Lokalne wzory kultury politycznej (s. 475–526). Trio.
Rusek, H., Kasperek, A., i Szymeczek, J. (2012). Z dziejów antagonizmu i pojednania polsko-czeskiego oraz katolicko-ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim. Studium socjologiczne na przykładzie Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. W: J. Kurczewski i A. Herman (red.), Antagonizm i pojednanie w środowiskach wielokulturowych (s. 89–144). Słowo/Obraz Terytoria.
Studnicki, G. (2015). Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szczotka, H. (2016, 22 września). Będą czytali teksty gwarowe. Zwrot. https://zwrot.cz/2016/09/beda-czytali-teksty-gwarowe/
Szymeczek, J. (2011). Między polskością a tustelanizmem. Momenty przełomowe w historii i ich wpływ na kształtowanie się tożsamości zaolziańskich Polaków. W: M. Michalska (red.), Polacy poza granicami kraju u progu XXI wieku. Różne oblicza polskiej tożsamości (s. 87–94). Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Szymeczek, J. (2012). Ewangelicy na Śląsku Cieszyńskim a polsko-niemiecko-czeskie pojednanie. W: J. Kurczewski (red.), Socjologia pojednania (s. 87–96). Nomos.
Těšínské divadlo. (b.d.). Historia Teatru Cieszyńskiego. Pobrane 12 listopada 2024, z: https://www.tdivadlo.cz/historia-teatru
Toman, T. (2021). Wyniki spisu ludności 2021 r. – kryterium narodowość. Organizacja Pożytku Publicznego Koexistencia opp. Pobrane 12 listopada 2024 z: http://www.coexistentia.cz/spis2021/spis2021wyniki.htm
Wałach, M. (2022). Biznes, przepraszanie i zaolziańska zaściankowość. W: A. Drobik (red.), Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim. Perspektywy (s. 275–290). Ustroń.
Zenderowski, R. (2022). Preferencje polityczne zaolziańskich Polaków po „aksamitnej rewolucji”. Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.