Słowa kluczowe
polityka regionalna
rekreacja
tanatoturystyka
Wielkopolska
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest prezentacja wyników badań terenowych eksplorujących leśne miejsca pamięci masowych egzekucji Polaków dokonanych w latach 1939–1945 podczas niemieckiej okupacji w Kraju Warty (niem. Warthegau) na terenach dzisiejszej Wielkopolski. Masowe groby są elementami kultury materialnej i duchowej, składnikiem narracji historyczno-społecznej i tanatopolityki. Miejsca pamięci otrzymują drugie życie dzięki łączeniu ich z oznakowanymi szlakami i trasami pieszymi, rowerowymi i nordic walking, co wzmaga ruch krajoznawczo-rekreacyjny, sprzyjając odkrywaniu i poznawaniu Wielkopolski. Miejsca martyrologii Wielkopolan przestają być „nie-miejscami pamięci” (Lanzmann 1993), „skażonymi krajobrazami” (Pollack 2014), stają się destynacjami świadomie wybieranymi przez mieszkańców regionu i turystów kulturowych, wzbogacają kapitał sportowo-turystyczny i aktywizują rozwój regionalny. Aktywność ruchowa, sport i turystyka – skorelowane z dziedzictwem kulturowym i historią regionu Wielkopolski – są przedmiotem szczególnego zainteresowania autora artykułu pod kątem możliwości wykorzystania ich potencjału w polityce zrównoważonego rozwoju Wielkopolski i tanatoturystyki. Badania prowadzono w latach 2020–2022, zaktualizowano je w 2023 r.
Bibliografia
Augé M. 2012. Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. PWN, Warszawa.
Bakke M. 2023. Cisza w miastach jest czymś najbardziej deficytowym. Gazeta Wyborcza – Tygodnik Poznań, 31 stycznia: 4-5.
Banaszkiewicz M. 2018. Turystyka w miejscach kłopotliwego dziedzictwa. Wydawnictwo UJ, Kraków.
Bauman Z. 2011. Na szańcach wieczności. [W:] J. Borzykowski (red.), Nekropolie Pomorza. Nadbałtyckie Centrum Kultury, Instytut Kaszubski, Gdańsk, s. 16-23.
Bierwiaczonek K. 2016. Społeczne znaczenie miejskich przestrzeni publicznych. Wydawnictwo US, Katowice.
Bosiacki S., Śniadek J., Hołderna-Mielcarek B., Majchrzak K. 2011. Rozwój rynku turystycznego Poznania w latach 2000-2030. Bogucki Wydawnictwo Naukowe-Wydawnictwo AWF, Poznań.
Domańska E. 2018. Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. PWN, Warszawa.
Fabiszak M., Brzezińska A.W. 2018. Cmentarz – park – podwórko: poznańskie przestrzenie pamięci. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Fabiszak M., Brzezińska A.W., Owsiński M. (red.) 2016. Znaki (nie)pamięci: teoria i praktyka upamiętniania w Polsce. Wydawnictwo Universitas-Muzeum Stutthof, Kraków.
Gehl J., Svarre B. 2021. Jak studiować życie w przestrzeni publicznej. Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa.
Gontarz J., Rokita J. (red.) 2019. Zmieniamy Wielkopolskę z Funduszami Europejskimi. Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Departament Polityki Regionalnej, Poznań.
Grzybowska K. 2019. Wskazywanie śladów: retelling nie-miejsc pamięci. [W:] D. Ciesielska, M. Kozyra, A. Łozińska (red.), Retelling: strategie przestrzenne. Wydawnictwo Wiele Kropek, Kraków, s. 9-30.
Grzybowska K. 2020. Krępiec. Resztki ludzkie w peryferyjnym lesie. [W:] R. Sendyk, M. Kobielska, J. Muchowski, A. Szczepan (red.), Nie-miejsca pamięci. Nekrotopografie 1. Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 407-440.
Hartman J. 2022. Jak czcić wojennych bohaterów. [W:] J. Hartman, Etyka życia codziennego. PWN, Warszawa, s. 79-88. DOI: https://doi.org/10.53271/2021.036
Jakubiak T.A., Polak B. 1981. Wielkopolanie w powstaniu listopadowym 1830-1831. KAW, Poznań.
Kasprzak K., Raszka B. 2011. Rogaliński Park Krajobrazowy. Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, Poznań.
Kaul A., Skinner J. 2018. Leisure and Death: An Anthropological Tour of Risk, Death, and Dying. University of Colorado Press, Louisville. DOI: https://doi.org/10.5876/9781607327295
Klimowicz T., Rybińska A., Tarajko M. (red.) 2021. Cmentarz. Dziedzictwo materialne i duchowe. Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 251-270.
Kołacki J. (red.) 2022. Zapomniane dziedzictwo: dawne cmentarze Poznania i Wielkopolski. Wydział Historii UAM, Poznań.
Kołakowski L. 2021. Śmierć jako własność prywatna. Znak, Kraków.
Koszowy A., Siwek A., Wicka A. 2013. Powstanie styczniowe: mogiły i miejsca pamięci, t. 1-2. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa.
Kozak W.M. 2009. Turystyka i polityka turystyczna a rozwój: między starym a nowym paradygmatem. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Kruszyńska E., Poczta J. 2020. Difficulties limiting access to sports and recreational facilities in the city in the perceptions of service users. Sports and recreational infrastructure management policy – Poznan case study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5): 1-20. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph17051768
Kuźnieców J. 2007. W mojej małej ojczyźnie: Wielkopolska. Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie. PWN, Warszawa.
Lanzmann C. 1993. Shoah. Wydawnictwo Novex, Koszalin.
Łuczak C. 1993. Dzień po dniu w okupowanej Wielkopolsce i na ziemi łódzkiej (Kraj Warty). Kalendarium wydarzeń 1939-1945. Wydawnictwo Lektor, Poznań.
Łuczak J. 2007. Wielkopolska. Przewodnik turystyczny. Oficyna Wydawnicza G & P, Poznań.
Macnaghten P., Urry J. 2005. Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Malchrowicz-Mośko E. 2015. Aktualne trendy w turystyce i rekreacji i ich wpływ na kształcenie kadr. [W:] S. Bosiacki (red.), Kształcenie kadr dla gospodarki turystycznej i rekreacji. Stan obecny i prognozy. Wydawnictwo AWF, Poznań, s. 175-185.
Malchrowicz-Mośko E. 2018. Turystyka sportowa. Wydawnictwo AWF, Poznań.
Malchrowicz-Mośko E., Rozmiarek M., Poczta J. 2021. Eco-sport in the space of modern city. Olimpianos – Journal of Olympic Studies, 5: 128-140. DOI: https://doi.org/10.30937/2526-6314.v5.id127
Maluśkiewicz P. 2014. Warto zobaczyć w Lasach Państwowych – Wielkopolska. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa.
Mikołajczyk J. 2017. Ochrona grobów i cmentarzy wojennych w Polsce. Wybór dokumentów (stan prawny na dzień 31 grudnia 2016 roku). Księgarnia Akademicka, Kraków.
Myśliwski W. 2019. Widnokrąg. Znak, Kraków.
Nora P. 1974. Mémoire collective. [W:] J. Le Goff, P. Nora (red.), Faire de l’histoire. Wydawnctwo Gallimard, Paris, s. 398-401.
Nora P. 2022. Między pamięcią a historią. Wybór tekstów. Wyd. słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Obłąkowska A.K. 2022. Sektor turystyczny w Polsce w przededniu i obliczu pandemii COVID-19. Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe, 5(2): 117-137. DOI: https://doi.org/10.16926/sit.2022.02.07
Owsianowska S., Banaszkiewicz M. 2015. Trudne dziedzictwo a turystyka. O dysonansie dziedzictwa kulturowego. Turystyka Kulturowa, 11: 6-24.
Pawlicki A. 2019. Procesy osób oskarżonych o popełnienie zbrodni niemieckich w Kraju Warty przed polskimi sądami specjalnymi w latach 1945-1946, t. 1-2. IPN – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (oddział Poznań), Poznań-Warszawa.
Pleskaczyński A. 2021. Wartheland. Dzieje zbrodni. IPN – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Poznań-Warszawa.
Poczta J., Almeida N., Paczyńska-Jędrycka M., Kruszyńska E. 2022. The impact of COVID-19 incidence on motivation to participate in a triathlon. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9): 1-11. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph19095576
Poczta J., Rozmiarek M. 2021. “Krajoznawstwo” in relation to different forms of active and cognitive tourism. Journal of Education, Health and Sport, 11(11): 120-131. DOI: https://doi.org/10.12775/JEHS.2021.11.11.011
Pollack M. 2014. Skażone krajobrazy. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Posłuszny Ł. 2020. Fałszywe cmentarze i anomalie. [W:] R. Sendyka, A. Janus, K. Jarzyńska, K. Siewior (red.), Nie-miejsca pamięci. Nekrotopologie 2. Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 285-308.
Rewers E. 2021. Przestrzeń kulturowa: poszukiwanie nowych epistemologii. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 56: 81-97. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.56s.07
Rozmiarek M., León-Guereño P., Tapia-Serrano A.M., Thuany M., Gomes T.N., Płoszaj K., Firek W., Malchrowicz-Mośko E. 2022. Motivation and eco-attitudes among night runners during the COVID-19 pandemic. Sustainability, 14(3): 1-13. DOI: https://doi.org/10.3390/su14031512
Rozmiarek M., Malchrowicz-Mośko E. 2022. The impact of COVID-19 pandemic on the (un)popularity of higher tourism education in Poland. Journal of Education, Health and Sport, 12(1): 283-291. DOI: https://doi.org/10.12775/JEHS.2022.12.01.24
Rozmiarek M., Malchrowicz-Mośko M., Kazimierczak M. 2022. Overtourism and the impact of tourist traffic on the daily life of city residents: a case study of Poznan. Journal of Tourism and Cultural Change, 26.01: 1-17.
Rozmiarek M., Nowacki K., Malchrowicz-Mośko E., Dacko-Pikiewicz Z. 2022. Eco-initiatives in municipal cultural institutions as examples of activities for sustainable development: A case study of Poznan. Sustainability, 14(2): 1-17. DOI: https://doi.org/10.3390/su14020682
Rozmiarek M., Poczta J. 2021. Active tourism vs. Krajoznawstwo: considerations about Polish history and geography in the context of sightseeing the area around the Lake Malta in Poznan. Journal of Education, Health and Sport, 11(11): 108-119. DOI: https://doi.org/10.12775/JEHS.2021.11.11.010
Rybicka E. 2011. Pamięć i miasto. Palimpsest vs pole walki. Teksty Drugie, 5: 201-211.
Sahaj T. 2015. Miejsce kaźni i straceń, rekreacji i sportu. Tereny zielone wokół jeziora Rusałka w Poznaniu. Turystyka Kulturowa, 10: 21-37.
Sahaj T. 2017. Przestrzeń turystyczna w kontekście rewitalizacji miasta: forty w Poznaniu. Studium krytyczne. [W:] D. Orłowski (red.), Przestrzeń turystyki kulturowej. Wydawnictwo WSTiJO, Warszawa, s. 241-258.
Sahaj T. 2018. Dark tourism na przykładzie wybranych „atrakcji turystycznych” Poznania. Turystyka Kulturowa, 4: 7-25.
Sahaj T. 2022. Cmentarze poznańskie jako element dziedzictwa kulturowego i tanatoturystyki. Turystyka Kulturowa, 2(123): 155-186.
Strzyżewska K. 2023. Cisza przeszłości. IKS. Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny, 2(376): 40-43.
Szpociński A. 2016. Sites of memory. Teksty Drugie, 1: 245-254.
Świątkowski P. 2017. Polakom i psom wstęp wzbroniony: niemiecka okupacja w Kraju Warty. Rebis, Poznań.
Tanaś S. 2006. Tanatoturystyka – kontrowersyjne oblicze turystyki kulturowej. Peregrinus Cracoviensis, 17: 85-100.
Tanaś S. 2008. Przestrzeń turystyczna cmentarzy: wstęp do tanatoturystyki. Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Tanaś S. 2011. Znaczenie przestrzeni sepulkralnej w turystyce. [W:] J. Borzyszkowski (red.), Nekropolie Pomorza. Nadbałtyckie Centrum Kultury, Instytut Kaszubski, Gdańsk, s. 609-618.
Tanaś S. 2013. Tanatoturystyka: od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej. Wydawnictwo UŁ, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-924-7
Wardzyńska M. 2009. Był rok 1939: operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce „Intelligenzaktion”. IPN – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa.
Wronkowski A., Główczyński M. 2021. Miejskie przestrzenie publiczne w kryzysie – percepcja i zachowania użytkowników w trakcie pandemii COVID-19. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 56: 61-79. DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.56s.06
Wspólnie, z troską o siebie i innych. 2021. Monitor Wielkopolski, 12(247).
Zhu Y. 2021. Heritage tourism: from problems to possibilities. Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108914024
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tomasz Sahaj
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.