Słowa kluczowe
ochrona granic gmin
inkorporacja przedmieść
konsultacje społeczne
Opole
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje próbę spojrzenia na proces suburbanizacji oraz relacje miasta centralnego i strefy podmiejskiej z punktu widzenia polityki terytorialnej i procesu powiększania granic administracyjnych miast. Główny akcent położono na uwarunkowania prawne inkorporacji przedmieść i prawo samorządów lokalnych do ochrony własnych granic. Na podstawie analizy prawa europejskiego i krajowego stwierdzono luki prawne w postępowaniu administracyjnym, które mogą powodować upowszechnienie się aneksji przedmieść i podważanie prawa społeczności lokalnych do ochrony granic terytorialnych. Jako studium przypadku zaprezentowano proces powiększenia granic Opola, zwieńczony przychylną dla władz miasta decyzją Rady Ministrów, wbrew woli społeczności lokalnych gmin podmiejskich. Decyzja ta wywołała konflikt społeczny, u którego źródeł leżą zarówno deficyty prawne, różne interesy ekonomiczne, jak i niedostateczny dialog pomiędzy zainteresowanymi samorządami. Artykuł kończą wnioski i rekomendacje dotyczące bardziej systemowego rozwiązywania problemów zmian terytorialnych i zwiększenia transparentności podejmowanych w tej sprawie decyzji.
Bibliografia
Berg van den L., Drewett R., Klaassen L., Rossi A., Vijverberg C.H.T. 1982. Urban Europe study of growth and decline. Pergamon Press, Oxford.
Soja E.W. 2000. Postmetropolis. Critical studies of cities and regions. Wiley-Blackwell, Oxford.
Berlińska D., Widera K. 2016. Badanie potrzeb mieszkańców gmin Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Komprachcice, Prószków i Turawa w kontekście procesu zmiany granic administracyjnych miasta Opola. Raport. Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu (https://bip.um.opole.pl/zalaczniki/41010/Badanie_potrzeb-_raport_www_29-04-2016_08-44-34.pdf dostęp: 20.01.2021).
Choroś B., Skrabacz E. 2017. Mniejszość Niemiecka w prasie regionalnej w sytuacji konfliktu. Framing i agenda medialna w ramach sporu o „Duże Opole”. Pogranicze. Polish Borderlands Studies, 5, 3: 161–183.
Coombes M. 2014. From city-region concept to boundaries for governance: The English case. Urban Studies, 51(11): 2426–2443.
Feja-Paszkiewicz A. 2016. Referendum lokalne w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy – wybrane aspekty. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 1. https://doi.org/10.14746/ssp.2016.1.9 (dostęp: 1.02.2021).
Flis J., Stolicki D. 2015. Skrzywione podziały: na tropie gerrymanderingu w polskich gminach. Zarządzanie Publiczne, 34(4): 23–35.
Hamilton D.K. 2000. Organizing government structure and governance functions in metropolitan areas in response to growth and change: A critical overview. Journal of Urban Affairs, 22, 1: 65–84.
Hanisch D., Sieradzka M. 2016. Verliert die deutsche Minderheit ihre Rechte? (https://www.mdr.de/heute-im-osten/opole-eingemeindung-polen-100.html dostęp: 20.01.2021).
Heffner K. 2015. Uwarunkowania funkcjonalno-przestrzenne rozwoju miasta Opola. Urząd Miasta Opole (https://www.bip.um.opole.pl/zalaczniki/40978/zalacznik_nr_9_digi_27-04-2016_11-59-03.pdf dostęp: 20.01.2021).
Heinelt H., Kübler D. (red.) 2005. Metropolitan Governance. Capacity, Democracy and the Dynamics of Place. Routledge, London.
Janas K., Jarczewski W. (red.) 2017. Raport o stanie polskich miast. Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Obserwatorium Polityki Miejskiej Instytutu Rozwoju Miast, Kraków.
Jedynak W., Piróg K., Kotarski H., Malicki K. 2017. Ocena zadowolenia z poszerzenia Rzeszowa z perspektywy mieszkańców osiedli włączonych po 2006 r. Raport z badań. Instytut Socjologii, Uniwersytet Rzeszowski.
Kaczmarek T. 1993. Rola i formy uczestnictwa społeczności lokalnych w procesie zmian podziału terytorialnego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3: 61–72.
Kaczmarek T. 2005. Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich. Wydawnictwo Naukowe UAM, seria Geografia, 70, Poznań.
Kaczmarek T. 2016. Gminny podział administracyjny w świetle 25 lat funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce. Przegląd Politologiczny, 1: 63–80.
Lever W.F. 1999. Competitive Cities in Europe. Urban Studies, 36: 5–9.
Lefèvre C. 1998. Metropolitan government and governance in western countries: a critical review. International Journal of Urban and Regional Research, 22(1): 9–25.
Local and regional democracy in Poland 2019. Recommendation, 431, 1. The Congress of Local and Regional Authorities of the Council of Europe (https://rm.coe.int/local-and-regional-democracy-in-poland-congress-session-rapporteurs-da/168093c47e dostęp: 15.12.2020).
Mcclelland E. 2017. Chicago should annex adjoining suburbs – Chicago Tribune (www.chicagotribune.com dostęp: 20.01.2020).
Kociuba D. 2018. Implementation of integrated territorial investments in Poland – rationale, results, and recommendations. Quaestiones Geographicae, 37, 4: 81–98.
Kociuba D. 2019. Zmiany granic administracyjnych miast w Polsce – efekty przestrzenne i społeczno-ekonomiczne. Studia Miejskie, 33: 99–113. https://doi.org/10.25167/sm.1253.
Matlak J. 2016. Patryk Jaki: elektrownia dla regionu, nie dla małej gminy (https://wiadomosci.onet.pl/opole/patryk-jaki-elektrownia-dla-regionu-nie-dla-malej-gminy/fsc9cnf dostęp: 12.02.2020).
Matykowski R., Konecka-Szydłowska B. 2020. Conflicts, competition and cooperation between territorial self-government units after the administrative reform in 1999: Wielkopolska. European Planning Studies, 28. https://doi.org/10.1080/09654313.2020.1839020.
Mikuła Ł. 2019. Zarządzanie rozwojem przestrzennym obszarów metropolitalnych w świetle koncepcji miękkich przestrzeni planowania. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Motek P. 2018. Nierówności dochodowe gmin województwa wielkopolskiego w latach 2004–2017. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 44: 9–18.
Pawłowska A. 2015. Zmiany granic i konsolidacja jednostek samorządu terytorialnego w Stanach Zjednoczonych Ameryki – podstawy prawne i praktyka. Studia Politologiczne, 35: 224–241.
Powiększenie Opola: TK zaprzeczył orzecznictwu TK – komentarz RPO. Rzeczpospolita 12.02.2017 (https://www.rp.pl/Sedziowie-i-sady/302119962-Powiekszenia-Opola-TK-zaprzeczyl-orzecznictwu-TK---komentarz-RPO.html dostęp 12.01.2021).
Rajchel D. 2018a. Zmiana granic administracyjnych miasta metodą pokonania bariery przestrzennej na przykładzie Opola i Rzeszowa. [W:] S. Sitek (red.), „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej. Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki, 8. Uniwersytet Śląski Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, s. 85–102.
Rajchel D. 2018b. Sytuacja demograficzna miasta Opola przed i po zmianie granic administracyjnych. Eunomia, 1(94): 177–192.
Raport Komitetu Doradczego ds. Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych. Czwarta opinia w sprawie Polski – przyjęta w dniu 6 listopada 2019 r. ACFC/OP/IV(2019)003 Polish language version (https://rm.coe.int/4th-op-poland-pl/1680998acb dostęp: 12.01.2021).
Ricciardelli A. 2018. Governance, Local Communities, and Citizens Participation. [W:] A. Farazmand (red.), Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance. Springer (https://doi.org/10.1007/978-3-319-31816-5_3221-1iki dostęp: 15.12.2020).
Salet W., Savini F. 2015. The political governance of urban peripheries. Environment and Planning C: Government and Policy, 33: 448–456.
Sobota M., Jawecki B., Tokarczyk-Dorociak K. 2012. Aspekty prawne zmian granic administracyjnych gmin. Barometr Regionalny, 4(30): 31–38.
Stahura J.M., Harvey H.M. 1982. The Role of Annexation in the Growth of American Suburbs. Sociological Focus, 15, 1: 15–24.
Szmytkie R., Krzysztofik R. 2019. The processes of incorporation and secession of urban and suburban municipalities: The case of Poland. Norsk Geografisk Tidsskrift – Norwegian Journal of Geography, 73, 2: 110–127.
Ustrój terytorialny państwa a decentralizacja systemu władzy publicznej 2012. Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń.
Walczak D. 2012. Konieczność zmian w podziale terytorialnym gmin. Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 99.