Słowa kluczowe
konwergencja
wydajność pracy
rozwój
wielkość ekonomiczna
Jak cytować
Abstrakt
Wzrost efektywności gospodarowania jest warunkiem przetrwania gospodarstw rolnych w warunkach ciągłego postępu technicznego i zmian w otoczeniu rolnictwa. Największe wyzwania stoją przed gospodarstwami o mniejszej wielkości ekonomicznej ze względu na ich mniejszy potencjał do modernizacji. Aby sprostać wymaganiom otoczenia co do rozmiaru produkcji, dynamika ich wzrostu powinna być wyższa niż w pozostałych klasach. Celem pracy jest określenie zmian efektywności czynników produkcji w gospodarstwach według ich wielkości ekonomicznej oraz ustalenie, czy występuje konwergencja efektywności czynników produkcji w gospodarstwach o różnej wielkości ekonomicznej. Badaniami objęto gospodarstwa z województwa wielkopolskiego za lata 2010–2020. W badanym okresie produkcyjność i wydajność czynników w ujęciu realnym pogarszała się w gospodarstwach każdej klasy wielkości oprócz największych. Nie występowała konwergencja w zakresie badanych wskaźników efektywności, a w przypadku wydajności kapitału obserwowano zwiększanie różnicy między mniejszymi i większymi gospodarstwami. Ustalenia z badań dają podstawę do twierdzenia, że szanse rozwoju w warunkach województwa wielkopolskiego obserwuje się obecnie dla gospodarstw o powierzchni 30 ha i większej, których liczba i znaczenie rosną. Ubywa gospodarstw o powierzchni 1–20 ha. Widoczny jest dychotomiczny rozwój gospodarstw, coraz więcej gospodarstw mniejszych będzie więc pełniło tylko funkcje pomocnicze lub rezydencjonalne.
Bibliografia
Barro R., Sala-i-Martin X. 1992. Convergence. Journal of Political Economy, 100: 223-251. DOI: https://doi.org/10.1086/261816
Bąk M., Abramowicz D. 2021. Zmiany kierunków użytkowania gruntów ze szczególnym uwzględnieniem użytków rolnych w miastach powiatu poznańskiego w latach 2010 i 2020. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 57: 129-145. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.57.09
Bereżnicka J. 2013. Wzrost i rozwój gospodarstw rolnych – studium teoretyczno-empiryczne. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Butkus M., Cibulskiene D., Maciulyte-Sniukiene A., Matuzeviciute K. 2018. What Is the Evolution of Convergence in the EU? Decomposing EU Disparities up to NUTS 3 Level. Sustainability, 10, 1552. DOI: https://doi.org/10.3390/su10051552
Dańska-Borsiak B. 2022. PKB per capita a poziom życia mieszkańców powiatów województwa łódzkiego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 59: 15-28. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.59.03
Degórska B. 2017. Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy: kontekst ekologiczno-krajobrazowy. Prace Geograficzne – Polska Akademia Nauk. IGiPZ PAN, Warszawa.
Dzun W. 2017. Gospodarstwa rolne o obszarze do 1 ha w procesie przemian systemowych i integracji z UE. Wieś i Rolnictwo, 1(174): 23-48. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012017/02
Dzun W., Józwiak W. 2009. Problemy poprawy struktury gospodarstw rolnych w Polsce. Wieś i Rolnictwo, 2: 73-92. DOI: https://doi.org/10.53098/wir.2009.2.143/04
Esposti R. 2011. Convergence and divergence in regional agricultural productivity growth: evidence from Italian regions, 1951-2002. Agricultural Economics, 42(2): 153-169. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1574-0862.2010.00508.x
Filipiak T. 2018. Productivity of production factors in horticultural farms in Poland in the years 2004-2014. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, XIX(6): 79-85. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.7905
Filipiak T., Wicki L. 2021. The structure of production factors in farms and their productivity. The case of vegetable farms in Poland. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, XXIII(3): 9-19. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.2695
Filipiak T. Wicki L. 2022. Is the structure of Polish agriculture changing? A comparison based on the results of recent general agricultural censuses. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, XXIV(1): 37-53. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.7103
Gołaś Z. 2019. Convergence of labour productivity in agriculture of the European Union. Problems of Agricultural Economics, 1(358): 22-43. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/103140
Grzelak A. 2016. The importance of selected determinants of assets reproduction in agricultural holdings in Poland. Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 15(2): 49-61.
Grzelak A. 2022. The income-assets relationship for farms operating under selected models in Poland. Agricultural Economics (Zemědělská ekonomika), 68(2): 59-67. DOI: https://doi.org/10.17221/361/2021-AGRICECON
GUS. 2004. Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych. Warszawa.
GUS. 2022. Powszechny spis rolny 2020. Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2020 r. Warszawa.
Gyawali B., Fraser R., Bukenya J., Schelhas J. 2008. Income Convergence in a Rural, Majority African-American Region. Review of Regional Studies, 38(1): 45-65. DOI: https://doi.org/10.52324/001c.8253
Józwiak W., Ziętara W., Zieliński M., Sobierajewska J. 2019. The Level of Labour Profitability and Development Opportunities of Farms in Poland. Problems of Agricultural Economics 2(359): 28-42. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/109927
Karmowska G. 2013. Gospodarstwa rolne regionu nadmorskiego – konwergencja czy dywergencja. Zeszyty Naukowe SGGW – Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 101: 95-105.
Kołodziejczyk D. 2014. Lokalny rozwój gospodarczy w Polsce: konwergencja czy dywergencja? Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 16(2): 135-141.
Komorowska D. 2020. Size and effectiveness of field crop farms. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, XXII(1): 181-191. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6066
Kościelniak M. 2018. Praktyka funkcjonowania wybranych instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej w powiatach województwa wielkopolskiego w latach 2004-2016. [W:] A. Czyżewski, M. Borychowski (red.), Perspektywy rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w warunkach zmian wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej. Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, Bydgoszcz, s. 233-241.
Kusz D. 2018. Zmiany dochodowości pracy w aspekcie postępu technicznego w rolnictwie w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, XX(4): 97-103.
Lu T., Fu S., Zhang X., Hu H., Zhang Y. 2023. Spatiotemporal evolution and convergence of agricultural eco-efficiency in the middle reaches of the Yangtze River. Physics and Chemistry of the Earth, 131. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pce.2023.103438
Luty L. 2016. Regionalne zróżnicowanie struktury obszarowej użytków rolnych w Polsce. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 17(1): 62-71. https://qme.sggw.edu.pl/article/view/3846 (dostęp: 15.09.2022)
Mankiw N., Romer D., Weil D. 1992. A Contribution to the Empirics of Economic Growth. Quarterly Journal of Economics, 107(2): 407-437. DOI: https://doi.org/10.2307/2118477
Mugera A., Langemeier M., Featherstone A. 2012. Labor productivity convergence in the Kansas farm sector: A three-stage procedure using data envelopment analysis and semiparametric regression analysis. Journal of Productivity Analysis, 38(1): 63-79. DOI: https://doi.org/10.1007/s11123-011-0235-1
Nowak A. 2020. Produktywność pracy w gospodarstwach rolnych w Polsce w zależności od ich wielkości ekonomicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H – Oeconomia, 54(3): 79-89. DOI: https://doi.org/10.17951/h.2020.54.3.79-89
Nurmet M., Omel R. 2020. Economic viability by farm size of Estonian family farms. Problems of Agricultural Economics, 1(362): 14-28. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/118265
Parzonko A. 2018. Zmiany wydajności i dochodowości pracy w gospodarstwach mlecznych z wybranych krajów Unii Europejskiej w latach 2005-2015. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, XX(6): 197-204.
Pawlak J. 2010. Uwarunkowania ekonomiczne a mechanizacja rolnictwa. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G, Ekonomika Rolnictwa, 97(3): 197-204. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2010.97.3.47
Pawłowska A., Jaroszewska J. 2020. Impact of the labour productivity on farm income in Poland. Problems of Agricultural Economics, 1(362): 99-108. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/116660
Próchniak M. 2019. Konwergencja beta, sigma i gamma krajów postsocjalistycznych do Europy Zachodniej. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 17(1): 217-243. DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2019.1.10
Próchniak M., Rapacki R. 2007. Konwergencja beta i sigma w krajach postsocjalistycznych w latach 1990-2005. Bank i Kredyt, 8-9: 42-60.
Sass R. 2017. Competitiveness of farms in Kujawsko-Pomorskie voivodeship depending on the direction and scale of production. Problems of Agricultural Economics, 2(351): 32-50. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/83019
Skarżyńska A. 2019. Economic size and production efficiency of farms specializing in field crops in Poland. Problems of Agricultural Economics, 1(358): 64-87. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/104385
Solow R. 1956. A Contribution to the Theory of Economic Growth. Quarterly Journal of Economics, 70(1): 65-94. DOI: https://doi.org/10.2307/1884513
Sroka W. 2014. Struktura oraz intensywność użytkowania gruntów rolnych w miastach i na obszarach podmiejskich. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 16(6): 449-455.
Stańko S., Mikuła A. 2016. Zmiany struktury obszarowej gospodarstw rolnych w krajach UE-15 i w Polsce. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie – Problemy Rolnictwa Światowego, 16(1): 234-244. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2016.16.1.20
Średzińska J. 2018. Zróżnicowanie poziomu dochodów rolników w gospodarstwach z różnych klas wielkości ekonomicznej w krajach Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 20: 215-223. DOI: https://doi.org/10.22630/PEFIM.2018.20.69.41
Świtłyk M. 2021. Using the Färe-Primont index to measure changes in total factor productivity of dairy farms. Problems of Agricultural Economics, 3(368): 141-159. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/139281
Villaverde Castro J. 2004. Indicators of Real Economic Convergence. A Primer (No. W-2004/2), UNU-CRIS e-Working Papers.
Wicki L. 2009. Procesy koncentracji w hodowli roślin w Polsce. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G, Ekonomika Rolnictwa, 96(3): 28-40. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2009.96.3.30
Wicki L. 2010. Poziom wykorzystania nośników postępu biologicznego w rolnictwie polskim w latach 1996-2009. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 12(1): 251-256.
Wicki L. 2015a. Regionalne zróżnicowanie zużycia kwalifikowanego materiału siewnego w Polsce i jego zmiany w latach 2004-2014. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 17(6): 308-314.
Wicki L. 2015b. Regionalne zróżnicowanie realizacji działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach PROW 2007-2013. Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 14: 147-160. DOI: https://doi.org/10.22630/PEFIM.2015.14.63.27
Wicki L. 2019. Size vs effectiveness of agricultural farms. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, XXI(2): 285-296. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.2212
Wiza P.L. 2020. Znaczenie konkurencyjności produkcji mleka w ujęciu regionalnym na przykładzie wielkopolskich gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 52: 197-217 DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2020.52.12
Wiza P.L. 2021. Rynek mleka w województwie wielkopolskim w latach 2004-2020. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 57: 69-90. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.57.06
Wojewodzic T., Mikołajczyk J. 2011. Dywestycje produkcyjne w gospodarstwach towarowych – próba identyfikacji zjawiska. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4(329): 76-87.
World Bank. 1999. Inequality: Methods and Tools. World Bank’s Web Site on Inequality, Poverty, and Socio-economic Performance. http://www.worldbank.org/poverty/inequal/index.htm
Xu J., Wang J., Wang H., Li C. 2022. Evolution trend and promotion potential of environmental efficiency of dairy farming in China from the perspective of “club convergence”. Frontiers in Environmental Science, 10, 967150. DOI: https://doi.org/10.3389/fenvs.2022.967150
Zegar J. 2009. Kwestia koncentracji ziemi w polskim rolnictwie indywidualnym. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G, Ekonomika Rolnictwa, 96(4): 256-266. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2009.96.4.88
Ziętara W. 2014. Koncentracja i specjalizacja gospodarstw rolniczych w procesie integracji z Unią Europejską. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie – Problemy Rolnictwa Światowego, 14(1): 157-169. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2014.14.1.16
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Joanna Bereżnicka, Ludwik Wicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.