Słowa kluczowe
poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
obszary wiejskie
Wielkopolska
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest diagnoza poziomu kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich w województwie wielkopolskim i ich delimitacja pod względem struktury wewnętrznej kapitału ludzkiego oraz ocena powiązań przestrzennego ich rozmieszczenia w powiązaniu z sytuacją społeczno-ekonomiczną. Problematykę badawczą opisano w postaci następujących pytań badawczych: Jaki jest poziom kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego w porównaniu do obszarów wiejskich w innych regionach w Polsce? Jakie typy obszarów wiejskich ze względu na strukturę wewnętrzną kapitału ludzkiego funkcjonują w województwie wielkopolskim? Czy istnieją, a jeżeli tak, to jakie są powiązania pomiędzy poziomem i przestrzennym rozmieszczeniem kapitału ludzkiego a sytuacją społeczno-gospodarczą poszczególnych obszarów wiejskich w województwie wielkopolskim? W badaniu przyjęto szeroką perspektywę definicyjną kapitału ludzkiego, wyrażając jego istotę w pięciu komponentach jego struktury, takich jak: innowacyjność, zdrowie, rynek pracy, edukacja i zamożność społeczna. Zastosowano taksonomiczną metodę hierarchizacji (bezwzorcową) oraz klasyfikacji obiektów wielocechowych, w efekcie każdej jednostce przypisano miarę syntetyczną wyrażającą ogólny poziom kapitału ludzkiego (WSKL). Do konstrukcji wskaźnika ogólnego kapitału ludzkiego (WSKL) wykorzystano dane średnioroczne z lat 2015–2018, których źródłem były m.in. Bank Danych Lokalnych: Główny Urząd Statystyczny (BDL GUS), okręgowe komisje egzaminacyjne (OKE), Ministerstwo Finansów (MF), Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS), Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Do wyrażenia sytuacji społeczno-gospodarczej obszarów wiejskich zastosowano wskaźnik poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego według metodologii Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce (2014 i 2022). Źródłem danych o wskaźniku była Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej (FEFRWP). Zakres przestrzenny badań stanowią obszary wiejskie w Polsce zdefiniowane zgodnie z nomenklaturą GUS na podstawie kryterium administracyjnego jako gminy wiejskie i miejsko-wiejskie. Badaniem objęto 2172 gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, w tym 207 gmin z województwa wielkopolskiego. Analizę empiryczną przeprowadzono na poziomie NUTS 5.
Bibliografia
Abrham J. 2011. Rural development and regional disparities of the new EU Member States. Agricultural Economics, 57(6): 288-296. DOI: https://doi.org/10.17221/6/2011-AGRICECON
Agwu M.E. 2021. Can technology bridge the gap between rural development and financial inclusions? Technology Analysis & Strategic Management, 33(2): 123-133. DOI: https://doi.org/10.1080/09537325.2020.1795111
Badinger H., Müller W., Tondl G. 2004. Regional convergence in the European Union, 1985-1999. A spatial dynamic panel analysis. Regional Studies, 38(3): 241-253. DOI: https://doi.org/10.1080/003434042000211105
Balcerzak A. 2014. Taxonomic analysis of the quality of human capital in the European Union in 2002-2008. Pr. Nauk. Uniw. Ekon. we Wrocławiu, 176: 456-467.
Baldersheim H., Fimreite A.L. 2005. Norwegian centre-periphery relations in flux: abolition or reconstruction of regional governance? West European Politics, 28(4): 764-780. DOI: https://doi.org/10.1080/01402380500216690
Bański J. 2012. Problematyka definicji i zasięgu przestrzennego obszarów wiejskich i stref podmiejskich. Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 11/3: 5-15.
Barro R.J., Sala-i-Martin X. 1992. Convergence. Journal of Political Economy, 100(2): 223-251. DOI: https://doi.org/10.1086/261816
Barry F. 2004. Enlargement and the EU periphery: introduction. The World Economy, 27(6): 753-759. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9701.2004.00627.x
Bartnik K.M. 2016. Znaczenie kapitału ludzkiego i społecznego w rozwoju regionalnym na przykładzie Finlandii. Studia Oeconomica Posnaniensia, 4(6): 7-26. DOI: https://doi.org/10.18559/SOEP.2016.6.1
Beaulieu L.J. 2014. Promoting community vitality and sustainability: The community capitals framework. Purdue University Center for Regional Development: West Lafayette, USA.
Churski P., Dolata M., Dominiak J., Hauke J., Herodowicz T., Konecka-Szydłowska B., Woźniak M. 2018. Współczesne przemiany czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. Studia KPZK PAN, 183: 67-88.
Churski P., Herodowicz T., Konecka-Szydłowska B., Perdał R. 2021. European Regional Development: Contemporary Regional and Local Perspectives of Socio-Economic and Socio-Political Changes. Springer, Amsterdam, The Netherlands. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-84659-6
Coleman J.S. 1988. Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, 94: 95-120. DOI: https://doi.org/10.1086/228943
Copus A., Mantino F., Noguera J. 2017. Inner peripheries: An oxymoron or a real challenge for territorial cohesion? Italian Journal of Planning Practice, VII(1): 24-49. http://www.ijpp.it/index.php/it/article/view/77 (dostęp: 15.04.2020)
Czapiewska G. 2021. Zmienność funkcji w przestrzeni wiejskiej. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 55: 21-43. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.55.04
Czapiński J. 2008. Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks. Zarządzanie Publiczne/Public Governance, 2(4): 5-28.
Czerwińska-Jaśkiewicz M., Klonowska-Matynia M. 2022. Kapitał ludzki dla rozwoju innowacji – diagnoza i ocena dla Pomorza Środkowego. [W:] D. Zawadzka (red.), Potencjał rozwoju regionalnego systemu innowacji na Pomorzu Środkowym. Politechnika Koszalińska, Koszalin, s. 125-162.
Czyżewski A.B., Góralczyk-Modzelewska M., Saganowska E., Wojciechowska M. 2001. Regionalne Zróżnicowanie Kapitału Ludzkiego w Polsce, 277. Zakład Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN: Warszawa.
Domański S.R. 1990. Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy. Monografie i Opracowania, 301.
Domański S.R. 1993. Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy. Warszawa.
Eder J. 2019. Innovation in the periphery: A critical survey and research agenda. International Regional Science Review, 42(2): 119-146. DOI: https://doi.org/10.1177/0160017618764279
Eder J., Trippl M. 2019. Innovation in the periphery: Compensation and exploitation strategies. Growth and Change, 50(4): 1511-1531. DOI: https://doi.org/10.1111/grow.12328
Efremova I., Didenko N., Rudenko D., Skripnuk D. 2017. Disparities in rural development of the Russian Arctic zone regions. Research for Rural Development, 2: 189-194. DOI: https://doi.org/10.22616/rrd.23.2017.067
Erfurth P.E. 2022. Essays on Inequality, Growth, and Economic Policy. https://academicworks.cuny.edu/gc_etds/4921 (dostęp: 10.07.2022)
ESPON. 2020. ESCAPE – European Shrinking Rural Areas: Challenges, Actions and Perspectives for Territorial Governance. Applied Research. Synthesis Report. https://www.espon.eu/escape (dostęp: 1.07.2021)
European Commision. 2020. A Long-Term Vision for the EU’s Rural Areas. Rural Development. https://rural-vision.europa.eu/index_pl (dostęp: 12.07.2022)
European Commission. 2022. A long-term vision for the EU’s rural areas. Rural development. https://rural-vision.europa.eu/select-language?destination=/node/1 (dostęp: 12.07.2022)
Flora C.B., Flora J.L. 2008. Rural Communities: Legacy and Change (3rd Edition). Westview Press, Boulder, CO.
Florczak W. 2007. Kapitał ludzki a rozwój gospodarczy. PWE, Warszawa.
Friedmann J. 1967. A General Theory of Polarized Development. The Ford Foundation: Santo Domingo, Chile.
Friedmann J. 1974. Ogólna teoria rozwoju spolaryzowanego. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1-2: 18-33.
Friedmann J., Weaver C. 1979. Territory and Function: The Evolution of Regional Planning. Edward Arnold: London.
GUS. 2022. Rural areas in Poland in 2020. Statistical Analyses. Warszawa-Olsztyn. https://stat.gov.pl/en/topics/agriculture-forestry/agriculture/rural-areas-in-poland-2020,3,5.html (dostęp: 22.05.2023)
Hwang Y.S., Cho T.B. 2021. An influence analysis of the social capital and participation intention by the regional capacity building for rural regional development. Journal of Korean Society of Rural Planning, 27(1): 43-56.
Iammarino S., Rodriguez-Pose A., Storper M. 2018. Regional inequality in Europe: Evidence, theory and policy implications. J. Econ. Geogr., 19: 273-298. DOI: https://doi.org/10.1093/jeg/lby021
Jabłoński Ł. 2012. Kapitał ludzki a konwergencja gospodarcza. Beck, Warszawa.
Kanbur R., Venables A.J. 2007. Spatial disparities and economic development. Chapter, 9: 204-215.
Klonowska-Matynia M. 2021. Kapitał ludzki jako czynnik zróżnicowania rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich. Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin.
Klonowska-Matynia M. 2023. Czy kapitał ludzki obszarów wiejskich jest zróżnicowany? Ujęcie typologiczne dla gmin województwa zachodniopomorskiego. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists. Annals PAAAE, XXV(3).
Klonowska-Matynia M., Czerwińska-Jaśkiewicz M., Zarębski P., Sasin M. 2021. Diversity of Social Potential in a Peripheral Area – An Example of Middle Pomerania Commune. Annals PAAAE, 4: 76-95. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5963
Kłodziński M. 2021. Wielofunkcyjny rozwój ponadczasową strategią dla obszarów wiejskich w Polsce. Studia Śląskie, 88-89: 185-203.
Kopczewska K., Churski P., Ochojski A., Polko A. 2017. Measuring regional specialisation: A new approach. Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-51505-2
Kotarski H. 2013. Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój województwa podkarpackiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Krugman P. 1995. Development Geography, and Economic Theory. MIT Press: Cambridge, UK. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/2389.001.0001
Kukliński A. 2003. O nowym modelu polityki regionalnej – artykuł dyskusyjny. Studia Regionalne i Lokalne, 4(14): 9.
Kukuła K. 2014. Zero unitarisation method as a tool in ranking research. Econ. Sci. Rural Dev., 36: 95-100.
McGregor S.L.T., Goldsmith E.B. 1998. Expanding our understanding of quality of life, standard of living, and well-being. Journal of Family and Consumer Sciences, 90(2).
Malizia E.E., Feser E.J. 1999. Understanding Local Economic Development. Center for Urban Policy Research, New Brunswick.
Marvel M.R. 2013. Human capital and search-based discovery: A study of high-tech entrepreneurship. Entrepreneurship Theory and Practice, 37(2): 403-419. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-6520.2011.00465.x
Marvel M.R., Davis J.L., Sproul C.R. 2016. Human capital and entrepreneurship research: A critical review and future directions. Entrepreneurship Theory and Practice, 40(3): 599-626. DOI: https://doi.org/10.1111/etap.12136
Mazur M., Bański J., Czapiewski K., Śleszyński P. 2015. Rural functional areas – methodical attempt of determining their areas and boundaries. Studia Obszarów Wiejskich, 37: 7-36. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.37.1
Nussbaum M., Sen A. 1993. The Quality of Life. Clevendan Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/0198287976.001.0001
OECD. 2020. Rural Well-Being: Geography of Opportunities. Paris. https://www.oecd.org/regional/rural-well-being-d25cef80-en.htm (dostęp: 1.06.2021)
Ohlan R. 2013. Pattern of regional disparities in socio-economic development in India: District level analysis. Social Indicators Research, 114(3): 841-873. DOI: https://doi.org/10.1007/s11205-012-0176-8
Perroux F. 1964. La notion de pole de croissance. L’economie du XXen siècle. Presses Universitaires de France, Paris.
Prosperi P., Kirwan J., Maye D., Tsakalou E., Vlahos G., Bartolini F., Brunori G. 2022. Adaptive business arrangements and the creation of social capital: Towards small-scale fisheries resilience in different European geographical areas. Sociologia Ruralis, 62(1): 44-67. DOI: https://doi.org/10.1111/soru.12362
Putnam R. 2001. Social capital: Measurement and consequences. Canadian Journal of Policy Research, 2(1): 41-51.
Rokkan S., Urwin D., Aarebrot F.H., Malaba P., Sande T. 1987. Centre-Periphery Structures in Europe. An ISSC Workbook in Comparative Analysis. Campus Verlag, Frankfurt-New York.
Romer P.M. 1990. Human capital and growth: Theory and evidence. Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy. Elsevier, 32(1): 251-286. DOI: https://doi.org/10.1016/0167-2231(90)90028-J
Rosner A. 2012. Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich: wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską. IRWIR PAN, Warszawa.
Rosner A., Stanny M. 2014. Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. EFRWP, IRWiR PAN, Warszawa.
Rosner A., Wesołowska M. 2022. Zmiany zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce a ich poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Przegląd Geograficzny, 92(2): 175-198. https://rcin.org.pl/Content/235385/WA51_272123_r2022-t94-z2_Przeg-Geogr-Rosner.pdf (dostęp: 12.07.2022) DOI: https://doi.org/10.7163/272123
Royuela V., Artís M. 2006. Convergence analysis in terms of quality of life in the urban systems of the Barcelona province, 1991-2000. Regional Studies, 40(5): 485-492. DOI: https://doi.org/10.1080/00343400600757478
Sapir A. i in. 2004. An agenda for a growing Europe: The Sapir report. OUP, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/0199271488.001.0001
Stanny M. 2013. Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. IRWiR PAN, Warszawa.
Stanny M., Komorowski Ł., Rosner A. 2022. Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap IV. Dekada przemian społeczno-gospodarczych. DOI: https://doi.org/10.53098/9788389900647MROWIV
Stec M., Janas A. 2005. Ranking krajów Unii Europejskiej ze względu na zasoby kapitału ludzkiego i intelektualnego. Wiadomości Statystyczne. Pol. Stat., 9: 70-76.
Tödtling F., Trippl M. 2005. One size fits all? Towards a differentiated regional innovation policy approach. Research Policy, 34(8): 1203-1219. DOI: https://doi.org/10.1016/j.respol.2005.01.018
Torre A., Wallet F. 2015. Towards new paths for regional and territorial development in rural areas. European Planning Studies, 23(4): 650-677. DOI: https://doi.org/10.1080/09654313.2014.945812
Wang W., Zhao X., Li H., Zhang Q. 2021. Will social capital affect farmers’ choices of climate change adaptation strategies? Evidences from rural households in the Qinghai-Tibetan Plateau, China. Journal of Rural Studies, 83: 127-137. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.02.006
WB (World Bank). 2021. The Human Capital Index 2020 Update: Human capital in the time of COVID-19. The World Bank, International Bank for Reconstruction and Development.
Westlund H., Kobayashi K. (red.). 2013. Social capital and rural development in the knowledge society. Edward Elgar Publishing. DOI: https://doi.org/10.4337/9781782540601
Wilkin J. 2018. Czy istnieje teoria rozwoju obszarów wiejskich i czy takiej teorii potrzebujemy? Wieś i Rolnictwo, 1(178): 15-32. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012018/01
Zarębski P., Czerwińska-Jaśkiewicz M., Klonowska-Matynia M. 2022. Innovation in Peripheral Regions from a Multidimensional Perspective: Evidence from the Middle Pomerania Region in Poland. Sustainability, 4, 8529. DOI: https://doi.org/10.3390/su14148529
Zdrojewski E.Z., Sasin M. 2016. Zmiany regionalnego zróżnicowania zasobów kapitału ludzkiego w Polsce. Wydawnictwo Politechniki Koszalińskiej, Koszalin.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Maria Klonowska-Matynia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.